Ο Σι Τζινπίνγκ, ο απόλυτος κυρίαρχος της κινεζικής πολιτικής σκηνής από το 2012, εμφανίζεται ισχυρότερος από ποτέ, με τους πιστούς του να κατέχουν καίριες θέσεις και χωρίς ορατούς αντιπάλους. Ωστόσο, μια σειρά από διακριτικές αλλαγές στο στιλ διακυβέρνησής του, όπως η μερική αποκέντρωση εξουσίας, η σπανιότερη δημόσια παρουσία του και η ενίσχυση των θεσμικών κανόνων, δημιουργούν ερωτήματα: πρόκειται για σημάδια εσωτερικής αδυναμίας ή για μια μελετημένη στρατηγική μετάβασης σε μια πιο «αόρατη» αλλά διαρκή μορφή ηγεσίας;

Κάθε Αύγουστο, ο ισχυρότερος άνθρωπος στον κόσμο εξαφανίζεται από το προσκήνιο, γράφει ο Economist. Ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ αναμένεται να αποχωρήσει σύντομα από το Πεκίνο και να μεταβεί στο παραθαλάσσιο θέρετρο Μπεϊντάιχε, περίπου τρεις ώρες ανατολικά της πρωτεύουσας, για τις καθιερωμένες καλοκαιρινές διακοπές του. Από την εποχή του Μάο Τσετούνγκ, οι κορυφαίοι αξιωματούχοι του Κομμουνιστικού Κόμματος αποσύρονται στις βίλες τους στο συγκεκριμένο θέρετρο, για ανεπίσημες, αλλά κρίσιμες πολιτικές ζυμώσεις. Ομως οι μακροχρόνιες απουσίες του Σι από τη δημόσια σκηνή πυροδοτούν κάθε χρόνο φήμες για πιθανή αποδυνάμωση της εξουσίας του, κυρίως εκτός της Κίνας.

Η φετινή «θερινή σύναξη», ωστόσο, δείχνει μάλλον το αντίθετο: την εκπληκτική επιτυχία του Σι να ανασχηματίσει πλήρως την ηγεσία του κόμματος. Οι επιτελείς της παλιάς φρουράς είναι είτε νεκροί είτε γηραιοί και αδρανείς, είτε παραγκωνισμένοι. Οι πιστοί του Σι κατέχουν πλέον όλες τις καίριες θέσεις. Ο ηγέτης της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας και της μεγαλύτερης ένοπλης δύναμης στον κόσμο φαίνεται να κυβερνά χωρίς ουσιαστική αντιπολίτευση. Πρόσφατα, είχε διπλωματικές συναντήσεις με τους υπουργούς Εξωτερικών της Ινδίας και της Ρωσίας, καθώς και με τον πρωθυπουργό της Αυστραλίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δηλώνουν πως «είναι πολύ πιθανό» να υπάρξει συνάντηση ανάμεσα στον Σι και τον αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ αργότερα φέτος.

Η κορυφή της κινεζικής εξουσίας παραμένει ένα αδιαφανές «μαύρο κουτί», σημειώνει ο Economist. Αν υπάρξει ποτέ κάποια εσωτερική κρίση, είναι πιθανό οι ξένοι να την αντιληφθούν τελευταίοι. Παρ’ όλα αυτά, οι διεθνείς αναλυτές αρχίζουν να ψιθυρίζουν ότι το στιλ διακυβέρνησης του Σι μπορεί να μεταβάλλεται, με διακριτικούς αλλά ουσιαστικούς τρόπους.

Ενώ στο παρελθόν είχε δημιουργήσει και είχε ενδυναμώσει ένα σύστημα κομματικών επιτροπών για να ελέγχει τη γραφειοκρατία και να παρακάμπτει τα παραδοσιακά όργανα του κράτους, τώρα φαίνεται να αποσύρεται σταδιακά. Ορισμένες από αυτές τις επιτροπές συγκαλούνται λιγότερο συχνά, ενώ άλλες ανατίθενται σε έμπιστους συνεργάτες του. Παράλληλα, ο ίδιος περιορίζει τις δημόσιες εμφανίσεις. Ο Economist σημειώνει ότι παρά τις εντυπώσεις που δίνουν, αυτές οι κινήσεις πιθανώς ενισχύουν και δεν υπονομεύουν τη συνολική ισχύ του.

Ο Σι έχει συγκεντρώσει τεράστια εξουσία από το 2012. Η εκστρατεία κατά της διαφθοράς, που εντάθηκε τον Απρίλιο του 2024, έχει θέσει στο μικροσκόπιο 433.000 αξιωματούχους. Οι εκκαθαρίσεις στον στρατό είναι εντυπωσιακές. Στρατηγοί που συμμετείχαν στην πενταμελή Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή, την ανώτατη στρατιωτική αρχή, της οποίας προεδρεύει ο ίδιος, είτε είναι υπό έρευνα είτε έχουν εξαφανιστεί από το προσκήνιο. Ο πρόσφατα αποπεμφθείς στρατηγός Χε Γουεϊντόνγκ είναι ο πρώτος αντιπρόεδρος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής που καθαιρείται, μετά το 1967.

Αν και το να ηγείται ενός κόμματος συμμάχων τον διευκολύνει στην εφαρμογή πολιτικών, ο Σι αναγνωρίζει και τους κινδύνους που δημιουργεί μια τέτοια συνθήκη, παρατηρεί ο Economist. Οι πιστοί μπορεί να μην έχουν εμπειρία, να αποφεύγουν να μεταφέρουν δυσάρεστα νέα ή να εμπλέκονται σε διαφθορά. Ο ίδιος είπε στο Πολιτικό Γραφείο των 24 μελών, στις 30 Ιουνίου, ότι «η χορδή της αυτο-επανάστασης πρέπει να τεντωθεί ακόμα περισσότερο».

Από την αρχή της θητείας του, ο Σι χρησιμοποίησε τις επιτροπές για να παρακάμψει τις κρατικές δομές και να απομονώσει στελέχη που δεν επέλεξε ο ίδιος, όπως ο πρώην πρωθυπουργός, Λι Κετσιάνγκ. Εστησε σχεδόν δώδεκα επιτροπές για να διευθύνει το κυβερνητικό έργο. Πλέον όμως, στέλνει γραπτές οδηγίες αντί να παρίσταται, εξηγεί στον Economist ο Νιλ Τόμας, του think tank Asia Society.

Ο αριθμός των συνεδριάσεων, επίσης, μειώνεται. Η πιο σημαντική επιτροπή, αυτή των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, συνεδρίασε 38 φορές την πρώτη πενταετία του Σι. Από το 2022 έχει συνεδριάσει μόλις έξι φορές, και καμία από τον Αύγουστο του 2024. Τα ανακοινωθέντα από τα πεπραγμένα της είναι πολύ σύντομα και δείχνουν ότι λαμβάνονται λιγότερες αποφάσεις. Το ίδιο ισχύει για άλλες επιτροπές.

Τον Ιούνιο, το Πολιτικό Γραφείο θέσπισε (χωρίς να τους δημοσιεύσει) νέους κανονισμούς για τη λειτουργία των επιτροπών, υποδεικνύοντας ότι αυτές πρέπει να «συντονίζουν χωρίς να υπερβαίνουν, και να εφαρμόζουν χωρίς να επεμβαίνουν». Αυτή η θεσμοθέτηση εντάσσεται στην προσπάθεια του Σι να «κυβερνά μέσω κανόνων», ώστε η πολιτική του να εφαρμόζεται ακόμα και όταν ο ίδιος δεν είναι παρών.

Ο Σι έχει αρχίσει να αναθέτει την ηγεσία ορισμένων επιτροπών σε στενούς συνεργάτες του. Αυτό υποδηλώνει ότι έχει εμπιστοσύνη στους ανθρώπους του, αλλά και ότι αισθάνεται ασφαλής για να τους δώσει περισσότερο έλεγχο, συμπεραίνει ο Economist. Ο Τσάι Τσι, επικεφαλής του επιτελείου του, ο πρωθυπουργός Λι Τσιανγκ και ο αντιπρόεδρος Ντινγκ Σουεϊσιάνγκ ανέλαβαν την ηγεσία κρίσιμων επιτροπών στις αρχές του 2023. Ολοι είναι μέλη της 7μελούς Μόνιμης Επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου και προωθήθηκαν από τον Σι εκτός της παραδοσιακής ιεραρχίας, κάτι που δείχνει το προσωπικό του αποτύπωμα.

Ο Τσάι θεωρείται ο πιο έμπιστος σύμβουλος. Ρυθμίζει το πρόγραμμα, τις επικοινωνίες και την ασφάλεια του ηγέτη, ενώ ταυτόχρονα ελέγχει την καθημερινή λειτουργία του κομματικού μηχανισμού. Ο Λι, ωστόσο, φαίνεται να είναι αυτός που κερδίζει περισσότερο από τη σταδιακή αποδέσμευση του Σι από τα καθημερινά καθήκοντα.

Ο Λι υπήρξε διευθυντής του γραφείου του Σι όταν εκείνος ήταν κυβερνήτης επαρχίας (2004–2007). Τώρα, του έχουν ανατεθεί καθήκοντα που είχαν αφαιρεθεί από τον προκάτοχό του, κυρίως σε θέματα οικονομικής πολιτικής. Το γεγονός ότι ο Λι εκπροσώπησε τον Σι στη σύνοδο των BRICS στη Βραζιλία τον Ιούλιο –η πρώτη απουσία του Σι από τη συνάντηση εδώ και 12 χρόνια– δείχνει την εμπιστοσύνη του προέδρου προς το πρόσωπό του.

Ο Λι έχει αποκτήσει μεγάλο κύρος εντός της κρατικής γραφειοκρατίας. Μπορεί πλέον να καλεί υπαλλήλους κατά βούληση και να οργανώνει θεματικά σεμινάρια της επιλογής του, δικαιώματα που μέχρι τώρα είχε μόνο ο ίδιος ο Σι.

Η πιο πρόσφατη ένδειξη εσωτερικής αναδιάταξης ήρθε τον Απρίλιο, όταν δύο μέλη του Πολιτικού Γραφείου αντάλλαξαν τις μεταξύ τους θέσεις, χωρίς καμία επίσημη εξήγηση. Το αποτέλεσμα είναι ότι ένας παλιός συνεργάτης του Λι είναι πλέον υπεύθυνος για τις κρίσιμες κομματικές τοποθετήσεις ενόψει του συνεδρίου του 2027.

Ο Σι, χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο και άρα χωρίς να καλλιεργεί εσωτερικούς ανταγωνισμούς, φαίνεται ότι προετοιμάζεται για ηγεσία με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, σημειώνει ο Economist. Είναι 72 ετών και η μητέρα του ζει ακόμη, στα 98. Δεν υπάρχουν σημάδια ότι σκοπεύει να αποχωρήσει στο τέλος της τρίτης του θητείας το 2027.

Στο παρελθόν, ηγετικές μορφές όπως ο Μάο και ο Ντενγκ Σιάοπινγκ κατακερμάτιζαν την εξουσία στα γεράματά τους, ώστε να μην αποκτήσει κανείς από τους συνεργάτες τους υπερβολική επιρροή. Οι ίδιοι μετατράπηκαν σε τοτέμ της εξουσίας, που μιλούσαν για ιδεολογία, από το παρασκήνιο. Ο Σι, ενδεχομένως, διαμορφώνει ήδη ένα αντίστοιχο σύστημα: ένα καθεστώς όπου η υπέρτατη εξουσία θα παραμείνει δική του, ακόμα και όταν ο ίδιος είναι απών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News