Πεινάς και δεν φθάνουν τα ψιλά για έναν τσιμπημένο «γύρο απ’ όλα»;

Ε, μπορείς να ονειρευτείς έναν πλούσιο μπουφέ – τζάμπα είναι. Αν τον οραματιστείς με όρεξη, θα χορτάσουν τα μάτια σου σφυρίδα και αυγοτάραχο και τα έντερα γουργούρισμα. Το αξιοπρεπές πλάνο του λιμασμένου ονείρου θα είναι απαραιτήτως βωβό, έτσι πρέπει να αποφευχθεί μόνον η αηδιαστική σιελόρροια.

Αντίλογος δεν μπορεί να υπάρξει: όταν πρόκειται για θέματα μικρής πολιτικής, για το καθημερινό πιάτο του λαού ας πούμε, τα προβλήματα με λίγη καλή θέληση λύνονται πάντα – στη μεγάλη πολιτική όμως, εκεί που τα προβλήματα είναι δυσεπίλυτα και απασχολούν διακεκριμένους ειδικούς, τι γίνεται;

Και εκεί πρέπει να φαντασθούμε τον φιλελευθερισμό σαν έναν μπουφέ με καλούδια, μας προτρέπει ο ισραηλινός καθηγητής (στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο Ιερουσαλήμ) Γιουβάλ Νώε Χαράρι σε κείμενό του στους Financial Times. Η καλή θέληση είναι και σε αυτήν την περίπτωση το ζητούμενο. Αλλά υπάρχει;

Ο Χαράρι επικεντρώνει στον φιλελευθερισμό (στη δυτική αστική δημοκρατία) βγάζοντας έξω από το θέμα μας τον ναζιφασισμό και τον κομμουνισμό ως «πεταμένους στον σκουπιδοτενεκέ της Ιστορίας», όπως ακριβώς σημειώνει. Η έγνοια του είναι να μην καταλήξει εκεί και ο φιλελευθερισμός, και δεν το κρύβει.

Ο αρθρογράφος διαπιστώνει ότι πλέον ακόμη και οι σφοδροί επικριτές του φιλελευθερισμού επιθυμούν να γευτούν μερικά από τα εδέσματά του, αλλά αποφεύγοντας κάποια άλλα που προσφέρει ο μπουφές του. (Εδώ το κόστος δεν αφορά βεβαίως ψιλά.)

«Ο φιλελευθερισμός είναι σίγουρα σε κρίση, αλλά λίγα καθεστώτα είναι πρόθυμα να εγκαταλείψουν πλήρως τη φιλελεύθερη ιστορία» γράφει. «Ο φιλελευθερισμός έχει έξι βασικά στοιχεία. Στην οικονομία υποστηρίζει την ελεύθερη αγορά στο πλαίσιο της χώρας, αλλά και το ελεύθερο εμπόριο μεταξύ των χωρών. Στην πολιτική υποστηρίζει τις ελεύθερες εκλογές, αλλά και την ειρηνική συνεργασία μεταξύ των χωρών. Σε ό,τι αφορά τους πολίτες υπερασπίζεται την προσωπική ελευθερία του καθενός, αλλά και την ελευθερία κινήσεων από χώρα σε χώρα».

Το αλληλένδετο των παραπάνω στοιχείων είναι αυτό που αμφισβητείται σήμερα.

Οι πολέμιοι του φιλελευθερισμού επιδιώκουν να επιλέγουν τα πιάτα από τον «μπουφέ» του. Ο Τραμπ, λόγου χάρη, υποστηρίζει με σθένος την ελεύθερη αγορά εντός των ΗΠΑ και μάχεται το ελεύθερο διεθνές εμπόριο βάζοντας δασμούς. Η Κίνα του Σι προσπαθεί να καρπωθεί κέρδη από το διεθνές εμπόριο, με φιλόδοξα προγράμματα τύπου Belt and Road, αλλά βγάζει σπυριά στην ιδέα των ελεύθερων εκλογών.

Η ιταλική συγκυβέρνηση προσπαθεί να κλείσει την πόρτα της Ευρώπης στους μετανάστες, αλλά θέλει ιδιωτικές επενδύσεις. Οι Βρετανοί οπαδοί του Brexit υποστηρίζουν την αστική δημοκρατία, αλλά δυσπιστούν στην ευρωπαϊκή συνεργασία. Ο Βίκτορ Ορμπαν της Ουγγαρίας ισχυρίζεται ότι εκεί διεξάγονται ελεύθερες εκλογές, ενώ παραβλέπει τις προσωπικές ελευθερίες.

Τα αλληλένδετα και αλληλοεξαρτώμενα

«Ενα πιάτο που σχεδόν όλοι θέλουν, τουλάχιστον θεωρητικά, είναι η ειρήνη- πρόκειται για τη σοκολατένια τούρτα του φιλελεύθερου μπουφέ. Αντίθετα, το πιάτο που σχεδόν κανείς δεν θέλει είναι η μετανάστευση».

Παραμένει να δούμε αν μπορεί να λειτουργήσει η μέθοδος του «μπουφέ», γράφει ο Χαράρι.  «Οι αρχιτέκτονες της παγκόσμιας φιλελεύθερης τάξης πάντοτε επέμεναν ότι το σύστημά τους είναι ένας ζωντανός οργανισμός που αποτελείται από αμοιβαία εξαρτώμενα όργανα. Ενώ μπορείτε να διαχωρίσετε εύκολα τη σούπα από το επιδόρπιο, δεν μπορείτε να διαχωρίσετε την καρδιά από τους πνεύμονες».

• Μπορεί ο Τραμπ να ενισχύσει την ελεύθερη οικονομία και τις αγορές εντός ΗΠΑ και συγχρόνως να υπονομεύει το ελεύθερο εμπόριο σε παγκόσμιο επίπεδο;
• Μπορεί το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας να συνεχίσει να απολαμβάνει τους καρπούς του καπιταλισμού χωρίς να προχωρήσει σε πολιτική φιλελευθεροποίηση;
• Μπορούν οι Ούγγροι να έχουν δημοκρατία χωρίς προσωπικές ελευθερίες, ή μήπως είναι η «αντιφιλελεύθερη δημοκρατία» του Ορμπαν ένας εύσχημος προσδιορισμός της δικτατορίας;
• Μπορεί η διεθνής ειρήνη να επιβιώσει σε έναν κόσμο με συνοριακούς τοίχους και φράγματα ενώ εντείνονται οι εμπορικοί πόλεμοι;

Η στάση των ηγετών του κόσμου μπροστά στον «μπουφέ» θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατάρρευση του φιλελεύθερου συστήματος τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, παρατηρεί ο Χαράρι. Και φροντίζει κλείνοντας το άρθρο του να δηλώσει κάτι που όλοι ψυχανεμίζονται αλλά δεν θέλουν ίσως να παραδεχθούν: «Δεν είναι καθόλου σαφές τι θα μπορούσε να αντικαταστήσει το φιλελεύθερο σύστημα».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News