Η απεργία των ηθοποιών, την Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου, που γίνεται για την υπογραφή και εφαρμογή συλλογικής σύμβασης, θα κλείσει αρκετά θέατρα για τη συγκεκριμένη ημέρα. 

Η ανακοίνωση του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών μιλάει για μια εργοδοσία που κοροϊδεύει έναν ολόκληρο κλάδο «με αλλεπάλληλα ραντεβού που ακυρώνονται». Αναφέρει ότι οι ηθοποιοί δεν μπορούν να ανεχτούν άλλο να κάνουν πρόβες μήνες χωρίς να πληρώνονται και να εργάζονται χωρίς εργασιακά δικαιώματα. Γιατί έτσι, δεν μπορούν να κάνουν το θέατρο που ονειρεύτηκαν.

Από την πλευρά τους, οι θεατρικοί παραγωγοί μέσω ανακοίνωσης της ΕΝ.ΘΕ.ΠΑ., υποστηρίζουν ότι είχαν προγραμματίσει να υπογράψουν τη σύμβαση αλλά ενημερώθηκαν ότι το ΣΕΗ διατύπωσε αιφνίδιες ενστάσεις, λόγω «εσωτερικών διεργασιών» του Σωματείου, το οποίο είχε προηγουμένως αποστείλει ομόφωνα το τελικό κείμενο προς υπογραφή.

Κάπου ανάμεσα στις ανακοινώσεις, βλέπεις τη μεγάλη εικόνα. Κάποιοι θα χάσουν τη θεατρική τους έξοδο την ημέρα της απεργίας, αλλά οι περισσότεροι μήτε που θα καταλάβουν ότι έγινε μια απεργία για τα δικαιώματα των ηθοποιών. Το επάγγελμά τους στην Ελλάδα είναι ένα παράδοξο μωσαϊκό: δημόσια λάμψη από τη μία, ιδιωτικά κενά από την άλλη. Ακροβατεί ανάμεσα στα φώτα μιας πρεμιέρας και στο απόλυτο χάος των συμβάσεων ή, συχνά, της απουσίας τους.

Αν υπάρχει μια λέξη που να συνοψίζει την πραγματικότητα των ηθοποιών στην Ελλάδα, δεν είναι άλλη από το μετέωρος. Μετεωρίζονται οικονομικά, επαγγελματικά, ως εκ τούτου και ψυχολογικά. Το επάγγελμα από μόνο του είναι ευμετάβλητο, γιατί στηρίζεται σε σεζόν που πλέον δεν είναι αυτονόητο ότι θα απλώνονται σε μήνες, δεν είναι καν αυτονόητο ότι θα παίζουν Τετάρτη-Κυριακή. Πολλές, μικρότερης εμβέλειας θεατρικές παραγωγές, συνωστίζονται στον θεατρικό χάρτη χωρίς να μπορούν να καλύψουν ούτε τα βασικά για τους ανθρώπους που εργάζονται εκεί.

Στην άλλοτε καλοπληρωμένη τηλεοπτική μυθοπλασία, οι αμοιβές των ηθοποιών έχουν καταντήσει επίσης ανέκδοτο. Ακούς εξωφρενικά μικρά ποσά ενώ κι εκεί, δεν υπάρχει δίχτυ ασφαλείας για τον εργαζόμενο μπροστά από τις κάμερες. Ας μην αναφέρουμε ότι πλέον οι σειρές κόβονται εν μια νυκτί αν φανεί ότι δεν κάνουν γκελ στο κοινό και το καστ βρίσκεται στον αέρα στα καλά καθούμενα.

Οι πρόβες, η πιο απαιτητική φάση μιας παραγωγής, συχνά παρουσιάζονται σαν ένας αυτονόητος εθελοντισμός του καλλιτέχνη. Ο ηθοποιός καλείται να εργαστεί αμισθί επί μήνες. Αν τραυματιστεί; Αν το θέατρο ακυρώσει την παραγωγή; Αν το έργο δεν πάει καλά; Ελάχιστα από αυτά προβλέπονται στα χαρτιά που υπογράφονται, σχεδόν τίποτα δεν αποζημιώνει έναν ηθοποιό για τον κόπο και τον χρόνο του αν αλλάξουν τα πλάνα.

Η ζωή του ηθοποιού σε αυτή τη χώρα μοιάζει με αέναη προσπάθεια να κρατηθείς όρθιος σε μια σκηνή που είναι μονίμως σε ανακατασκευή. Ενας αλγόριθμος χωρίς λογική, ένα «Περιμένοντας τον Γκοντό» που το παίζεις στη ζωή και όχι στο σανίδι και που όσο χειροκρότημα και αν λάβεις στο τέλος, είσαι τόσο καταπτοημένος που αδυνατείς να το απολαύσεις.

Μπορεί μια απεργία να φέρει αποτέλεσμα;  Εδώ ξεκινά ο μεγάλος προβληματισμός. Σε μια χώρα όπου το επάγγελμα του ηθοποιού αντιμετωπίζεται διαχρονικά ως χόμπι ή μεράκι, αναρωτιέται κανείς τι μπορεί τελικά να φέρει την άνοιξη σε αυτόν τον ταλαίπωρο κλάδο. 

Η ιστορία δείχνει ότι οι κλάδοι που θεωρούνται μη παραγωγικοί, με την ωμή οικονομική έννοια του όρου, δυσκολεύονται πολύ να εισακουστούν. Το θέατρο στην Ελλάδα ζει χάρη στο πάθος των ανθρώπων του και συχνά ακριβώς αυτό το πάθος χρησιμοποιείται εναντίον τους: «το κάνεις γιατί το αγαπάς». Ομως η αγάπη, όσο μεγάλη κι αν είναι, δεν πληρώνει ενοίκια, δεν εξασφαλίζει ασφάλιση, δεν προστατεύει δικαιώματα. 

Για να φτάσει μια απεργία σε πραγματικό αποτέλεσμα, χρειάζεται τρία πράγματα: συλλογική σταθερότητα, δημόσια στήριξη και πολιτική βούληση. Τι από όλα έχουν οι ηθοποιοί; Η κοινωνία, όσο κι αν καταλαβαίνει ότι πίσω από την τέχνη που καταναλώνει υπάρχει κόπος, δεν μπορεί ακόμα να το αντιληφθεί σαν εργασία. Οσο για την πολιτική βούληση, είναι ο μεγάλος άγνωστος.

Φανταστείτε όμως την καθημερινότητα ενός ανθρώπου που ζει στο ενδιάμεσο, που δεν ξέρει αν θα έχει δουλειά τον επόμενο μήνα, που ξεκινάει για πρόβα χωρίς να έχει να πληρώσει τη βενζίνη του, που κάνει δεύτερες και τρίτες δουλειές για να στηρίξει την πρώτη, αυτή που σπούδασε, έναν άνθρωπο που έχει συνηθίσει να λέει «ναι» σε όλα, γιατί πώς να πει όχι, όταν φοβάται αν θα έχει δουλειά αύριο;

Για πολλούς ηθοποιούς, αυτό δεν είναι απλώς επαγγελματική αστάθεια. Είναι τρόπος ζωής και είναι εξαντλητικός. Φυσικά και πρέπει να διεκδικήσουν ένα καλύτερο αύριο. Μια ρεαλιστική προσέγγιση θα ξεκινούσε από τα βασικά. Να κατοχυρωθούν οι αμειβόμενες πρόβες. Να γίνουν υποχρεωτικές οι σαφείς και κοινά εφαρμόσιμες, γραπτές συμβάσεις. Να δημιουργηθεί ένα ενιαίο πλαίσιο εργασιακών δικαιωμάτων, αντίστοιχο με αυτό άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Να αναπτυχθούν μηχανισμοί ελέγχου που να λειτουργούν. Και το πιο κρίσιμο ίσως, να κατανοήσει η κοινωνία ότι η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια, αλλά εργασία. 

Αφήστε τα όνειρα στην άκρη. Λάθος διατύπωση. Οι ηθοποιοί ζητούν να μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους χωρίς να θυσιάζουν την αξιοπρέπειά τους. Τα βασικά εργασιακά δικαιώματα ζητούν. Οπως όλοι μας. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News