Η 5η Μαΐου είναι το ολλανδικό αντίστοιχο της 4ης Ιουλίου για τις ΗΠΑ: ένας εορτασμός με ευχαριστίες προς τους Αμερικανούς, τους Καναδούς, τους Βρετανούς και άλλους, που απελευθέρωσαν τη χώρα από τους ναζί. Ομως η φετινή, 80ή επέτειος θα εορταστεί στη σκιά της δυσπιστίας που εμπνέει πλέον στους Ευρωπαίους ο Ντόναλντ Τραμπ. Τον Οκτώβριο του 2024, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Ipsos, το 50% των Ολλανδών πίστευε ότι η Αμερική θα διαδραματίσει θετικό ρόλο στον κόσμο. Στις αρχές Απριλίου του 2025 το ποσοστό είχε μειωθεί σε 20%.

Οταν ρωτήθηκε τι σκέφτεται για τις ΗΠΑ, ο 18χρονος Ράφα χαμογέλασε: «Οι δασμοί, φίλε. Κάπως χάλια». Αυτός και ο φίλος του ο Κρις ζουν στην ολλανδική πόλη Αρνεμ, δίπλα στη γέφυρα που έγινε διάσημη από την ταινία «Η γέφυρα του Αρνεμ» («A Bridge Too Far»). Τον Σεπτέμβριο του 1944, σε μια ατυχή βρετανοαμερικανική επιχείρηση, η 82η αερομεταφερόμενη μεραρχία των ΗΠΑ υπέστη πάνω από 1.400 απώλειες και μνημεία για τους πεσόντες είναι διάσπαρτα στην ύπαιθρο.

Ωστόσο, γράφει ο Economist, καθώς ο Τραμπ συμπλήρωσε την 100ή ημέρα της θητείας του (29 Απριλίου), η Αμερική δεν εμπνέει πλέον ευγνωμοσύνη στους Ολλανδούς, αλλά επιφυλακτικότητα. «Ημασταν καλοί σύμμαχοι, αλλά ο Τραμπ εγκατέλειψε την Ευρώπη» λέει ο Κρις στο βρετανικό Μέσο. «Είναι σαν ένας φίλος που σε κάνει να νιώθεις άσχημα. Σταματάς να τον εμπιστεύεσαι γιατί μπορεί να το ξανακάνει».

Η Ολλανδία αποτελεί μέρος μιας ευρείας τάσης που επικρατεί σε όλη την Ευρώπη. Ο ενθουσιασμός των Ευρωπαίων για τις ΗΠΑ συνήθως μειώνεται κατά τη διάρκεια των Ρεπουμπλικανικών διακυβερνήσεων, τις οποίες οι περισσότεροι θεωρούν υπερβολικά εθνικιστικές. Ομως αυτή τη φορά η μετατόπιση είναι βαθύτερη.

«Ενώ η πρώτη θητεία του Τραμπ θα μπορούσε να θεωρηθεί τυχαία, η επανεκλογή του φαίνεται να αποδεικνύει μια απομονωτική τάση στον πυρήνα της Αμερικής» σημειώνει ο Economist. Εχει βομβαρδίσει την Ευρώπη με δασμούς και έχει αμφισβητήσει τη δέσμευση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ. Ο αντιπρόεδρός του, Τζέι Ντι Βανς, μίλησε για την ήπειρο με περιφρόνηση. Για τους ευρωπαίους αξιωματούχους η διατλαντική σχέση που κάποτε υποσχόταν ισχύ, τώρα έχει καταστεί ένα τρωτό σημείο.

Μερικοί ευρωπαίοι ψηφοφόροι που υποστηρίζουν λαϊκιστικά δεξιά κόμματα καλωσορίζουν την επιστροφή του Τραμπ. Ομως σχεδόν όλοι οι ευρωπαίοι πολιτικοί είναι τρομοκρατημένοι που βρίσκονται εξαρτημένοι από μια χώρα της οποίας η νέα κυβέρνηση τούς απεχθάνεται.

Η δυσαρέσκεια είναι εντονότερη στις χώρες που παραδοσιακά είχαν τους ισχυρότερους δεσμούς με τις ΗΠΑ. Στη Γερμανία «ολόκληρο το πολιτικό κατεστημένο των τελευταίων 80 ετών έχει ουσιαστικά οικοδομηθεί γύρω από μια ισχυρή διατλαντική σχέση» λέει στον Economist ο Γκίντραμ Βολφ, πρώην επικεφαλής του Γερμανικού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. Η Αριστερά της χώρας ήταν πάντα αμφίθυμη απέναντι στις ΗΠΑ, αλλά για τη Δεξιά η συμμαχία ήταν ένα άρθρο πίστης. Μέχρι τώρα.

Οι Γερμανοί έμειναν άναυδοι από την επίθεση του Βανς στην Ευρώπη στην ομιλία του στο Μόναχο τον Φεβρουάριο. Ο Φρίντριχ Μερτς, ο επερχόμενος χριστιανοδημοκράτης καγκελάριος, ανακοίνωσε αμέσως ότι η ευρωπαϊκή αυτονομία θα είναι η κορυφαία προτεραιότητά του και χαλάρωσε τους περιορισμούς στις δαπάνες της χώρας του, ώστε να απελευθερώσει τεράστια ποσά για την άμυνα.

Ο Νιλς Σμιτ, βουλευτής των Σοσιαλδημοκρατών, θυμάται τη δεκαετία του 1990, όταν η Αμερική θεωρείτο «έδρα της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, του φεντεραλισμού, των ελέγχων και των ισορροπιών». Τώρα, αφότου ο Ελον Μασκ υποστήριξε το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) στις εκλογές του Φεβρουαρίου, «αισθανόμαστε ότι υπάρχουν άνθρωποι στην Ουάσινγκτον που υποστηρίζουν πολιτικές δυνάμεις εχθρικές προς τη δημοκρατία και τη συνταγματική μας τάξη» λέει στον Economist.

Η Ολλανδία παραδοσιακά ήταν ακόμη πιο φιλοαμερικανική. Ο δεσμός βασιζόταν τόσο σε κοινές αξίες όσο και σε ένα ρεαλιστικό ενδιαφέρον για το ελεύθερο εμπόριο: η χώρα φιλοξενεί τα μεγαλύτερα λιμάνια της Ευρώπης. «Οι Ολλανδοί είναι μεσάζοντες» λέει η Σάντρα Φλίπεν, οικονομολόγος στην ολλανδική τράπεζα ABN AMRO. Ο ρόλος των ΗΠΑ ως παγκόσμιου εγγυητή επέτρεψε στην ολλανδική οικονομία να ανθίσει. Οι πραγματιστές Ολλανδοί άρχισαν να θεωρούν εαυτόν «Αμερικανό της Ευρώπης» λέει η Μπεατρίς ντε Γκραάφ, ειδικός Ασφαλείας στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. Τώρα, συμπληρώνει, με τους ακροδεξιούς ιδεολόγους να διοικούν τις ΗΠΑ, οι Ολλανδοί αναρωτιούνται «μα, πιστεύουν πραγματικά αυτά που λένε και κάνουν;».

Το σοκ, επισημαίνει ο Economist, είναι μικρότερο στις χώρες όπου υπήρχε πάντα σκεπτικισμός απέναντι στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, οικονομία και πολιτισμό. Ο Εμανουέλ Μακρόν πίεζε για ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία από την έναρξη της προεδρίας του, το 2017, και δήλωνε στον Economist το 2019 ότι η Ευρώπη βιώνει τον «εγκεφαλικό θάνατο του ΝΑΤΟ».

Στη Γαλλία η απομάκρυνση από τις ΗΠΑ είναι εξίσου έντονη και δεν συγκρατήθηκε από την ισχύ του ακροδεξιού κόμματος του Εθνικού Συναγερμού (NR). Οι ηγέτες του NR, Μαρίν Λεπέν και Ζορντάν Μπαρντελά, αποστασιοποιήθηκαν από τον Τραμπ, ανησυχώντας ότι οι δασμοί του και η συνήθεια των υποστηρικτών του να χαιρετούν σε ναζιστικό στιλ θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στους δικούς τους ψηφοφόρους. Μια εκστρατεία για μποϊκοτάζ αμερικανικών προϊόντων υποστηρίχθηκε από το 62% των Γάλλων, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Μαρτίου.

Μια χώρα όπου η δύναμη της Ακροδεξιάς μετριάζει την αμερικανική αντιδημοτικότητα είναι η Ιταλία. Η Τζόρτζια Μελόνι συμμερίζεται τις απόψεις του Τραμπ για τη μετανάστευση και τα ζητήματα φύλου και έχει φιλική σχέση με τον ίδιο, αν και η επίσκεψή της στην Ουάσινγκτον την περασμένη εβδομάδα για να υποστηρίξει την ΕΕ σχετικά με τους δασμούς δεν κατέληξε κάπου.

«Η ιταλική κυβέρνηση βρίσκεται σε άβολη θέση: συμπαθεί μια κυβέρνηση που θέλει να καταστρέψει την Ευρώπη, στην οποία ανήκει» εξηγεί στον Economist η Ναταλί Τότσι του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων στη Ρώμη. Η συμπάθεια των Ιταλών προς τις ΗΠΑ έχει μειωθεί ελάχιστα, εν μέρει επειδή η Δεξιά έχει σχεδόν τον απόλυτο έλεγχο των τηλεοπτικών ειδήσεων. Επίσης, οι προσεγγίσεις του Τραμπ στον Βλαντίμιρ Πούτιν φαίνονται λιγότερο προσβλητικές στην Ιταλία, όπου η υποστήριξη για τη Ρωσία εξακολουθεί να είναι σχετικά υψηλή.

Και στην Ουγγαρία, υπό την ηγεσία του Βίκτορ Ορμπαν, ιδεολογικού συμμάχου του Τραμπ, το φιλοαμερικανικό αίσθημα έχει μειωθεί ελάχιστα. Οι δεξιοί αμερικανοί πρόεδροι είναι γενικά πιο δημοφιλείς στη μετακομμουνιστική ανατολική Ευρώπη, γράφει ο Economist. Σε κάποιο βαθμό, η διάκριση που έκανε το 2003 ο Ντόναλντ Ράμσφελντ, τότε υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, μεταξύ μιας σκεπτικιστικής «παλιάς Ευρώπης» και μιας φιλοαμερικανικής «νέας Ευρώπης» εξακολουθεί να ισχύει.

Οι μισοί Πολωνοί αναμένουν ότι η Αμερική θα διαδραματίσει θετικό ρόλο στον κόσμο, σύμφωνα με την Ipsos. Λίγους μήνες νωρίτερα, όμως, το ποσοστό ήταν πολύ υψηλότερο. Οι Πολωνοί είναι συντριπτικά αντι-Ρώσοι και οι προσεγγίσεις του Τραμπ προς τον Πούτιν τούς δυσαρεστούν πολύ. Παρ’ όλα αυτά, «όποιος κι αν βρίσκεται στον Λευκό Οίκο, ο καλύτερος τρόπος για να αισθάνονται οι Πολωνοί ασφαλείς από την επιθετικότητα του Πούτιν είναι να βλέπουν αμερικανούς στρατιώτες σε πολωνικό έδαφος» επισημαίνει στον Economist ο Γιακούμπ Γιαρατσέφσκι από τη μη κυβερνητική οργάνωση Democracy Reporting International.

Ωστόσο στη χώρα-κλειδί για τον επαναπροσδιορισμό της διατλαντικής σχέσης η δημοφιλία των ΗΠΑ καταβυθίζεται. Μια έρευνα που έγινε τον Μάρτιο από το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας του Κιέβου διαπίστωσε ότι οι περισσότεροι Ουκρανοί πιστεύουν πως η Αμερική υπό τον Τραμπ είναι άδικη απέναντί τους. Μόλις το 24% πιστεύει ότι εξακολουθεί να τους υποστηρίζει. Το 64% απάντησε ότι μόνο η Ευρώπη υποστηρίζει την Ουκρανία. Οταν ρωτήθηκαν αν «η Δύση» τους υποστηρίζει, το 62% απάντησε ναι. Το ποσοστό είναι σχεδόν ταυτόσημο με εκείνους που προσβλέπουν στην Ευρώπη, γεγονός που, σύμφωνα με τον Economist, σημαίνει πως όταν οι Ουκρανοί μιλούν για τη Δύση δεν περιλαμβάνουν πλέον σε αυτήν τις ΗΠΑ.

Η μεταπολεμική συνεργασία ΗΠΑ-Ευρώπης ήταν πάντα κάτι περισσότερο από μια ρεαλιστική συμμαχία, καταλήγει ο Economist. Οι Ευρωπαίοι αγκάλιασαν τη δύναμη της Αμερικής, τον πολιτισμό και τις ιδέες της, και θεώρησαν την παρουσία της δεδομένη. Για τους Ολλανδούς, η αποσύνδεση από τις ΗΠΑ προκαλεί ένα βαθύτερο αίσθημα θλίψης: «Απλώς τελειώσαμε με την Αμερική. Δεν είναι πια το αγόρι μας».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News