Μια φορά και έναν καιρό, στο δεύτερο μισό της προηγούμενης δεκαετίας, το υπουργείο Περιβάλλοντος ανέθεσε δύο μελέτες για το χωροταξικό του τουρισμού. Τα δύο προηγούμενα πλαίσια που είχαν εγκριθεί το 2009 και το 2013 προκαλώντας σωρεία αντιδράσεων δεν ήταν σε ισχύ, έπειτα από αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Οι αμοιβές που ορίστηκαν για αυτές τις μελέτες ήταν της τάξεως των μερικών χιλιάδων ευρώ – για την ακρίβεια, η πρώτη που αφορούσε το νέο ειδικό χωροταξικό πλαίσιο (ΕΧΠ) για τον τουρισμό ανερχόταν σε περίπου 50.000 και η δεύτερη, για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του, περίπου 20.000. Στο σύνολο 70.000 ευρώ, για δουλειά μερικών μηνών που θα απλωνόταν μέσα σε ενάμιση χρόνο. Οι υπογραφές των συμβάσεων μπήκαν το 2018 και με βάση αυτές τις μελέτες θα διαμορφωνόταν το κείμενο της Κοινής Υπουργικής Απόφασης για το χωροταξικό του τουρισμού, με το οποίο θα κρίνονταν επενδύσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.

Μέχρι σήμερα οι μελέτες δεν έχουν παραδοθεί στο σύνολό τους: τουλάχιστον οκτώ παρατάσεις ελήφθησαν όχι με πρωτοβουλία των μελετητών αλλά με εισηγήσεις που έγιναν από διεύθυνση του αρμόδιου υπουργείου, στο οποίο διορίστηκε υφυπουργός ένα μέλος της ομάδας των μελετητών. Οι εισηγήσεις δε της διεύθυνσης του υπουργείου για τις παρατάσεις ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια της υπουργικής θητείας του πρώην μέλους της ομάδας μελετητών.

Θα περίμενε κανείς ότι με όλες αυτές τις καθυστερήσεις θα προτεινόταν ένα κάπως προσεγμένο πλαίσιο για τον τουρισμό. Αμ δε. Στο σχέδιο που τέθηκε προς διαβούλευση από το υπουργείο Περιβάλλοντος πέρυσι το καλοκαίρι φάνηκε ότι ακόμα και στις περιοχές που πάσχουν από υπερτουρισμό η ανάπτυξη πεντάστερων μεγαθηρίων θα είναι εφικτή. Οπότε προς τι όλες αυτές οι καθυστερήσεις; Τι είδους “ζυμώσεις” έπρεπε να γίνουν για να φτάσει κανείς στην πρόταση “χτίστε παντού τα πάντα όλα”; Και γιατί από τότε που έγινε η διαβούλευση, τα σχόλια της οποίας δεν ήταν δημοσίως προσβάσιμα σε αντίθεση με πολλές άλλες διαβουλεύσεις, πάρθηκαν και άλλες παρατάσεις για να φτάσουμε σήμερα να μιλάμε για “καλό Δεκέμβριο 2025”; Έπρεπε να γίνουν και άλλες “ζυμώσεις”;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή

Την μελέτη για το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο (ΕΧΠ) Τουρισμού την ανέλαβε τον Ιούνιο του 2018 μία κοινοπραξία μελετητών, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο μετέπειτα υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας στην πρώτη κυβέρνηση Μητσοτάκη, Δημήτρης Οικονόμου. Η άλλη, για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ανατέθηκε απευθείας σε διαφορετικό μελετητικό γραφείο.

Η δουλειά που έπρεπε να γίνει χωριζόταν σε διάφορα στάδια και είχε χρονοδιάγραμμα με παραδοτέα. Συγκεκριμένα για το ΕΧΠ Τουρισμού τα στάδια ήταν πέντε και ο καθαρός χρόνος οριζόταν σε εννέα μήνες, ενώ μαζί με τις διαδικασίες εγκρίσεων που έπρεπε να περάσουν από τις αρμόδιες διευθύνσεις του υπουργείου Περιβάλλοντος αλλά και τη δημόσια διαβούλευση που θα γινόταν με βάση τα παραδοτέα της μελέτης η συνολική διάρκεια έφτανε τους 19 μήνες. Δηλαδή, θα έπρεπε να έχει τελειώσει εντός του Ιανουαρίου του 2020. Αντίστοιχα, η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων είχε καθαρό χρόνο εργασιών τέσσερις μήνες και ολοκλήρωση από την έναρξη της σύμβασης μέσα σε επτά μήνες.

Η πρώτη απόφαση για παράταση προθεσμίας όσον αφορά την μελέτη για το ΕΧΠ Τουρισμού ελήφθη επί ΣΥΡΙΖΑ στα τέλη Ιουλίου 2018, μόλις ενάμιση μήνα μετά την υπογραφή της σύμβασης. Το σχήμα της αναδόχου κοινοπραξίας -στην οποία περιλαμβανόταν και ο μετέπειτα υφυπουργός- αιτήθηκε και έλαβε παράταση κατά ενάμιση μήνα. Οι λόγοι για την παράταση σχετίζονταν “με την καθυστέρηση στη συλλογή απαραίτητων για την ολοκλήρωση του Α΄ Σταδίου της μελέτης στοιχείων από διάφορους φορείς όπως ΕΛΣΤΑΤ, ΣΕΤΕ/ΙΝΣΕΤΕ, ΟΑΕΔ, ΞΕΕ/ΙΤΕΠ, ΓΕΜΗ, Υπ. Οικονομίας” κ.λ.π. Έτσι, ως ημερομηνία ολοκλήρωσης του έργου ορίστηκε η 29η Φεβρουαρίου 2020.

Τον Ιούλιο του 2019 το πρώτο στάδιο της μελέτης ήταν έτοιμο και είχε παραληφθεί από την αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος. Την ίδια περίοδο γίνονται και εκλογές, με την ΝΔ να επικρατεί πανηγυρικά και με τον Δημήτρη Οικονόμου, που είχε οριστεί εκπρόσωπος της ομάδας μελετητών, να διορίζεται υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Λίγες ημέρες μετά, στα μέσα του μήνα, δημοσιεύματα έκαναν λόγο για προηγούμενη σύνδεσή του με την Lamda Development, ενώ στο χαρτοφυλάκιό του ως υφυπουργός περιλαμβανόταν και το πρότζεκτ του Ελληνικού.

“Εκπλήσσομαι πραγματικά με τα δημοσιεύματα που «ανακαλύπτουν» συνεργασία μου με τη ΛΑΜΔΑ, αλλά και τις δηλώσεις του πρώην αναπληρωτή υπουργού κ. Σωκράτη Φάμελλου” είχε αναφέρει σε δημόσια δήλωσή του ο τότε υφυπουργός Περιβάλλοντος. “Είναι γνωστό ότι είμαι καθηγητής Πολεοδομίας και Χωροταξίας, αλλά και μελετητής επί πολλά χρόνια στον συγκεκριμένο τομέα. Στο πλαίσιο αυτό έχω συνεργαστεί κατά καιρούς με το ΥΠΕΝ επί ΣΥΡΙΖΑ (Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο του Τουρισμού), το Πράσινο Ταμείο, διάφορους δημάρχους (όπως πχ. ο νυν δήμαρχος Λάρισας κ. Καλογιάννης), τον ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ κ. Π. Κόκκαλη και δεκάδες άλλους. Είμαι άραγε όργανο όλων των προαναφερομένων; Η συνεργασία μου με τη  ΛΑΜΔΑ ήταν γνωστή από την αρχή σ’ όλους τους εμπλεκόμενους με το έργο. (…) Όσον με αφορά, πέραν του αυτονόητου ότι η επαγγελματική μου δραστηριότητα διακόπηκε μόλις ανέλαβα τα καθήκοντά μου ως Υφυπουργού, θα πολιτευθώ με βάση τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον ρόλο αυτόν, με διαφάνεια, υπευθυνότητα και αντικειμενικότητα, και αναζήτηση συναινέσεων που ιδιαίτερα στο αντικείμενο μου είναι εφικτές και έχουν λειτουργήσει και στο πρόσφατο παρελθόν”, είχε αναφέρει ανάμεσα σε άλλα.

Δύο μήνες μετά, τον Σεπτέμβριο του 2019, αποφασίστηκε από τον τότε υπουργό Περιβάλλοντος Κωστή Χατζηδάκη η αντικατάστασή του με άλλο μέλος στην κοινοπραξία που είχε αναλάβει τη μελέτη για το ΕΧΠ Τουρισμού, καθώς ήταν πλέον υφυπουργός και δεν μπορούσε να κατέχει και τις δύο θέσεις. Στην κοινοπραξία θα συνέχιζαν να μετέχει συνεργάτης του, με τον οποίο δήλωνε την ίδια διεύθυνση εργασίας όσο ήταν μέλος της αναδόχου. Τον Δεκέμβριο του 2020 ο ίδιος ως υφυπουργός θα ενέκρινε μικρή παράταση για την προθεσμία του δεύτερου σταδίου της μελέτης, το οποίο όπως φαίνεται από σχετικά έγγραφα παραδόθηκε από τον ανάδοχο.

Από τις εκλογές του 2019 που το πρώην μέλος της αναδόχου ανέλαβε υφυπουργός έχουμε το εξής φαινόμενο: τις όποιες παρατάσεις για την σύμβαση που αφορά τόσο τη μελέτη του ΕΧΠ Τουρισμού αλλά και αυτήν για τις περιβαλλοντικές δεν φαίνεται να τις αιτείται ο ανάδοχος αλλά το ίδιο το υπουργείο μέσω εισηγήσεων της διεύθυνσης χωροταξικού σχεδιασμού. Τέτοια εισήγηση υπήρξε τον Μάιο του 2020 με αποτέλεσμα να παραταθεί η καταληκτική ημερομηνία του έργου για τον Δεκέμβριο του 2021. Ο ανάδοχος σε αυτή την περίπτωση μέσω ηλεκτρονικού μηνύματος συμφώνησε για το νέο χρονοδιάγραμμα.

Τον Οκτώβριο του 2021, δύο μήνες πριν το deadline για την ολοκλήρωση της σύμβασης και ενώ ο υφυπουργός έχει πλέον αντικατασταθεί, η συγκεκριμένη διεύθυνση του υπουργείου Περιβάλλοντος προχώρησε σε νέα εισήγηση για νέα παράταση των συμβάσεων. Αυτή τη φορά η καταληκτική ημερομηνία ορίζεται για τον Φεβρουάριο του 2023. Το ίδιο μοτίβο ακολουθήθηκε και στις επόμενες παρατάσεις, που μετέθεσαν το deadline διαδοχικά για Δεκέμβριο του 2023 και μετά Σεπτέμβριο του 2024. Σε αυτό το σημείο να θυμίσουμε ότι επρόκειτο για μία μελέτη που θα διαρκούσε συνολικά 19 μήνες, θα αμειβόταν με 50.000 ευρώ, και πλέον έχει “τραβηχτεί” στα τέσσερα χρόνια.

Στο μεταξύ, τον Ιούλιο του 2024 δόθηκε προς δημόσια διαβούλευση το κείμενο για το ΕΧΠ Τουρισμού, το οποίο είχε ως βασικό χαρακτηριστικό το ότι οι μεγάλες τουριστικές αναπτύξεις απαγορεύονται μόνο στις βραχονησίδες και σε ακατοίκητα νησιά σε μικρή απόσταση από τα θαλάσσια σύνορα. Πουθενά σε αυτό δεν υπήρχαν περιορισμοί ή όρια εκτός από τον διαχωρισμό τους σε “κανονικές” και “ήπιες” τουριστικές υποδομές, με τις ήπιες να έχουν τον μισό -αλλά αρκούντως υψηλό- συντελεστή.

Και αυτό σε μία περίοδο που τα σημάδια του υπερτουρισμού είχαν ήδη στιγματίσει έντονα αρκετά νησιά. Στο πλαίσιο που δόθηκε προς διαβούλευση ακόμα και στη Μύκονο και στη Σαντορίνη, οι οποίες χαρακτηρίζονταν ως “περιοχές ελέγχου”, επιτρεπόταν η δημιουργία πεντάστερων ξενοδοχείων, απλώς η αρτιότητα ήταν μεγαλύτερη στα 16 στρέμματα. Σε άλλες περιοχές, αυτές που το πλαίσιο χαρακτήριζε “ανεπτυγμένες” η αρτιότητα ανερχόταν στα 12 στρέμματα. Ωστόσο ζητήματα τίθονταν και όσον αφορά την επιλογή των περιοχών που στην πραγματικότητα ήταν hot-spots υπερτουρισμού: για παράδειγμα, πώς μπορούσαν να χαρακτηρίζουν ως “περιοχές ελέγχου” στις Κυκλάδες μόνο την Μύκονο, τη Σαντορίνη και δύο ελάχιστα κόμμάτια της Σύρου και της Τήνου, και όχι την Πάρο;

Και ύστερα υπήρχε αυτό καθαυτό το θέμα της διαδικασίας της διαβούλευσης που διήρκεσε πάνω από δυόμιση μήνες. Όπως ανέφεραν στα σχόλιά τους 10 οργανώσεις, παρότι η διάρκεια της διαβούλευσης ήταν επαρκής, και ενώ δεν τίθεται ζήτημα τυπικής συμμόρφωσης με τις προβλέψεις του νόμου, “πρέπει να επισημανθεί ότι η μη δυνατότητα δημοσιοποίησης των σχολίων, π.χ. με αξιοποίηση της ειδικής πλατφόρμας για τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων opengov, αποστερεί από τη διαδικασία την απαιτούμενη διαφάνεια και δεν συμβάλλει στη δημιουργία ουσιαστικού δημόσιου διαλόγου. Το έλλειμμα αυτό χρειάζεται να αντιμετωπιστεί άμεσα, όπως και η συναφής δημοσιοποίηση των πορισμάτων της διαβούλευσης, στην οποία να περιλαμβάνονται τόσο τα καθαυτά σχόλια που υποβλήθηκαν, όσο και η ουσιαστική αξιολόγησή τους από την αρμόδια αρχή”, ανέφεραν οι οργανώσεις με προεξάρχοντα τον Σύλλογο Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ), ενώ η διαβούλευση ήταν σε εξέλιξη.

Επιπλέον θέμα υπήρξε και με παραδοτέα της μελέτης, τα οποία δεν διατέθηκαν στο κοινό. “Είναι προφανές ότι μόνο με τη δημοσιοποίηση αυτού του σημαντικού υλικού τεκμηρίωσης μπορεί να αξιολογηθεί με πιο ουσιαστικό και επαρκή τρόπο το σύνολο των προτάσεων” ανέφεραν στην κοινή ανακοίνωσή τους οι 10 οργανώσεις. Σημειώνεται μάλιστα ότι τόσο ο ΣΕΠΟΧ όσο και η WWF υπέβαλαν σχετικά αιτήματα παροχής περιβαλλοντικής πληροφορίας, στα οποία οι αρμόδιες αρχές δεν ανταποκρίθηκαν ενόσω η διαβούλευση ήταν σε εξέλιξη.

Δύο ημέρες πριν ολοκληρωθεί η διαβούλευση, αρχίζει ξανά το γνωστό τροπάρι με τις εισηγήσεις από τη διεύθυνση του ΥΠΕΝ για παρατάσεις των συμβάσεων – συγκεκριμένα για αυτήν του ΕΧΠ Τουρισμού έως τον Μάιο του 2025 και για τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων έως τον Ιανουάριο του 2025. Και μετά ξανά, λίγες ημέρες πριν από το deadline, άλλες εισηγήσεις για νέες παρατάσεις έως τον Δεκέμβριο του 2025.

Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε καμία από τις εισηγήσεις του υπουργείου δεν επιρρίπτονται ευθύνες στους αναδόχους για τις αναβολές αλλά όπως αναφέρεται σε σχετικές αποφάσεις οφείλονται “κυρίως σε αντικειμενικούς ή έκτακτους λόγους και δυσκολίες που ανέκυψαν μετά την υπογραφή της σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και του αναδόχου”.

Ως δικαιολογία για την τεράστια καθυστέρηση του Xωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό παρουσιάζονται ενστάσεις και παρατηρήσεις που έγιναν στα πλαίσια της διαβούλευσής του από τους δήμους και άλλους φορείς, μολονότι η διαβούλευση πραγματοποιήθηκε πριν από ένα χρόνο περίπου. Έως τότε τι γινόταν; Γιατί καθυστέρησαν τόσα χρόνια για να φτάσουν στη διαβούλευση; Κάτι ακόμα που έχει ακουστεί είναι οι δυσκολίες που παρουσιάζονται στο “ταίριασμά” του με άλλα χωροταξικά πλαίσια, όπως για παράδειγμα αυτά των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και της αειφόρου ανάπτυξης της βιομηχανίας.

Ωστόσο, μπορεί να υπάρχει και μια πολύ πιο απλή εξήγηση για τις τεράστιες καθυστερήσεις: εγκατεστημένα συμφέροντα στον κλάδο μέσω πιέσεων αποσκοπούσαν στην “διαιώνιση” μίας αρρύθμιστης κατάστασης, στην οποία η χωροθέτηση τουριστικών εγκαταστάσεων εξαρτάται από παρωχημένα χωροταξικά σχέδια ηλικίας που  μπορεί και να ξεπερνά την 20ετία.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News