Για πάνω από τρεις αιώνες το Λονδίνο είναι το παγκόσμιο κέντρο των ιδιωτικών λεσχών. Πουθενά αλλού δεν έχουν ανθήσει και παρακμάσει τόσο πολλά από αυτά τα μυστικά καταφύγια. Και σήμερα, με συνολικά 133 σε λειτουργία, η βρετανική πρωτεύουσα εξακολουθεί να ξεπερνά τον πλησιέστερο αντίπαλό της, τη Νέα Υόρκη, η οποία φιλοξενεί μόλις 53 λέσχες.

Το BBC σημειώνει ότι πολλά από τα ιστορικά ιδιωτικά κλαμπ του Λονδίνου, όπου συμμετέχουν μόνο άνδρες, έχουν εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου και πλέον επιτρέπουν και γυναίκες ως μέλη. Η διασημότερη τέτοια λέσχη, το Γκάρικ Κλαμπ, που ιδρύθηκε το 1831, προκάλεσε αντιδράσεις πέρυσι, όταν αποφάσισε να καταργήσει τον κανόνα βάση του οποίου η είσοδος επιτρεπόταν αποκλειστικά σε άνδρες.

Από τότε, όμως, μόλις μια χούφτα γυναίκες έχουν εκλεγεί ως μέλη της λέσχης και τον περασμένο μήνα η δημοσιογράφος Τζούλι Ετσιγχαμ απέσυρε τη δική της υποψηφιότητα. Σύμφωνα με πληροφορίες, ορισμένες υποψήφιες αισθάνονται άβολα με την παρατεταμένη διαδικασία ελέγχου και τη φαινομενική εχθρότητα πολλών μελών απέναντι στην ένταξη γυναικών. Εν τω μεταξύ, το Σαβίλ Κλαμπ ψήφισε νωρίτερα φέτος κατά της εισόδου γυναικών στις τάξεις του.

Τώρα, ένα νέο βιβλίο του ιστορικού δρ Σεθ Αλεξάντερ Θεβόζ, με τίτλο «Η λονδρέζικη χώρα των λεσχών: Σύντροφος των περίεργων», παρέχει μια επισκόπηση κάθε συλλόγου ξεχωριστά, μαζί με μια εις βάθος ανάλυση των ιδιαιτεροτήτων τους – έθιμα, κανόνες, παραδόσεις, μέχρι και συνταγές κοκτέιλ. Ιστορικά, οι λέσχες αναγκάστηκαν να εξελιχθούν και όσες επιβίωσαν τείνουν να εξυπηρετούν ένα ξεχωριστό σύνολο μελών, όπως γράφει ο Θεβόζ.

Ο συγγραφέας πιστεύει ότι, ενώ οι λέσχες έχουν μια βαθιά ριζωμένη παράδοση σε ολόκληρη τον πλανήτη, στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ιδιαίτερη απήχηση. Λέει στο BBC: «Οι Βρετανοί πάντα αγαπούσαν τη βεβαιότητα της συμμετοχής τους σε λέσχες και ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για την κουλτούρα τους – από τους νέους που εντάσσονται στους προσκόπους μέχρι τους ηλικιωμένους που προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους σε ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες».

Οι λέσχες ξεκίνησαν μαζί με τον καφέ. Στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, όταν η καφεποσία εισήχθη για πρώτη φορά στην Αγγλία, τα καφενεία ήταν μια ευπρόσδεκτη εναλλακτική απέναντι στις ταβέρνες, καθώς συνδέθηκαν με την καλή συζήτηση. Το 1693, ο Φραντσέσκο Μπιάνκο, ιταλός μετανάστης στο Λονδίνο που αργότερα «αγγλοποίησε» το όνομά του σε Φράνσις Γουάιτ, άνοιξε ένα κατάστημα που σέρβιρε καφέ και ζεστή σοκολάτα. Το ονόμασε «Ο Σοκολατένιος Οίκος της Κυρίας Γουάιτ».

Οι θαμώνες συνέρρεαν στην οδό Σεντ Τζέιμς όχι μόνο για τα ζεστά ροφήματα, αλλά και για την αίθουσα των παράνομων τυχερών παιχνιδιών με τα υψηλά στοιχήματα, που ήταν κρυμμένη στο πίσω μέρος του κτιρίου. Το White’s εξακολουθεί να λειτουργεί και είναι η παλαιότερη λέσχη του Λονδίνου, με πάνω από 1.500 μέλη, μεταξύ των οποίων και ο βασιλιάς Κάρολος – άλλωστε εκεί είχε οργανώσει το εργένικο πάρτι του πριν τον γάμο του με την πριγκίπισσα Νταϊάνα.

Πολυάριθμες άλλες λέσχες άνοιξαν καθ’ όλη τη διάρκεια της Γεωργιανής εποχής (από το 1714 ως το 1830), καθώς τα καζίνο, που χαρακτηρίζονταν ως «ιδιωτικές λέσχες μελών», δεν δέχονταν εύκολα επιδρομές από τις Αρχές, όπως αναφέρει το βιβλίο. Καθώς τα αριστοκρατικά μέλη απαιτούσαν όλο και περισσότερο φαγητό και ψυχαγωγία μαζί με τα τυχερά παιχνίδια τους, επαγγελματίες της φιλοξενίας ανέλαβαν τη διαχείριση των λεσχών.

Η Μπρουκς, που ιδρύθηκε το 1764, είναι άλλη μια λέσχη που έχει επιβιώσει μέχρι τις μέρες μας, μαζί με την Μπουντλς (1762), που αρχικά ονομαζόταν Αλμακς. Η τελευταία «είναι πιθανώς η καλύτερα διατηρημένη λέσχη του 18ου αιώνα», αποκαλύπτει ο Θεβόζ στο BBC, με τους περαστικούς να την αναγνωρίζουν από το εμβληματικό μπροστινό τοξωτό παράθυρό της.

Οι γεωργιανές λέσχες του Λονδίνου ήταν λιγότερο γνωστές για τις πολιτικές τους συζητήσεις και περισσότερο για το συντροφικό φαγητό και ποτό που προσέφεραν. Τον 19ο αιώνα οι λέσχες γνώρισαν πρωτοφανή άνθιση – στις αρχές του υπήρχαν 12 και στο τέλος του περίπου 400. Εγιναν λιγότερο τραχιές, συμβαδίζοντας με την ευπρέπεια της Βικτοριανής εποχής, και σύντομα ανέλαβαν κεντρικό ρόλο στη βρετανική πολιτική σκηνή, με δεκάδες να ανοίγουν στο κεντρικό Λονδίνο.

Αρκετές από τις πιο φημισμένες κομματικές λέσχες έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα. Η Λέσχη Κάρλτον, προπύργιο των Συντηρητικών, που ιδρύθηκε το 1832, ήταν εξαρχής φυτώριο κουτσομπολιού και πολιτικής ίντριγκας. Ο Δούκας του Γουέλινγκτον, κάποτε μέλος, είπε σε φίλο του στο νεκροκρέβατο του: «Ποτέ μη γράφεις γράμμα στην ερωμένη σου και ποτέ μη γίνεις μέλος του Κάρλτον».

Η Λέσχη Μεταρρύθμισης ιδρύθηκε το 1836 στο Πολ Μολ για να αποτελέσει κόμβο για το κόμμα των Γουίγκ και τους Ριζοσπάστες – και αργότερα τους Φιλελεύθερους. Μάλιστα, από τις εγκαταστάσεις της ξεκινά το κλασικό μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν «Ο γύρος του κόσμου σε ογδόντα ημέρες» του 1872, με τον πρωταγωνιστή Φιλέας Φογκ να στοιχηματίζει 20.000 λίρες με έξι μέλη της λέσχης ότι μπορεί να γυρίσει τον κόσμο σε ακριβώς 80 ημέρες.

Τον Οκτώβριο του 1834 μια τεράστια πυρκαγιά κατέστρεψε τα παλιά κτίρια του βρετανικού Κοινοβουλίου, και πολλές από τις λειτουργίες της κυβέρνησης μεταφέρθηκαν στις λέσχες. Το νέο Παλάτι του Γουέστμινστερ διαμορφώθηκε στα πρότυπα ιδιωτικής λέσχης, με αίθουσες τσαγιού, καπνιστήρια και βιβλιοθήκες – ωθώντας τον Κάρολο Ντίκενς το 1864 να αποκαλέσει τη Βουλή των Κοινοτήτων ως «την κορυφαία λέσχη του Λονδίνου».

Μία από τις πρώτες λέσχες που ήταν ανοιχτές τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες, η Αλμπεμαρλ, που ιδρύθηκε το 1874, συνδέθηκε εξαρχής με το ακμάζον κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών. Η λέσχη έγινε διαβόητη όταν το μέλος της Οσκαρ Γουάιλντ δέχθηκε επίθεση εκεί από τον μαρκήσιο του Κουίνσμπερι, πατέρα του εραστή του, λόρδου Αλφρεντ Ντάγκλας – μια ενέργεια που πυροδότησε τη δίκη για συκοφαντική δυσφήμιση, οδηγώντας τον ιρλανδό συγγραφέα στη φυλακή.

Τα μέλη της βασιλικής οικογένειας πάντα είχαν αδυναμία στις λέσχες του Λονδίνου, αλλά κανένα περισσότερο από τον Αλβέρτο Εδουάρδο, πρίγκιπα της Ουαλίας και μετέπειτα βασιλιά της Αγγλίας, ο οποίος, ως μπον βιβέρ, είχε βαρεθεί τα κουτσομπολιά της λέσχης Γουάιτ για την ερωτική του ζωή – με αποτέλεσμα να ιδρύσει τη δική του λέσχη, το Μάρλμπορο, που πήρε το όνομά του από την κατοικία του στο Λονδίνο, το 1869.

Στην αυγή του 20ού αιώνα οι λονδρέζικες λέσχες λειτουργούσαν και παρείχαν τροφή για συγγραφείς μυθοπλασίας. Ο σερ Ιαν Φλέμινγκ ήταν μέλος της λέσχης Μπουντλ, πάνω στην οποία βάσισε τη Λέσχη Μπλέιντ στα βιβλία του Τζέιμς Μποντ. Στο μυθιστόρημα «Επιστροφή στο Μπράιντσχεντ» του Ιβλιν Γουό αναφέρεται η λέσχη Μπρατς, βασισμένη στη Λέσχη Πρατς, που ιδρύθηκε το 1857 και υπήρξε η πρώτη που έκανε δεκτές γυναίκες το 2023.

Οι γυναικείες λέσχες γνώρισαν ακμή την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα και την πρώτη του 20ού, φτάνοντας συνολικά τις 86, σύμφωνα με την καταμέτρηση του Θεβόζ. Τα μέλη κάποιων από αυτές ήταν πλούσιες γυναίκες που σύχναζαν στο Λονδίνο για ψώνια και θεατρικές παραστάσεις. Ορισμένες από τις γυναικείες λέσχες λειτουργούσαν ως απλές κατοικίες, προσφέροντας οικονομικά προσιτή διαμονή σε ανύπαντρες γυναίκες που ξεκινούσαν να εργάζονται στην πρωτεύουσα.

Τα τελευταία 100 χρόνια έκλεισαν εννέα στις δέκα «λέσχες αξιοσέβαστων μελών». Μια μακρά περίοδος παρακμής, που ξεκίνησε περίπου στις αρχές της δεκαετίας του 1920 και επιταχύνθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έφθασε στο ναδίρ της τη δεκαετία του 1970, καθώς οι αλλαγές των κοινωνικών ηθών, ο μειούμενος αριθμός ηλικιωμένων μελών και η αύξηση των συνδρομών οδήγησαν τις περισσότερες λέσχες σε αδιέξοδο.

Επιβίωσαν μόνο όσες είχαν συγκεκριμένη ταυτότητα, όπως εκείνες που εξυπηρετούσαν τον στρατό (Ιν και Αουτ), τους ηθοποιούς (Γκάρικ) ή τους λάτρεις των ιπποδρομιών (Τερφ). Από τις πολλές ιδιωτικές γυναικείες λέσχες του Λονδίνου έχει απομείνει μόνο μία, η Γιουνιβέρσιτι στο Μέιφεαρ. Τον 19ο αιώνα η δημοτικότητα των κορυφαίων, όπως της Αθίνιουμ και της Κάρλτον, ήταν τόσο υψηλή που τα υποψήφια μέλη περίμεναν μέχρι και 30 χρόνια για να γίνουν δεκτά.

Αν το παρελθόν αποτελεί οδηγό, οι λονδρέζικες λέσχες, με τη μόνιμη προσαρμοστικότητά τους, θα συνεχίσουν να αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα της ζωής της βρετανικής πρωτεύουσας στο άμεσο μέλλον – μια ένδειξη του διαρκούς ενδιαφέροντος των πολιτών της για συζήτηση, φαγητό και ποτό σε περιβάλλοντα που, κατά κάποιο τρόπο, μπορούν να αποκαλούν δικά τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News