Το μέτρο της πληρωμής, σε μηνιαία βάση, ενός έστω και μικρού ποσού στις νοικοκυρές θέτει σε εφαρμογή η Ινδία, σε ένα πρωτότυπο κοινωνικό πείραμα. Οπως δηλώνει στο BBC η Premila Bhalavi, κάθε μήνα λαμβάνει 1.500 ρουπίες (λίγο περισσότερα από 14 ευρώ). Το ποσό ακούγεται μεν μικρό, αλλά μπορεί να καλύψει έξοδα όπως φάρμακα, λαχανικά και το μηνιαίο χαρτζιλίκι του γιου της για το σχολείο.

Η ιστορία της γίνεται όλο και πιο συνηθισμένη. Σε ολόκληρη την Ινδία 118 εκατ. ενήλικες γυναίκες σε 12 πολιτείες λαμβάνουν πλέον, χωρίς κάποια υποχρέωση ή όρους, μετρητά από τις τοπικές κυβερνήσεις, καθιστώντας τη χώρα πεδίο ενός από τα μεγαλύτερα και λιγότερο μελετημένα πειράματα κοινωνικής πολιτικής παγκοσμίως.

Το ινδικό κράτος, που εδώ και καιρό επιδοτεί τα σιτηρά, τα καύσιμα και τις αγροτικές εργασίες, έχει εμπλακεί σε κάτι πιο ριζοσπαστικό: πληρώνει ενήλικες γυναίκες απλώς και μόνο επειδή φροντίζουν τα νοικοκυριά τους, φέρουν το βάρος της μη αμειβόμενης φροντίδας και αποτελούν ένα εκλογικό σώμα πολύ μεγάλο για να αγνοηθεί, εξηγεί το βρετανικό δίκτυο.

Τα κριτήρια επιλεξιμότητας ποικίλλουν: όρια ηλικίας, ανώτατα όρια εισοδήματος και αποκλεισμοί για οικογένειες με κυβερνητικούς υπαλλήλους, ιδιοκτήτες αυτοκινήτων ή μεγάλων εκτάσεων γης.

«Οι άνευ όρων μεταβιβάσεις μετρητών σηματοδοτούν μια σημαντική επέκταση των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας των ινδικών Αρχών υπέρ των γυναικών», δήλωσε στο BBC η Prabha Kotiswaran, καθηγήτρια Νομικής και Κοινωνικής Δικαιοσύνης στο King’s College του Λονδίνου.

Οι μεταβιβάσεις κυμαίνονται από 1.000 έως 2.500 ρουπίες τον μήνα. Πρόκειται για μικρά ποσά, που αντιστοιχούν περίπου στο 5% έως 12% του εισοδήματος των νοικοκυριών, αλλά είναι τακτικά. Με 300 εκατ. γυναίκες να διαθέτουν πλέον τραπεζικούς λογαριασμούς, οι μεταβιβάσεις έχουν γίνει απλές από διοικητική άποψη.

Οι γυναίκες συνήθως ξοδεύουν τα χρήματα για τις ανάγκες του νοικοκυριού και της οικογένειας: εκπαίδευση παιδιών, είδη διατροφής, αέριο για μαγείρεμα, ιατρικά και έκτακτα έξοδα, αποπληρωμή μικρών χρεών, περιστασιακές αγορές προσωπικών αντικειμένων ή κάποιας μορφής περιποίηση.

Αυτό που ξεχωρίζει την Ινδία από το Μεξικό, τη Βραζιλία ή την Ινδονησία –χώρες με μεγάλα προγράμματα μεταφοράς χρημάτων υπό όρους– είναι η απουσία όρων: τα χρήματα καταβάλλονται ανεξαρτήτως αν ένα παιδί πηγαίνει σχολείο ή αν ένα νοικοκυριό βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας.

Η Γκόα ήταν η πρώτη πολιτεία που, το 2013, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα μεταφοράς μετρητών χωρίς όρους σε γυναίκες. Το φαινόμενο αυτό εντάθηκε λίγο πριν από την πανδημία το 2020, όταν η βορειοανατολική Ασάμ έθεσε σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα για ευάλωτες γυναίκες. Από τότε αυτές οι μεταφορές έχουν μετατραπεί στο «βαρύ πυροβολικό» για αρκετούς πολιτικούς.

Στην ουσία, ορισμένες πολιτείες αναγνωρίζουν την αμισθί εργασία των γυναικών στο σπίτι και τη φροντίδα των παιδιών. Το Ταμίλ Ναντού χαρακτηρίζει τις πληρωμές του ως «χορήγηση δικαιωμάτων», ενώ το πρόγραμμα της Δυτικής Βεγγάλης αναγνωρίζει ομοίως τις αμισθί γυναικείες συνεισφορές.

Σε άλλες πολιτείες η αναγνώριση είναι σιωπηρή: οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αναμένουν από τις γυναίκες να χρησιμοποιήσουν τις μεταφορές για την ευημερία του νοικοκυριού και της οικογένειας, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Την ίδια ώρα, βέβαια, οι πολιτικοί φροντίζουν να διαφημίζουν αυτές τις παροχές, με ορισμένους, σε τοπικές εκλογές των τελευταίων μηνών, να υπόσχονται αυξήσεις των ποσών. Στις πρόσφατες εκλογές στο Μπιχάρ η πολιτική δύναμη των μεταφορών μετρητών ήταν εμφανής. Τις εβδομάδες πριν από τις εκλογές στη φτωχότερη πολιτεία της Ινδίας η κυβέρνηση μεταβίβασε 10.000 ρουπίες (112 δολάρια, 85 λίρες) σε 7,5 εκατομμύρια τραπεζικούς λογαριασμούς γυναικών στο πλαίσιο ενός προγράμματος δημιουργίας μέσων διαβίωσης. Οι γυναίκες ψήφισαν σε μεγαλύτερο αριθμό από τους άνδρες, επηρεάζοντας αποφασιστικά το αποτέλεσμα.

Οι επικριτές το χαρακτήρισαν ως κατάφωρη εξαγορά ψήφων, αλλά το αποτέλεσμα ήταν σαφές: οι γυναίκες βοήθησαν την τοπική κυβέρνηση του Bharatiya Janata Party (BJP) να εξασφαλίσει μια συντριπτική νίκη. Πολλοί πιστεύουν ότι αυτή η εισροή μετρητών ήταν μια υπενθύμιση του τρόπου με τον οποίο η οικονομική υποστήριξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πολιτικό μέσο πίεσης.

Ωστόσο το Μπιχάρ είναι μόνο ένα κομμάτι ενός πολύ μεγαλύτερου πίνακα. Σε ολόκληρη την Ινδία, οι άνευ όρων μεταφορές μετρητών φτάνουν σε δεκάδες εκατομμύρια γυναίκες σε τακτική βάση. Μόνο το Μαχαράστρα υπόσχεται παροχές σε 25 εκατομμύρια γυναίκες, ενώ το πρόγραμμα της Οντίσα φτάνει στο 71% των γυναικών ψηφοφόρων της.

Σε ορισμένους πολιτικούς κύκλους τα προγράμματα αυτά χλευάζονται ως δωρεάν παροχές για την αγορά ψήφων. Επίσης ασκούν πίεση στα δημόσια οικονομικά: 12 πολιτείες αναμένεται να δαπανήσουν περίπου 18 δισ. δολάρια για τέτοιες πληρωμές κατά το τρέχον οικονομικό έτος. Μια έκθεση του think-tank PRS Legislative Research σημειώνει ότι οι μισές από αυτές τις πολιτείες αντιμετωπίζουν έλλειμμα εσόδων.

Ωστόσο πολλοί υποστηρίζουν ότι αντανακλούν επίσης μια έστω και καθυστερημένη αναγνώριση για τις νοικοκυρές, κάτι που οι φεμινίστριες της Ινδίας υποστηρίζουν εδώ και δεκαετίες: την οικονομική αξία της μη αμειβόμενης οικιακής εργασίας και της φροντίδας.

Πόσο αποτελεσματική είναι η παροχή μετρητών

Τα στοιχεία είναι λιγοστά ακόμα, αλλά διδακτικά. Μια μελέτη του 2025 στο Μαχαράστρα διαπίστωσε ότι το 30% των γυναικών που πληρούσαν τις προϋποθέσεις δεν ενεγράφησαν – σε κάποιες περιπτώσεις λόγω προβλημάτων με τα έγγραφα, σε κάποιες άλλες λόγω αίσθησης αυτονομίας. Ωστόσο, μεταξύ εκείνων που ενεγράφησαν, σχεδόν όλες έλεγχαν τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους.

Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2023 στη Δυτική Βεγγάλη διαπίστωσε ότι το 90% διαχειριζόταν μόνο του τους λογαριασμούς του και το 86% αποφάσιζε πώς θα ξοδέψει τα χρήματα. Οι περισσότερες τα χρησιμοποιούσαν για φαγητό, εκπαίδευση και ιατρικά έξοδα. Δεν ήταν κάτι το επαναστατικό, αλλά η τακτικότητα τούς προσέφερε ασφάλεια και αίσθηση αυτονομίας.

Στο Ασαμ οι περισσότερες γυναίκες ξόδευαν τα χρήματα για βασικά είδη. Πολλές εκτιμούσαν την αξιοπρέπεια που τους προσέφεραν, αλλά λίγες τα συνέδεαν με την αναγνώριση της μη αμειβόμενης εργασίας – και οι περισσότερες θα προτιμούσαν μια αμειβόμενη θέση εργασίας.

Στο Ταμίλ Ναντού οι γυναίκες που λάμβαναν τα χρήματα μιλούσαν για ηρεμία, μείωση των συζυγικών συγκρούσεων και νέα αυτοπεποίθηση – ένα σπάνιο κοινωνικό όφελος. Στο Καρνατάκα οι δικαιούχοι ανέφεραν ότι έτρωγαν καλύτερα.

Ωστόσο μόνο μια μικρή μερίδα κατάλαβε το πρόγραμμα ως αποζημίωση για την αμισθί εργασία που προσέφερε. Το μήνυμα δεν είχε περάσει. Παρ’ όλα αυτά, οι γυναίκες δήλωσαν ότι τα χρήματα τούς επέτρεψαν να αμφισβητήσουν τους πολιτικούς και να διαχειριστούν έκτακτες καταστάσεις. Σε όλες τις μελέτες, η πλειονότητα των γυναικών είχε πλήρη έλεγχο των χρημάτων.

Τα επόμενα βήματα

Σύμφωνα με σχετική έρευνα υπάρχουν και ορισμένες προκλήσεις. Για παράδειγμα, συνεχίζει το BBC, οι κανόνες επιλεξιμότητας πρέπει να απλοποιηθούν, ειδικά για τις γυναίκες που ασκούν βαριά μη αμειβόμενη εργασία. Οι μεταβιβάσεις πρέπει να παραμείνουν άνευ όρων και ανεξάρτητες από την οικογενειακή κατάσταση.

Ωστόσο τα μηνύματα πρέπει να τονίζουν τα δικαιώματα των γυναικών και την αξία της μη αμειβόμενης εργασίας, ενώ πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για ενίσχυση της χρηματοοικονομικής παιδείας, σύμφωνα με τους ερευνητές. Επιπλέον, οι μεταβιβάσεις μετρητών δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τις ευκαιρίες απασχόλησης. Πολλές γυναίκες δηλώνουν ότι αυτό που πραγματικά θέλουν είναι μια δουλειά που να τους προσφέρει αμοιβή και διαρκή σεβασμό.

Η αθόρυβη επανάσταση των μεταβιβάσεων μετρητών στην Ινδία βρίσκεται ακόμα στα πρώτα της στάδια. Εχει, όμως, ήδη αποδείξει ότι μικρά, τακτικά ποσά, που καταβάλλονται απευθείας στις γυναίκες, μπορούν να μετατοπίσουν την εξουσία με διακριτικούς αλλά σημαντικούς τρόπους. Το αν αυτό θα αποτελέσει ένα μονοπάτι προς την ενδυνάμωση ή απλώς μια νέα μορφή πολιτικής προστασίας μένει να φανεί.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News