* Mε την ευκαιρία της εθνικής της εορτής την 1η Αυγούστου

Από το 1891, η 1η Αυγούστου καθιερώθηκε ως εθνική εορτή της Ελβετίας. Η εθνική γιορτή γιορτάζεται με πολλά πυροτεχνήματα, πάρτι, μπάρμπεκιου και ζωντανή μουσική – αλλά και παρελάσεις (που θυμίζουν τις παρελάσεις που έχει στο Αστεριξ και τη μάχη των Δρυίδων) και βέβαια λόγους για το παρόν και το μέλλον της χώρας.

Πρέπει να πούμε βέβαια, ότι η ιστορία της μπορεί να διαιρεθεί σε δύο περιόδους – πριν και μετά το Σύνταγμα του 1848 που έβαλε τις βάσεις για τη δημιουργία της σύγχρονης Ελβετίας. Και πράγματι, από το 1848 η Ελβετία άλλαξε πολύ – από μία σχετικά φτωχή χώρα έγινε μία από τις σημαντικότερες βιομηχανικές χώρες του κόσμου.

Τότε η Ελβετία φαινόταν σαν μία χώρα που την κατοικούσαν οπισθοδρομικοί χωρικοί, ζώντας σε αντίξοες συνθήκες λόγω εδάφους και κλίματος, με σοβαρά κενά στις υποδομές, παρά τις μεγάλες προόδους που είχαν σημειώσει οι πόλεις στην οικονομία με την παραγωγή ρολογιών, μηχανημάτων και υφασμάτων. Καθώς η γεωργία δεν μπορούσε να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες του πληθυσμού, πολλοί Ελβετοί εγκατέλειπαν την πατρίδα τους και πήγαιναν μετανάστες σε άλλες χώρες (ήδη από τον Μεσαίωνα πήγαιναν ως μισθοφόροι σε άλλες χώρες – και από εκεί κατάγεται και η ελβετική φρουρά του Πάπα). Υπήρχαν επίσης μεγάλες πολιτικές διαφορές μεταξύ των συντηρητικών και των φιλελεύθερων-προοδευτικών. Η επικράτηση των τελευταίων το 1848 τη στιγμή που η επανάσταση γνώριζε την ήττα (έστω πρόσκαιρη) στις γερμανικές χώρες, στη Γαλλία και την Αυστρία αποτέλεσε έναν καθοριστικό παράγοντα για την μετατροπή της Ελβετίας στην πιο προοδευτική χώρα της Ευρώπης (προς μεγάλο εκνευρισμό της ευρωπαϊκής αριστοκρατίας).

Ταυτόχρονα, με το φιλελεύθερο σύνταγμά της του 1848, η Ελβετία αποτέλεσε καταφύγιο πολλών ευρωπαίων πολιτικών προσφύγων, οι οποίοι συνέβαλαν στην ανάπτυξη της δεύτερης πατρίδας τους. Έτσι, υπό την εμπνευσμένη ηγεσία του χαρισματικού πολιτικού Αλφρεντ Έσερ (το άγαλμα του οποίου βρίσκεται μπροστά στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της Ζυρίχης), μπήκαν οι βάσης της μετατροπής της Ελβετίας σε εργαστήριο προόδου, τόσο σε θεσμικό επίπεδο, όσο και σε τεχνολογικό – εκπαιδευτικό, αλλά και οικονομικό και κοινωνικό. Και μέσα στους παράγοντες αυτούς συγκαταλέγεται η αγάπη για την πατρίδα και η ανάπτυξη ενός εθνικού αισθήματος, (του να κάνουμε συνεχώς καλύτερη την πατρίδα μας).

Oπως έγραψε πριν λίγους μήνες στη ΝΖΖ για τον Eσερ ο ιστορικός Γιόζεφ Γιουνγκ, χρειάζονται σύμβολα και εθνικοί μύθοι για να περιγράψουν τι είναι αυτό που λέγεται «ελβετικό». Ο Aλφερεντ Eσερ και οι «1848άρηδες» ήταν πράγματι υπερήφανοι για το νέο ομοσπονδιακό κράτος, αλλά δεν το επαινούσαν στη βάση εικόνων με ήρωες, αλλά στους σιδηροδρομικούς σταθμούς και τους άλλους ναούς της προόδου, δηλαδή στους ναούς της επιστήμης, της βιομηχανίας και της οικονομίας. Και η ανάπτυξη ήταν τόσο πράγματι γρήγορη, ώστε ένας Βαυαρός διπλωμάτης έλεγε το 1864 πως με σιγουριά μπορεί η μικρή Ελβετία να κατατάσσεται στις μεγαλύτερες βιομηχανικές οικονομίες του κόσμου.

Η ανάπτυξη αυτή της Ελβετίας, στην οποία ακροθιγώς αναφέρθηκα, δείχνει πόσοι διαφορετικοί παράγοντες πρέπει να συμβάλουν για την επιτυχημένη αναπτυξιακή διαδικασία μίας χώρας, θεσμικοί (η σημασία του οποίου τα τελευταία χρόνια αναγνωρίζεται όλο και πιο πολύ – βλ. π.χ. στον Ατζέμογλου), οικονομικοί, τεχνολογικοί, πολιτισμικοί και κοινωνικοί, σε ένα πλαίσιο, παρακολούθησης των διεθνών επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων και αναζήτησης και εφαρμογής καινοτομιών, υπό την καθοδήγηση εμπνευσμένων ηγεσιών.

Ταυτόχρονα είναι σημαντική η κατανόηση τόσο της σημασίας, όσο και των περιορισμών που έχουν οι ιδρυτικοί εθνικοί μύθοι, όπως είναι χαρακτηριστικά η ιστορία του Βίλχελμ Τελλ, που συνδέεται με την απόφαση για ανεξαρτησία των τριών πρώτων ελβετικών περιοχών, από την Αυτοκρατορία των Αψβούργων, θρύλο που επεξεργάστηκε δραματικά ο Σίλλερ και έκανε όπερα ο Ροσσίνι (με την πασίγνωστη εισαγωγή). Γιατί, όπως τόνισε σε άλλο άρθρο ο διευθυντής της ΝΖΖ, Ερικ Γκούγιερ, «ο Αλφρεντ Εσερ ίδρυσε το (περίφημο πλέον) πολυτεχνείο της Ζυρίχης, το ΕΤΗ, γιατί ήξερε ότι δεν είναι ο Τελλ, αλλά η Τεχνολογία και δεν είναι οι Μύθοι αλλά η μελέτη της μοριακής δομής που θα αποφασίσουν το μέλλον».

Ο συνδυασμός λοιπόν όλων αυτών των στοιχείων είναι που έχει οικοδομήσει την εθνική ταυτότητα και την ανεξαρτησία της Ελβετίας, που παραμένει ισχυρή παρά τις τέσσερις γλώσσες που ομιλούνται στη χώρα και παρά την πίεση που ασκείται από το διεθνές περιβάλλον της, είτε στα χρόνια του ύστερου Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, καθώς βρισκόταν μεταξύ της Γαλλίας και της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων, είτε σήμερα, όπως είναι περικυκλωμένη από τα κράτη της ΕΕ.

Οσο για το μέλλον, εύκολα προκύπτει ακόμα και από τους πανηγυρικούς λόγους κάθε 1η Αυγούστου το ενδιαφέρον να διατηρηθούν εκείνοι οι παράγοντες που μπορούν να εξασφαλίσουν την εθνική κυριαρχία και την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας, διατηρώντας την στις πρώτες θέσεις του κόσμου ως προς την τεχνολογική πρόοδο και το επίπεδο ζωής. Και αυτήν την εποχή ένα στοιχείο που φαίνεται να απειλεί την εξέλιξη της χώρας είναι η ένταση της πολιτικής διαμάχης μετά από πολλές δεκαετίες σχετικής ηρεμίας, όπου (σχεδόν) όλα τα κόμματα συμμετέχουν στην κυβέρνηση, ώστε να επικρατεί γενικά ένα συμβιβαστικό πνεύμα και πολλές αποφάσεις παίρνονται μετά από δημοψηφίσματα.

Αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό της Ελβετίας φαίνεται να κινδυνεύει τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά την άνοδο του σε πολλές περιπτώσεις λαϊκιστικού ακροδεξιού Ελβετικού Λαϊκού Κόμματος (SVP). Oπως σε όλα τα λαϊκιστικά κόμματα, προβάλλεται η εικόνα πολιτικών που δεν κάνουν συμβιβασμούς και υποστηρίζουν απόλυτες θέσεις «στο όνομα του λαού». Στην οπτική τους, οι πολιτικοί αντίπαλοι γίνονται εχθροί και με αυτόν τον τρόπο απομακρύνεται η δυνατότητα και η ευελιξία που οδηγεί σε επωφελείς συμβιβασμούς αναγκαίους για να κινηθεί μία χώρα στο σύγχρονο πολύπλοκο διεθνές περιβάλλον. Γιατί η πολιτική είναι η τέχνη του συγκερασμού διαφορετικών συμφερόντων με τη διατήρηση και ενίσχυση της εθνικής ενότητας και σε προβλήματα όπως είναι η 4η τεχνολογική επανάσταση, η μετανάστευση, το δημογραφικό και η κοινωνική ασφάλιση είναι απίθανο να υπάρχουν ταυτόσημες απαντήσεις, μονής κατεύθυνσης.

Απέναντι σε αυτήν την κατάσταση, το δημοκρατικό πολίτευμα προτάσσει την εξισορρόπηση συμφερόντων με σεβασμό στη διαφορετική άποψη και ευελιξία στις λύσεις. Θα αντέξει λοιπόν απέναντι στις κεντρόφυγες τάσεις που αναπτύσσονται κατά τις τελευταίες δεκαετίες το ελβετικό πολιτικό σύστημα, που μέχρι τώρα είχε τόσο μεγάλη επιτυχία;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News