Ένα λευκό χαλύβδινο κοντάρι υψώνεται πάνω από τη θάλασσα έξω από τις ακτές του Παναμά στην Καραϊβική, σαν φουγάρο βυθισμένου ατμόπλοιου. Εμφανίστηκε τον περασμένο μήνα, και δεν πρόκειται για ναυάγιο, αλλά για τη βάση αυτού που σύντομα θα γίνει πλωτό σπίτι και, στα μάτια των κατασκευαστών του, το πρώτο βήμα για την οικοδόμηση μιας θαυμαστής νέας μετά Covid- 19 κοινωνίας στον ανοιχτό ωκεανό.

«Ο κορονοϊός είναι μια ευκαιρία να δείξουμε στον κόσμο ότι αυτό που χτίζουμε θα είναι πραγματικά πολύ χρήσιμο στο μέλλον», λέει ο Τσαντ Ελβαρτόβσκι, σε μια πρόσφατη βιντεοδημοσίευση από τη βάση του στην παραλία του Παναμά. Μηχανικός λογισμικού που γεννήθηκε στο Μίτσιγκαν και έγινε έμπορος bitcoin, ο Ελβαρτόβσκι είναι ηγετική προσωπικότητα του κινήματος seasteading, μιας ελευθεριακής ομάδας αφιερωμένης στην κατασκευή ανεξάρτητων πλωτών πόλεων στην ανοικτή θάλασσα. Όπως συνέβη και με τους κατασκευαστές καταφυγίων, οι μακροχρόνιες φιλοδοξίες τους ενισχύθηκαν από την πρόσφατη πανδημία. «Δεν έχει σημασία αν φοβάστε τον ιό ή την αντίδραση στον ιό», προσθέτει, «η διαμονή στον ωκεανό θα είναι χρήσιμη σε τέτοιες καταστάσεις».

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ελβαρτόβσκι προσπάθησε να πραγματοποιήσει το όνειρό του για ένα πλωτό μέλλον. Τον Απρίλιο του περασμένου έτους, αυτός και η ταϊλανδή σύντροφός του Σούπρανι Δέπντετ (γνωστή και ως Νάντια Σάμεργκερλ), αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το πρώτο τους πλωτό σπίτι έξω από τις ακτές της Ταϊλάνδης, λίγο πριν από την επίθεση του ταϊλανδικού Ναυτικού. Είχαν κατασκευάσει την «πρώτη μόνιμη κατοικία σε διεθνή ύδατα» 12 ναυτικά μίλια έξω από το Πουκέτ, αλλά οι αρχές αποφάσισαν ότι η καμπίνα από υαλοβάμβακα πλάτους έξι μέτρων, που είχε τοποθετηθεί πάνω από ένα πλωτό κοντάρι, αποτελούσε απειλή για την κυριαρχία της Ταϊλάνδης.

Ήταν ένα αδίκημα που τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη ή ακόμη και με τη θανατική ποινή. «Το ζευγάρι ανακοίνωσε στα social media την αυτονομία του πέρα ​​από τη δικαιοδοσία οποιωνδήποτε δικαστηρίων ή νόμων οποιωνδήποτε χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ταϊλάνδης», δήλωσε ο πρώην ναύαρχος Βιθάναρατ Κοχασένι, προσθέτοντας ότι είχαν προσκαλέσει και άλλους να συμμετάσχουν σε αυτό. «Θεωρούμε ότι μια τέτοια δράση  απειλεί την ανεξαρτησία της Ταϊλάνδης» είπε.

Μετά από μερικές εβδομάδες, στην προσπάθειά του να αποφύγει τα περιπολικά σκάφη της Ταϊλάνδης, το ζευγάρι κατευθύνθηκε στη Σιγκαπούρη, και από κει στον Παναμά όπου ξανάστησαν την εταιρεία τους, Ocean Builders, με την οικονομική βοήθεια του Γερμανού Ρούντιγκερ Κοχ, συνταξιούχου μηχανικού αεροδιαστημικής. Μετά τη δοκιμασία που υπέστησαν στην Ταϊλάνδη δήλωσαν:  «Ολοι μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα πια ότι το “seasteading” πρέπει να συμβεί τώρα καθώς η τυραννία εισχωρεί όλο και πιο βαθιά στις κυβερνήσεις μας σε σημείο που είναι πρόθυμοι να κυνηγήσουν μερικούς ανθρώπους που κατοικούν σε ένα πλωτό σπίτι στη μέση του πουθενά», δήλωσε η ομάδα.

Σύμφωνα με άρθρο του Guardian η πανδημία του κορονοϊού έδωσε νέα ώθηση σε ελευθεριακές ομάδες σε όλο τον κόσμο να επιδιώξουν να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους για τη δημιουργία νέων αυτόνομων κοινωνιών. Τα lockdown που επέβαλαν κυβερνήσεις και η αυξημένη ψηφιακή επιτήρηση έχουν ενισχύσει τις υποψίες τους για μεγαλύτερο έλεγχο του κράτους, ενώ η αναστολή των καθημερινών κανόνων και το φάσμα μιας οικονομικής κατάρρευσης έχουν ενισχύσει την άποψή τους ότι χρειάζεται να επανεξετάσουν την κοινωνία. «Όταν δεν είστε βέβαιοι ποιος ιός είναι πιο μεταδοτικός», λέει ένα πρόσφατο meme των American for Liberty, το οποίο κοινοποιήθηκε στη σελίδα του Ελβαρτόβσκι στο Facebook, «ο Covid-19, ή εκείνοι οι καλοί με τον πλήρη κυβερνητικό έλεγχο».

Ο Ελβαρτόβσκι δεν είναι ο μόνος που ασχολείται με κατασκευές μέσα στη θάλασσα. Το 2008 ο Πάτρικ Φρίντμαν ίδρυσε στο Σαν Φραντσίσκο το Seasteading Institute: ο αναρχοκαπιταλιστής και εγγονός του νομπελίστα οικονομολόγου Μίλτον Φρίντμαν εργαζόταν στη Google ως μηχανικός software όταν κατάφερε να προσελκύσει κεφάλαια του δισεκατομμυριούχου Πίτερ Τιλ της PayPal για την ίδρυση του ινστιτούτου που είχε στόχο «να δημιουργήσει μόνιμες, αυτόνομες κοινότητες στους ωκεανούς που θα επιτρέψουν τον πειραματισμό και την καινοτομία με διαφορετικά κοινωνικά, πολιτικά και νομικά συστήματα».

Το Seasteading αντιπροσωπεύει την απόλυτη προσέγγιση της Σίλικον Βάλεϊ για τη διακυβέρνηση, θεωρώντας την κοινωνία ως μια τεχνολογία που μπορεί να χακαριστεί και να καινοτομηθεί απλώς ως λειτουργικό σύστημα. Βασίζεται στην ιδέα ότι οι κυβερνητικοί κανονισμοί καταστέλλουν την καινοτομία και, επομένως, η πορεία προς έναν καλύτερο κόσμο μπορεί να βρεθεί μόνο με την απελευθέρωση μιας νέας γενιάς νεοσύστατων κοινωνιών που αναγκάζονται να ανταγωνίζονται για τους πολίτες σε μια ελεύθερη αγορά ιδεολογιών. Με άλλα λόγια, δεν σας αρέσουν οι κανόνες του τρέχοντος μικρο-έθνους σας; Απλώς μεταβείτε σε ένα άλλο… «Θα δώσουμε στους ανθρώπους την ελευθερία να επιλέξουν την κυβέρνηση που θέλουν αντί να είναι κολλημένοι με την κυβέρνηση που έχουν», δήλωσε ο Φρίντμαν. Οι υποστηρικτές του το βλέπουν ως έναν δρόμο προς τη σωτηρία, οι επικριτές του, όμως, λένε ότι θα οδηγούσε σε «ένα απαρτχάιντ του χειρότερου είδους».

Με δεδομένο πάντως ότι ο Τιλ σταμάτησε να δίνει χρήματα, τα σχέδια του Φρίντμαν δεν προχώρησαν πέρα από το λανσάρισμα του Ephemerisle – μιας πλωτής εκδοχής του φεστιβάλ «Burning Man», που διοργανώθηκε στο δέλτα του ποταμού Σακραμέντο κοντά στο Σαν Φρανσίσκο. Και από τότε ο Φρίντμαν έπαψε να εστιάζει στο νερό, ξεκινώντας πρόσφατα μια εταιρεία για την ανάπτυξη πειραματικών πόλεων στην ξηρά.

Όμως το Ινστιτούτο Seasteading συνεχίζεται χωρίς αυτόν, με επικεφαλής τον συγγραφέα και τον αυτοπροσδιοριζόμενο ως «ευαγγελιστή των θαλασσών» («seavangelist»), Τζο Κουίρκ, ο οποίος το 2017, δημοσίευσε ένα βιβλίο για το seasteading  με τον φιλόδοξο υπότιτλο: «Πώς τα πλωτά έθνη θα αποκαταστήσουν το περιβάλλον, θα κάνουν πλούσιους τους φτωχούς, θα θεραπεύσουν τους άρρωστους και θα απελευθερώσουν την ανθρωπότητα από τους πολιτικούς».

Μέχρι στιγμής, όμως και οι δικές του προσπάθειες δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτικές για το μέλλον της πλωτής ουτοπίας. Τον Ιανουάριο του 2017, μετά από χρόνια τεχνικών μελετών σκοπιμότητας και διαπραγματεύσεων με τους πολιτικούς, το Ινστιτούτο Seasteading υπέγραψε συμφωνία με την διοίκηση της Γαλλικής Πολυνησίας για την κατασκευή των πρώτων θαλάσσιων seasteds στα χωρικά της ύδατα. Τα σχέδια αναπτύχθηκαν από τους ολλανδούς αρχιτέκτονες Blue21, και έμοιαζαν με ένα θέρετρο υψηλών προδιαγραφών στις Μαλδίβες, με μια σειρά από βίλες που συνδέονται με ένα κυματιστό πράσινο τοπίο.

Η επιλογή της τοποθεσίας ήταν στρατηγική. Τα σχεδόν 120 διάσπαρτα νησιά και ατόλες της Γαλλικής Πολυνησίας διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο να υποστούν καταστροφικές συνέπειες ακόμη και από την παραμικρή αύξηση της στάθμης της θάλασσας, από την άλλη πλευρά, όμως, είναι η μεγαλύτερη αποκλειστική οικονομική ζώνη του κόσμου. Τα νερά της  Γαλλικής Πολυνησίας εκτείνονται σε μια περιοχή της θάλασσας τόσο μεγάλη όσο ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθιστώντας τη ιδανικό μέρος για πειραματισμούς με νέες μορφές υδάτινης δικαιοδοσίας. Θεωρητικά πάντα.

Γιατί στην πράξη «δεν υπήρξε άριστη ευθυγράμμιση των συμφερόντων», δήλωσε ο Μαρκ Κόλινς Τσεν, πρώην υπουργός Τουρισμού της Γαλλικής Πολυνησίας, συνιδρυτής μαζί με τον Κουίρκ της εταιρείας Blue Frontiers.Το έργο σταμάτησε  και ο Κόλινς Τσεν μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου ίδρυσε μια νέα εταιρεία για την ανάπτυξη περαιτέρω σχεδίων για πλωτές πόλεις, αυτή τη φορά απογυμνωμένη από κάθε ελευθεριακή ιδεολογία που αποφεύγει τη φορολογία: «Συνειδητοποίησα ότι το πραγματικό μέλλον για τέτοιου είδους έργα πρέπει να είναι πιο κοντά στις πόλεις», είπε, «Πρέπει να αποτελούν επέκταση της υπάρχουσας υποδομής της πόλης, πρέπει να διευθύνονται από τον δήμαρχο και πρέπει να πληρώνουν τους φόρους τους, και  όχι να είναι θύλακες για τους πλούσιους».

Το project του Τσεν, με τίτλο Oceanix City, σχεδιάστηκε από τον δανό αρχιτέκτονα Μπγιάρκε Ινγκελς, αγαπημένο των εταιρειών  τεχνολογίας της Σίλικον Βάλεϊ. Τα αστραφτερά κινούμενα σχέδια του απεικονίζουν έναν αιωρούμενο κόσμο από αλληλοσυνδεόμενα εξαγωνικά νησιά, όπου η ενέργεια συλλέγεται από τα κύματα και τον ήλιο, η διατροφή των κατοίκων βασίζεται σε φύκια και σε ψάρια, και η θαλάσσια ζωή «αναγεννάται» σε τεχνητούς υφάλους: «Αν αυτή η πλωτή πόλη ευδοκιμήσει», είπε ο Ίνγκελς σε μια παρουσίαση, «θα μπορέσει να αναπτυχθεί όπως μια καλλιέργεια μικροοργανισμών σε εργαστηριακό γυαλί (τρυβλίο Petri)», ενώ σε μια οθόνη πίσω του, τα πλωτά εξάγωνα πολλαπλασιάστηκαν έως ότου κατέλαβαν μια περιοχή πάνω από τρεις φορές το μέγεθος του Μανχάταν, ένα όραμα για την επέκταση των προαστίων κατά μήκος της θάλασσας.

«Τα επόμενα 40 χρόνια, ο κόσμος αναμένεται να κατασκευάσει νέα κτίρια επιφάνειας 230 δισ. τετραγωνικών μέτρων»,  δήλωσε ο Κόλινς Τσεν, «το ισοδύναμο της προσθήκης μιας Νέας Υόρκης κάθε μήνα. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος για να αντιμετωπιστεί αυτή η ανάπτυξη, χωρίς τις καταστροφικές συνέπειες ανάκτησης της γης ή της αποψίλωσης των δασών».

Είναι αξιοσημείωτο ότι το πρόγραμμα επιστημονικής φαντασίας του Τσεν κέρδισε την υποστήριξη του ΟΗΕ-Habitat, του γραφείου αειφόρου ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, που φιλοξένησε μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης για το έργο τον Απρίλιο του 2019. Και όπως δήλωσε ο εκτελεστικός διευθυντής του UN-Habitat, Μαϊμουνά Μοντ Σαρίφ, καθώς η παγκόσμια θέρμανση επιταχύνεται, η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται και περισσότεροι άνθρωποι συσσωρεύονται σε αστικές παραγκουπόλεις, «οι πλωτές πόλεις είναι μια από τις πιθανές λύσεις»…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News