Στις περισσότερες ιστορίες εγκλήματος οι ντετέκτιβ ανησυχούν για πονηρούς κακοποιούς, αναξιόπιστους μάρτυρες και παρεμβατικούς «καλοθελητές». Στη σειρά βιβλίων του Ρίτσαρντ Οσμαν «Thursday Murder Club» (TMC) οι ερευνητές αντιμετωπίζουν ένα εντελώς διαφορετικό αλλά εξίσου επίμονο κοινό: ηλικιωμένους που θέλουν ένα ήσυχο μέρος για να περάσουν ήρεμα τον χρόνο τους.

Τα τέσσερα μέλη του TMC είναι ντετέκτιβ που εργάζονται από την άνεση του οίκου ευγηρίας τους, γράφει ο Economist. Χρησιμοποιούν χώρους που προορίζονται για πιο «αθώες» δραστηριότητες, όπως μαθήματα γαλλικών, και τους μετατρέπουν σε κέντρα συζητήσεων για δηλητήρια, πτώματα και μαχαιρώματα. Από αυτή την απίθανη αφετηρία, ο Οσμαν, βρετανός τηλεοπτικός παρουσιαστής, δημιούργησε ένα φαινόμενο: τα τέσσερα πρώτα βιβλία της σειράς έχουν πουλήσει πάνω από 10 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, ενώ το πέμπτο κυκλοφορεί στις 25 Σεπτεμβρίου.

Η σειρά έχει παραμείνει συνολικά 310 εβδομάδες στις λίστες των μπεστ σέλερ σε ΗΠΑ και Βρετανία. Η κινηματογραφική μεταφορά του πρώτου βιβλίου, με πρωταγωνιστές τους Πιρς Μπρόσναν, Ελεν Μίρεν, Μπεν Κίνγκσλεϊ και Σίλια Ιμρι, και σε παραγωγή του Στίβεν Σπίλμπεργκ, κυκλοφόρησε στο Netflix στις 28 Αυγούστου και σημειώνει τεράστια επιτυχία.

Το γεγονός ότι διάσημοι ηθοποιοί πρωταγωνιστούν σε μια ιστορία για συνταξιούχους σε ένα ήσυχο αγγλικό χωριό δείχνει ότι οι γκρίζοι ήρωες του σκανδιναβικού νουάρ ανήκουν στο παρελθόν. Οι σκοτεινές, βίαιες ιστορίες δεν είναι πλέον στη μόδα· τη θέση τους παίρνουν τα παραδοσιακά μυστήρια με ήπιο ύφος, με παππούδες και γιαγιάδες ως ήρωες.

Ο όρος «cozy mysteries», όπως ονομάζονται αυτές οι ιστορίες στα αγγλικά, ευχάριστες αστυνομικές ιστορίες δηλαδή, για κάποιους υποδηλώνει χαμηλές απαιτήσεις, κλισέ γραφή και τυποποιημένα σενάρια. «Ο όρος αυτός δεν με ενθουσιάζει», λέει στον Economist ο Μάρτιν Εντουαρντς, βρετανός συγγραφέας αρκετών σειρών. «Προτιμώ τον όρο “παραδοσιακό μυστήριο”».

Και οι δύο ονομασίες αναφέρονται σε ιστορίες στο ύφος των μεσοπολεμικών δασκάλων του είδους, όπως η Αγκαθα Κρίστι, η Νάιο Μαρς, η Ντόροθι Σέιερς και ο Ζορζ Σιμενόν. Στο επίκεντρο βρίσκονται συνήθως ερασιτέχνες ντετέκτιβ, ενώ ο γρίφος που πρέπει να λύσει ο αναγνώστης και να κατανοήσει στο τέλος, χωρίς αιφνιδιαστικές αποκαλύψεις, αποτελεί βασικό στοιχείο.

Οι ιστορίες γράφονται συνήθως σε συνέχειες, επιτρέποντας την ανάπτυξη χαρακτήρων, εξηγεί ο Economist. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των τεσσάρων μελών του TMC –η πρώην κατάσκοπος Ελίζαμπεθ (Ελεν Μίρεν), ο σχολαστικός αλλά διορατικός ψυχολόγος Ιμπραΐμ Αρίφ (Μπεν Κίνγκσλεϊ), ο πρώην συνδικαλιστής αναρχικός Ρον Ρίτσι (Πιρς Μπρόσναν) και η πρώην νοσοκόμα Τζόις (Σίλια Ιμρι)– είναι φυσική, αστεία και ευχάριστη. Ακολουθεί τα βήματα της Τζέιν Μαρπλ, ηρωίδας της Κρίστι, που λύνει γρίφους καθώς ξετυλίγεται η προσωπική της ιστορία.

Τα παραδοσιακά αστυνομικά μυστήρια λαμβάνουν χώρα συνήθως σε περιορισμένη γεωγραφική έκταση: ένα χωριό, μια μικρή πόλη, ένα κλειδωμένο δωμάτιο ή μια γωνιά μεγάλης πόλης. Η Σάντρα Τζάκσον Οποκού τοποθετεί τη σειρά «Savvy Summers» στη νότια πλευρά του Σικάγο, όπου η ηρωίδα διαχειρίζεται ένα εστιατόριο. Αλλοι πρωταγωνιστές έχουν ανοίξει ζαχαροπλαστεία ή πιτσαρίες, ενώ ορισμένες σειρές εστιάζουν σε χόμπι όπως το κέντημα, η συλλογή κουπονιών, η μελισσοκομία ή η γεωργία.

Ο φόνος συμβαίνει συνήθως εκτός κειμένου ή πολύ σύντομα στην πλοκή, καθώς τα παραδοσιακά μυστήρια αποφεύγουν τη βία, το σεξ και την προσβλητική γλώσσα, σημειώνει ο Economist. Οι ιστορίες προσφέρουν ασφάλεια και άνεση στον αναγνώστη: οι κακοποιοί συλλαμβάνονται, η δικαιοσύνη αποκαθίσταται και η τάξη επιστρέφει. Οι δολοφονημένοι χαρακτήρες είναι συνήθως αναξιοπαθούντες, τους οποίους κανείς δεν λυπάται.

Παρά την προβλεψιμότητά τους, τα παραδοσιακά αστυνομικά μυστήρια αγγίζουν και βαθύτερα θέματα. Η σειρά «Thursday Murder Club» εξετάζει τη γήρανση παρουσιάζοντας τα καλά της –την αδιαφορία για τη γνώμη των άλλων και τις μικρές απολαύσεις– αλλά και τα δύσκολά της, όπως η προοδευτική άνοια του συζύγου της Ελίζαμπεθ και η προσπάθειά της να την κρύψει.

Το είδος, αν και ξαναβρίσκει δημοτικότητα χάρη στον Οσμαν και τους ομοίους του, έχει χαρίσει απόλαυση σε γενιές αναγνωστών. Η Αγκαθα Κρίστι, η μεγάλη κυρία του είδους, είναι η πιο εμπορική συγγραφέας όλων των εποχών, με πάνω από 2 δισεκατομμύρια πωλήσεις. Η σειρά του Αλεξάντερ ΜακΚαλ Σμιθ «No. 1 Ladies’ Detective Agency» έχει πουλήσει πάνω από 20 εκατομμύρια αντίτυπα, ενώ το 26ο βιβλίο της σειράς κυκλοφορεί στις 4 Σεπτεμβρίου.

Δύο λόγοι εξηγούν την αναβίωση των παραδοσιακών αστυνομικών μυστηρίων, σύμφωνα με τον Economist. Πρώτον, οι αναγνώστες αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στους χαρακτήρες. Η Ρόμπιν Αγκνιου, συνδιοργανώτρια συνεδρίου για τους οπαδούς του είδους, εξηγεί ότι οι ιστορίες επικεντρώνονται σε καθημερινούς ανθρώπους. 

Δεύτερον, η πρώτη άνθηση του είδους κατά την ταραχώδη μεσοπολεμική περίοδο απέδειξε ότι σε καιρούς ανασφάλειας οι αναγνώστες θέλουν ιστορίες που προσφέρουν ηρεμία και ασφάλεια. Οπως λέει ο Οτο Πέντζλερ, εκδότης και βιβλιοπώλης, «όταν παντού επικρατεί χάος, οι άνθρωποι θέλουν ένα μέρος όπου η κοινότητα τούς προσφέρει ασφάλεια. Στα παραδοσιακά αστυνομικά μυστήρια, όταν συμβαίνει κάτι τρομερό, αυτό λύνεται, οι κακοποιοί απομακρύνονται και όλα επιστρέφουν στην τάξη».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News