Ενας διάσημος πιανίστας, ένας συνθέτης ίσως, κάποιος που θέλει ένα πιάνο υψηλής ποιότητας, θα μάθει ότι σε ένα προάστιο της Θεσσαλονίκης υπάρχει ένας τεχνίτης που μπορεί να το κατασκευάσει. Εξάλλου, η τέχνη του χειροποίητου πιάνου είναι σπάνια παγκοσμίως: «Στην Ευρώπη γνωρίζω τέσσερα εργαστήρια, στον κόσμο περίπου 20, αν μιλήσουμε για πλήρη σχεδιασμό και κατασκευή», αναφέρει ο Πάνος Ιωαννίδης.

Ο ίδιος ξεκίνησε το 1979 ως χορδιστής και συντηρητής πιάνων, αλλά με τον καιρό ανακάλυψε όλο το φάσμα της ειδικότητας και εδώ και περίπου 30 χρόνια κατασκευάζει τα δικά του πιάνα: «Το χειροποίητο πιάνο έχει λίγα χρόνια που εμφανίστηκε, ανάμεσα σε ελάχιστους κατασκευαστές παγκοσμίως, που όμως γίνονται περισσότεροι, και ήδη άρχισε να καθιερώνεται σαν επιλογή ανάμεσα στους επαγγελματίες που ψάχνουν ένα πιάνο με ουρά υψηλών απαιτήσεων. Κατασκευάζουμε μόνο πιάνα με ουρά γιατί μόνο αυτά ανταποκρίνονται στις υψηλές απαιτήσεις, κυρίως πλήκτρου», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Πάνω από χίλιες ώρες κατασκευής

Η κατασκευή ενός χειροποίητου πιάνου είναι απαιτητική, όπως είναι και κάθε χειροποίητου οργάνου. Ο Πάνος Ιωαννίδης μπορεί να χρειαστεί 1.500 ώρες δουλειάς, αλλά βέβαια το αποτέλεσμα θα υπερέχει: «Σε δικούς μας απλοποιημένους όρους, μιλάμε για μεγάλο δυναμικό εύρος, ομοιογένεια, ευδιάκριτο και γεμάτο pianissimo/pianississimo, ευγενικό, αθόρυβο και μεγαλειώδες forte/fortissimo, πλήκτρο που να ανταποκρίνεται σε χαμηλές και γρήγορες στάθμες και να αποδίδει 100% από τη μέση της κίνησης και κάτω. Ενα χειροποίητο πιάνο υπερέχει στο ότι ο κατασκευαστής έχει πλήρη ελευθερία στον σχεδιασμό και στην έρευνα σε κάθε όργανο που φτιάχνει».

Για τον κ. Ιωαννίδη, το πιάνο ως όργανο είναι ακόμη στην «εφηβεία» του και έχει να δώσει πολλά στο μέλλον. Επιπλέον, υπερέχει στο ότι δεν δεσμεύεται από την ταχύτητα και το marketing. Ως προς το χειροποίητο πιάνο, συγκεκριμένα, η εξέλιξή του διαμορφώνεται θετικά από το γεγονός ότι κάθε βήμα της κατασκευής φέρει μέσα του τα προηγούμενα και καθορίζει τα επόμενα. Ως εκ τούτου, το όργανο προσαρμόζεται στην εποχή της μουσικής που αντιπροσωπεύει, στο αν θα είναι για σκηνή, για ηχογράφηση, για μουσική δωματίου, για τζαζ κλπ., αλλά προσαρμόζεται ιδανικά και στον καλλιτέχνη που θα το πιάσει στα χέρια του: «Στόχος είναι ο συγκερασμός του πολύχρωμου, τραγουδιστού τόνου του 19ου αιώνα και του δυνατού, με έντονη παρουσία και προβολή τόνου του 20ού αιώνα», καταλήγει.

Το πιο παλιό πιάνο που θα δει κανείς στο εργαστήριο του είναι ένα Stein του 1780 χωρίς μεταλλικό σκελετό: «Αυτόν τον καιρό ανακατασκευάζω ένα Bössendorfer του 1835 που έχει συλλεκτική αξία, γιατί εκτός από την εξαιρετική αισθητική του, έχει τον χαρακτηριστικό ήχο και πλήκτρο της εποχής των Σούμαν, Σούμπερτ, Σοπέν…»

Η εποχή μας τρέχει σε δύο παράλληλες ταχύτητες. Η μία, της μαζικής παραγωγής. Η άλλη, της εξατομικευμένης, της μοναδικής, εκείνης που πολύ συχνά περνάει από τα χέρια και όχι από τα μηχανήματα. Οπως συμβαίνει σε πολλούς τομείς, έτσι και στα μουσικά όργανα, τα μικρά εργαστήρια που παράγουν χειροποίητο προϊόν όπως του Πάνου Ιωαννίδη διεκδικούν μια θέση στην αγορά. Το εύλογο ερώτημα είναι αν το καταφέρνουν: «Υπάρχει ενδιαφέρον και, όπως στα άλλα χειροποίητα όργανα, έτσι και εδώ τα μεγέθη είναι μικρά σε παραγωγή. Η ζήτηση αυξάνεται και περιμένουμε να αυξηθούν και τα μικρά εργαστήρια. Είναι σωστός ο χρονισμός, γιατί ο κόσμος άρχισε εδώ και λίγα χρόνια να αναζητά τον ήχο και την απόδοση της χρυσής εποχής των πιάνων (1920-1940). Σε εμένα απευθύνονται κυρίως Βορειοευρωπαίοι. Παράλληλα, νοικιάζω τα πιάνα μου σε όλη την Ελλάδα, σε συναυλίες για πιάνα με ουρά υψηλών απαιτήσεων», απαντά.

Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο

Παράλληλα με την κατασκευή πιάνων, στο εργαστήριο της Νέας Γωνιάς, στη Χαλκιδική, θα βρει κανείς και λατέρνες. Κάποιες από αυτές τις έχει κατασκευάσει ο ίδιος ο Πάνος Ιωαννίδης: «Ηταν κάτι που ήθελα να κάνω από μικρή ηλικία, ίσως γιατί με γοήτευε πολύ ο μουσικός τόνος ως συστατικό της μουσικής και όλη η τεχνολογία πίσω από την κατασκευή τους. Πιστεύω ότι ένα μουσικό όργανο έχει πολύ υψηλή τεχνολογία, ότι χρειάζεται πολλαπλές ειδικότητες, έρευνα, γνώση και τύχη».

Από τα χέρια του, όμως, έχουν περάσει και αρκετές παλιές λατέρνες, από εκείνες που σπανίως κυκλοφορούν πια στους δρόμους και που, ως επί το πλείστον, τις βλέπεις μόνο σε ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου: «Λατέρνες από το 1850 μέχρι το 1890, με τραγούδια-μαργαριτάρια, αυθεντικές μεταγραφές από σπουδαίους μουσικούς και σταμπαδόρους και ο ορισμός του Πολίτικου τραγουδιού. Ενα χαρμάνι κλασικής, δημοτικής και μουσικής της Ανατολής. Επάνω στις φορεσιές μιας σπουδαίας λατέρνας, ραμμένες για το όργανο με βελούδο και χρυσή κλωστή, έχω δει κεντήματα που κεντήθηκαν πάνω σε προηγούμενα. Από τις σκιές στο ύφασμα και τις βελονιές διέκρινα τρεις εποχές πάνω στο ίδιο ύφασμα. Η πρώτη με τουρκικές λέξεις, η δεύτερη με “Ζήτω το Εθνος και ο βασιλιάς” και η τρίτη με “ Ζήτω η Δημοκρατία”».

Λίγο πριν τις καραντίνες, μια λατέρνα του βρέθηκε σε συναυλία στο Μέγαρο Αθηνών. Ομάδες καλλιτεχνών παρουσίασαν το Μπακλαχοράνι, δηλαδή το ταταυλιανό καρναβάλι και ο τεχνίτης της Νέας Γωνιάς έπαιξε με τη λατέρνα του αυθεντικά ταταυλιανά χασάπικα. Η ανταπόκριση του κόσμου στο κατάμεστο μέγαρο ήταν συγκινητική, όπως θυμάται.

Η σωστή συντήρηση ενός πιάνου

Ξαναγυρνώντας τη συζήτηση μας στο πιάνο, σκέφτομαι ότι πάρα πολλές οικογένειες στην Ελλάδα έχουν ένα πιάνο σπίτι τους, γιατί κάποιο παιδί μαθαίνει, αλλά το πιθανότερο είναι ότι δεν το συντηρούν σωστά. Ο Πάνος Ιωαννίδης έχει μερικές συμβουλές να δώσει γύρω από αυτό: «Το πιάνο χρειάζεται συνθήκες ανθρώπινες, ανάλογες δηλαδή με ένα σπίτι όπου κατοικούν άνθρωποι. Ενοχλείται από αυξομειώσεις υγρασίας και μπορεί να καταστραφεί από ακραίες συνθήκες. Η πλάτη του πιάνου χρειάζεται προστασία από ακτινοβολία, ήλιο, εστίες θέρμανσης και ρεύματα αέρα. Το χόρδισμα και το service γίνονται για τον πιανίστα, η συχνότητα έχει κυρίως να κάνει με τον χρόνο που πέρασε και συνιστούμε να γίνεται το αργότερο κάθε 12 μήνες. Οπότε, θα συμβούλευα να μην αμελούν τη συντήρηση, να φροντίζουν να υπάρχουν σταθερές συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας, χωρίς μεγάλες διακυμάνσεις, και να προσέξουν το σημείο που θα το τοποθετήσουν, για να το απολαμβάνουν για πολλά χρόνια».

Για έναν κατασκευαστή χειροποίητου οργάνου, η από στόμα σε στόμα θετική κριτική είναι σημαντικό κομμάτι της φήμης που χτίζει. Αυτό το έχει εισπράξει ο Πάνος Ιωαννίδης από ανθρώπους που απέκτησαν ένα χειροποίητο πιάνο του, αλλά και από εκείνους που άκουσαν το ηχητικό αποτέλεσμα που παράγει, σε ειδικούς χώρους ηχογράφησης, σε masterclasses και συναυλίες. Ισως γι’ αυτό, το εργαστήριό του στη Θεσσαλονίκη έχει μπει στον χάρτη της μικρής και απαιτητικής αυτής αγοράς.

Τον ρωτάω αν είχε ποτέ ένα διάσημο πελάτη: «Δεν θα είναι αντικειμενική η απάντησή μου, γιατί για εμένα όλοι μου οι πελάτες είναι διάσημοι!», αποκρίνεται χαμογελώντας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News