Σε ένα χρόνο θα γίνει πενήντα. Το λέει ευθαρσώς. «Είναι η στιγμή που δεν αισθάνεσαι ούτε ακριβώς πολύ μεγάλος, ούτε πολύ μικρός. Υπάρχει συσσωρευμένη εμπειρία και έχει γίνει το πρώτο ξεσκαρτάρισμα, πραγμάτων και ανθρώπων που θεωρείς σημαντικά. Από τα 40 και μετά δεν νοσταλγώ τα παλαιότερα. Εκείνο που με δίδαξαν σε αυτή την καμπή η ασθένεια ενός φίλου και το Τσερνόμπιλ (σ.σ.: στην τηλεοπτική σειρά) ή το Μάτι είναι ένα και απλό: Αν μπορεί να σου φέρει κάτι η ζωή, τουλάχιστον μην σου φέρει αναπάντεχο κακό. Αναπάντεχη δυστυχία. Και κάτι ακόμη: Κανέναν μην μακαρίσεις, πριν τον δεις να περνάει, άτρωτος, το τέλος της ζωής του».

Το έχει φιλοσοφήσει ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης; Ούτε αυτό το κρύβει. Ίσως του χρειαζόταν κι αυτό στην αναμέτρησή του με το «τελειότερο έργο», τον «Οιδίποδα τύραννο». «Ένα αριστούργημα πλοκής, πάνω στο οποίο ο Αριστοτέλης βάσισε τους κανόνες της Ποιητικής του. Το τελειότερο δείγμα μυθοπλασίας που φτιάχτηκε ποτέ», μου λέει. Ίσως του χρειαζόταν και πριν πει το «Ναι» στην Πολιτική, πέρα από την Ποιητική. Και στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας.

Έχει παίξει Οιδίποδα και δη στην Επίδαυρο. Και έχει ενσαρκώσει, το 2012, και την Ιοκάστη, τον Τειρεσία και τον Βοσκό, στην παράσταση του Τσέζαρις Γκραουζίνις. Έχει κατεβεί οκτώ φορές στην Επίδαυρο. Και τώρα ως σκηνοθέτης. Αφού πρώτα, στην αναμέτρησή του με το «τελειότερο έργο» που λέγαμε, χάθηκε σε λαβυρίνθους και ατραπούς. «Ήθελα να πω κάτι που να σημαίνει κάτι για μένα», λέει. Στην προσπάθειά του βρήκε αρωγούς τον Πάρι Μέξη – στην πρώτη τους συνεργασία – που τον βοήθησε στην εικόνα «που είναι και δραματουργία» και τον Μίνω Μάτσα, που έχει ντύσει αρκετές φορές με μουσική τα θεατρικά του όνειρα.

Τρομερή ανασκαφή, ονομάζει αυτό που ακολούθησε. Σε ένα παλιό, το παλαιότερο, τραύμα. Εκεί που «κληρώνει για τον καθένα η ζωή. Φαντάστηκα όλους αυτούς σαν παιδιά στο μαιευτήριο, να ξεκινούν σαν άγραφες πλάκες και το καθένα να έχει μπροστά του πράγματα που θα του συμβούν. Ο Οιδίποδας προσπαθεί να ξεφύγει από όσα του μέλλονται. Όμως εκεί λειτουργεί και η ιδέα της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Έφτιαξα έναν χάρτη της πορείας του, με τις επιλογές τις δικές του και των άλλων. Ήταν οι μέρες που είχε γίνει το δυστύχημα των Αιθιοπικών Αερογραμμών και είχε σωθεί ένας Έλληνας. Που σε ένα συγκινητικό του κείμενο στο Facebook έγραφε ότι υπάρχει κάτι, που μπορεί να μας θερίσει σαν στάχυα. Είτε πιστεύεις στον Θεό είτε στην Μοίρα, μαζί με το Αυτεξούσιο όπως οι αρχαίοι Έλληνες».

Ο Οιδίποδας, με όλα όσα του συμβαίνουν, μας κάνει σεμνότερους, παρατηρεί ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, σαν να κάνει τη δική του αποτίμηση πορείας. «Πιστεύω στην ευφυία του homo sapiens, στην ευγενική φύση του Ανθρώπου, στον ορθό λόγο και την σκέψη. Δεν είναι όμως αρκετά και αυτό πρέπει να το θυμόμαστε». Αυτό το κάτι γαρ, που μπορεί να μας θερίσει, που λέγαμε…

Εκείνος που τον συγκινεί στον μύθο του Οιδίποδα είναι ο Βοσκός (που τον έχει ενσαρκώσει κιόλας). Είναι πρότυπο, θεωρεί, όπως θα έλεγε ο Αριστοτέλης, για τον Καθ’ ημάς. Έναν ήρωα σαν κι εμάς. «Ένας ταπεινός βοσκός συμπρωταγωνιστεί σε ένα έργο που μιλάει για βασιλιάδες. Και που ήταν εκεί σε όλες τις κρίσιμς στιγμές. Επιβίωσε την κρίσιμη στιγμή με τον φόνο του Λαΐου. Στον Βοσκό έδωσαν το παιδί για να το σκοτώσει, μήπως και ξεφύγει από την μοίρα του. Όμως εκείνος έκανε την δική του επιλογή και αντί γ’ αυτό το έδωσε σε έναν Κορίνθιο να το μεγαλώσει. Είναι εντυπωσιακό: Όλη η ιστορία εκτυλίσσεται επειδή ένας βοσκός λυπήθηκε ένα νεογέννητο! Μια πράξη που, θέλω να πιστεύω, θα έκαναν οι περισσότεροι από μας. Και που φέρνει την καταστροφή. Σαν ένας τεράστιος μαύρος γάτος να παίζει με τον ήρωά μας σαν να είναι ποντίκι. Σαν ένα τσουνάμι να σαρώνει 150.000 ανθρώπους στην Ινδονησία. Ή ένας άνθρωπος να χτυπιέται από μια βαριά, ανίατη ασθένεια».

Εξηγήσεις υπάρχουν για όλα αυτά, μου λέει. «Είναι αυτό το «Άγνωσται αι βουλαί» των Χριστιανών. Ή ένα απλό «Γιατί έτσι». Ή είναι ένα Σύμπαν ήσυχο, που απλά, απλούστατα δεν ενδιαφέρεται καν για μας. Κάποτε αυτό με έκανε να απορώ. Τώρα βρίσκω συγκινητικό τον βαθμό στον οποίο σήμερα οι άνθρωποι συνεχίζουν να πιστεύουν. Γιατί είναι τόσο βαρύ και βαθύ το ερώτημα της Ύπαρξης, που είναι πάρα πολύ δύσκολο να μην δεχτείς μια προστασία, την οποία θεωρώ εύκολη. Σε ένα αεροπλάνο, που ένιωσα κάποτε να κινδυνεύω, έφτασα να απευθυνθώ κι εγώ σε κάτι έξω από μένα. Απλώς εγώ ευχήθηκα. Δεν προσευχήθηκα».

Η αντι-πρωτοτυπία

Πρωτότυπο; Ή αντι-πρωτότυπο; Σαν αυτό που θέλει να εφαρμόσει ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης στην δικό του «Οιδίποδα». Από τον προηγούμενο Απρίλιο πιο χαλαρά και από τον Νοέμβριο εντατικά, που ασχολείται με την εν λόγω τραγωδία, αναγνώριζε και αναγνωρίζει, λέει, ότι κάθε παράσταση έχει και μια πρόταση για το πως αισθάνεσαι ότι μπορεί να ανεβαστεί ένα έργο στην Επίδαυρο σήμερα.

«Κάτι πρέπει να εκφράζεις για το Θέατρο συνολικά και για το αρχαίο δράμα. Ό,τι και να κάνεις, στην πραγματικότητα είναι η αποκάλυψη των προθέσεών μας. Η προσωπική μου ιδιοσυγκρασία με κάνει να ξεκινώ από το κείμενο και να έχω μια σεβαστική σχέση μαζί του. Όταν με ρώτησαν τι τελικά θέλω να κάνω στην Επίδαυρο, που τόσο μας συγκινεί, απάντησα αυθόρμητα: Στην Επίδαυρο πηγαίνουμε με την γνήσια επιθυμία να συνδεθούμε με τον τρόπο που ένας σημερινός άνθρωπος, ο οποίος δεν είναι θρήσκος, μπορεί να συνδεθεί με την Λειτουργία της Μεγάλης Παρασκευής. Αυτό ακριβώς με βοήθησε να ξεκαθαρίσω ότι είναι λάθος, για μένα, να προσεγγίσω τον Οιδίποδα και την Επίδαυρο με την επιθυμία να διαφοροποιηθώ και να πρωτοτυπήσω. Είναι μια ευγενής και δόκιμη προσπάθεια να μην κάνω τίποτα από αυτά που έκαναν οι άλλοι πριν από μένα.

«Όμως, είναι ωραίο να παίρνεις πράγματα από τους παλαιότερους, να τα ξεσκονίζεις, να τα γυαλίζεις και να τα αναδεικνύεις στην Επίδαυρο, με την αίσθηση ότι είμαστε κρίκοι μιας αλυσίδας και παίρνουμε την σκυτάλη για να την παραδώσουμε στους επόμενους, που θα κάνουν αρχαίο δράμα μετά από μας. Αυτά τα υλικά θα προσπαθήσω να αναδείξω. Δεν θα είναι μια κλασική παράσταση, αλλά θα είναι μια πάρα πολύ διαυγής παράσταση. Έχει πέσει πάρα πολλή δουλειά για να είναι ακριβώς αυτό. Ο Οιδίποδας είναι μια τρομερή ματριόσκα. Μια κούκλα, μέσα στην κούκλα, μέσα στην κούκλα. Και στην δική μας παράσταση θα έχει για πρωταγωνιστές το κείμενο και τους ηθοποιούς. Και ζωντανή μουσική, όχι με την ιδέα του πάλκου, αλλά με τον Χορό σε τελετές ενός μυστηρίου. Η τελική αίσθηση θα είναι της χειροτεχνίας. Με απλότητα στην κατασκευή».

Και όλα αυτά – για να μην ξεχνιόμαστε στα περί το θέατρο του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη – προτού περιοδεύσει ο «Οιδίποδάς» του με τα Αθηναϊκά Θέατρα και πριν βουτήξει στον κόσμο του Έντουαρντ Αλμπι και του «Ποιος φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ» (στο Θέατρο Αθηνών, την επόμενη σεζόν, με τον ίδιο, τη Μαρία Πρωτόπαππα, τον Προμηθέα Αλειφερόπουλο και την Ντάνη Γιαννακοπούλου).

Info

«Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή, στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, την Παρασκευή 12 και το Σάββατο 13 Ιουλίου, και περιοδεία σε όλη την Ελλάδα
Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης.
Μετάφραση: Γιάννης Λιγνάδης
Σκηνικά – Κοστούμια: Πάρις Μέξης
Μουσική: Μίνως Μάτσας
Κίνηση: Κική Μπάκα
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
Παραγωγή: Αθηναϊκά Θέατρα.
Πρωταγωνιστούν: Δημήτρης Λιγνάδης, Οιδίποδας. Αμαλία Μουτούση, Ιοκάστη. Νίκος Χατζόπουλος, Κρέων. Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Τειρεσίας. Γιώργος Ζιόβας, Άγγελος. Γιώργος Ψυχογιός, Θεράπων. Νικόλας Χανακούλας, Εξάγγελος. Χορός: Μιχάλης Αφολαγιάν, Δημήτρης Γεωργαλάς, Δημήτρης Καραβιώτης, Κώστας Κοράκης, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Δημήτρης Μαύρος, Βασίλης Παπαδημητρίου, Γιάννης Πολιτάκης, Γιωργής Τσουρής, Βαγγέλης Ψωμάς

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News