Ενα νέο εργαλείο Τεχνητής Νοημοσύνης προσφέρει στους ιστορικούς τη δυνατότητα να ενισχύσουν την κατανόησή τους για ολόκληρη την ανθρώπινη Ιστορία. Η τεχνολογία έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για να συμπληρώσει κενά σε αρχαίους ρωμαϊκούς παπύρους, αλλά το νέο σύστημα προχωρά πολύ παραπέρα.

Πρόσφατο δημοσίευμα του BBC ανέφερε ότι το εργαλείο μπορεί να συμπληρώσει λέξεις που λείπουν από αρχαίες ρωμαϊκές επιγραφές χαραγμένες σε μνημεία και καθημερινά αντικείμενα, καθώς και να τις χρονολογήσει και να τις τοποθετήσει γεωγραφικά. Αλλά προκαλεί και μια ανησυχία.

Η ΤΝ συχνά εισάγει σφάλματα στην ανάλυση ακόμη και απλών σύγχρονων κειμένων, επομένως πολλοί αρχαιολόγοι και ιστορικοί ανησυχούν ότι η υπερβολική εξάρτηση από αυτή την τεχνολογία μπορεί να διαστρεβλώσει, αντί να ενισχύσει, την κατανόησή μας για την Ιστορία.

Παρ’ όλα αυτά, η νέα τεχνολογία είναι σε θέση να μεταμορφώσει την ιστορική μελέτη. Το σύστημα, που ονομάζεται «Αινείας» –από τη γνωστή μυθολογική στρατιωτική μορφή της Αρχαίας Ελλάδας, την οποία δανείστηκαν και οι Ρωμαίοι– βοηθά στην επιτάχυνση του ρυθμού με τον οποίο οι ιστορικοί συναρμολογούν το παρελθόν μέσω των αρχαίων κειμένων.

Ιστορικοί τονίζουν στο BBC ότι οι σημαντικότερες ανακαλύψεις σε αυτόν τον ιδιαιτέρως δύσκολο τομέα βασίζονται στην υποκειμενική κρίση και στις εικασίες μεμονωμένων μελετητών, υποστηριζόμενες από παραδοσιακές, εγκυκλοπαιδικές βάσεις δεδομένων. Ο «Αινείας» ανοίγει εντελώς νέους ορίζοντες.

Οι αρχαίες επιγραφές είναι συνήθως ελλιπείς, άγνωστης προέλευσης και χρονολογίας. Οι ιστορικοί και οι κλασικιστές προσπαθούν να συμπληρώσουν τα κενά αντλώντας στοιχεία από κείμενα που είναι παρόμοια ως προς τη διατύπωση, τη γραμματική, την εμφάνιση και το πολιτισμικό πλαίσιο, γνωστά ως «παραλληλίες». Οι αρχαίες επιγραφές τείνουν να είναι τυποποιημένες, οπότε οι ιστορικοί συχνά συμπεραίνουν τι αναφέρει το χαμένο τμήμα μιας πρότασης.

Η διαδικασία είναι επίπονη και μπορεί να διαρκέσει μήνες ή και χρόνια, αλλά ανοίγει νέους ορίζοντες στην κατανόηση του παρελθόντος. Οι επιγραφές είναι οι πρώτες μορφές γραφής, οπότε είναι υπερβολικά πολύτιμες για τους ιστορικούς, καθώς προσφέρουν στοιχεία από πρώτο χέρι για αρχαίες ιστορίες, γλώσσες και κοινωνίες.

Το πρόβλημα είναι ότι φθείρονται με την πάροδο των αιώνων και η ερμηνεία τους είναι σαν να λύνεις ένα γιγάντιο παζλ με δεκάδες χιλιάδες κομμάτια, το 90% του οποίου έχει χαθεί. Εκεί βοηθά η Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία και στο παρελθόν έχει χρησιμοποιηθεί για να ενώσει χαμένες κουκκίδες στο ψηφιδωτό της ρωμαϊκής Iστορίας.

Νωρίτερα φέτος, μια επιστημονική ομάδα «ξετύλιξε» ψηφιακά έναν καμένο πάπυρο από τη ρωμαϊκή πόλη Ερκολάνο, με τη χρήση ενός συνδυασμού απεικόνισης ακτίνων Χ και ΤΝ, που αποκάλυψε σειρές και στήλες κειμένου.

Η δρ Θία Σόμερσιλντ, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, ανέπτυξε τον «Αινεία» μαζί με τον συνεργάτη της Γιάννη Ασαέλ, ειδικό στην ΤΝ, ο οποίος εργάζεται στην εταιρεία ανάπτυξης της τεχνολογίας Google DeepMind. Το πρόγραμμα αυτοματοποιεί τη διαδικασία της συγκεκριμενοποίησης με βάση τις παραλληλίες, μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου.

Ο «Αινείας» χρησιμοποιεί μια τεράστια βάση δεδομένων, με 176.000 ρωμαϊκές επιγραφές και εικόνες – και χρησιμοποιεί ένα προσεκτικά σχεδιασμένο σύστημα ΤΝ για να ανασύρει μια σειρά από σχετικές ιστορικές παραλληλίες που υποστηρίζουν το έργο των ιστορικών. Με αυτόν τον τρόπο εξοικονομείται τεράστιος χρόνος για την παραγωγή αποτελεσμάτων.

Η ομάδα δοκίμασε το σύστημα για τη χρονολόγηση ενός διάσημου ρωμαϊκού κειμένου στον Ναό του Αυγούστου της Αγκυρας στην Τουρκία, που είναι γνωστό ως «βασίλισσα των επιγραφών», λόγω της σημασίας του για την κατανόηση της ρωμαϊκής ιστορίας. Το κείμενο «Res Gestae Divi Augusti» (Τα έργα του Θεϊκού Αυγούστου) συντάχθηκε από τον πρώτο ρωμαίο αυτοκράτορα Αύγουστο και περιγράφει τη ζωή και τα επιτεύγματά του.

Η χρονολόγησή του διχάζει εδώ και δεκαετίες τους ιστορικούς. Ο «Αινείας» κατάφερε να περιορίσει τις επιλογές σε δύο πιθανά χρονικά διαστήματα – μεταξύ 10 και 20 μ.Χ. (το πιθανότερο) και μεταξύ 10 και 1 π.Χ. (το λιγότερο πιθανό). Η διαδικασία απέδειξε την ακρίβεια του συστήματος, καθώς οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν ότι αυτά τα δύο είναι τα πιο πιθανά ενδεχόμενα.

Σε δοκιμές του συστήματος με τη συμμετοχή 23 ιστορικών η ομάδα διαπίστωσε ότι εκείνος που συνεργαζόταν με τον «Αινεία» κατέληξε σε ακριβέστερα αποτελέσματα από εκείνα στα οποία κατέληξαν, είτε ο «Αινείας» μόνος του είτε ο ιστορικός μόνος του. Επίσης, το πρόγραμμα αποκάλυπτε παραλληλίες που οι ιστορικοί δεν είχαν εντοπίσει.

Βέβαια, η ερμηνεία που προσφέρει η ΤΝ ακόμα και σε σύγχρονα κείμενα μπορεί να παρουσιάζει σφάλματα, επομένως υπάρχει ανησυχία. Αν όμως χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο υποστήριξης και όχι αντικατάστασης των ιστορικών, θα είναι πολύ χρήσιμη. Δουλειά του ιστορικού είναι να αξιολογήσει τις προβλέψεις του «Αινεία» και να αποφασίσει ποιες είναι πραγματικά χρήσιμες και ποιες όχι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News