Αν η γάτα σου μουτρώνει, ο σκύλος σου γκρινιάζει και το κουνελάκι σου κάνει εκείνη την περίεργη κίνηση με τα πατουσάκια του, τότε σίγουρα έχεις νιώσει το γνώριμο τσίμπημα ενοχής που νιώθουν πολλοί ιδιοκτήτες κατοικίδιων.

Για όσους λοιπόν εύχονται να μπορούσαν να καταλάβουν τι πραγματικά συμβαίνει στο μυαλό των τετράποδων συντρόφων τους, το πρώτο επιστημονικό ίδρυμα αφιερωμένο στη συστηματική μελέτη της συνείδησης των ζώων ίσως κάνει την ευχή τους πραγματικότητα.

Το Κέντρο Jeremy Coller για τη Συνείδηση των Ζώων, που θα εδρεύει στη Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Λονδίνου (LSE), ξεκινά τη λειτουργία του στις 30 Σεπτεμβρίου. Οπως αναφέρει σε δημοσίευμα του ο βρετανικός Guardian, θα επικεντρωθεί στη μελέτη των ζώων, ακόμη και κάποιων που είναι εξελικτικά πολύ μακριά από εμάς, όπως τα έντομα, τα καβούρια και οι σουπιές.

Με προϋπολογισμό 4,5 εκατ. ευρώ, το κέντρο φέρνει κοντά διεθνείς ειδικούς από πολλούς επιστημονικούς τομείς, όπως νευροεπιστήμη, φιλοσοφία, κτηνιατρική, νομική, εξελικτική βιολογία, συγκριτική ψυχολογία, συμπεριφορική επιστήμη, πληροφορική, οικονομία, αλλά και την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ).

Στόχος του είναι να ρίξει φως στο αν, πώς και τι αισθάνονται τα ζώα, ανοίγοντας τον δρόμο για την καλύτερη κατανόησή της, άρα και για καλύτερη φροντίδα και μεταχείρισή τους.

Υπεύθυνη επικοινωνία

Ενα από τα πιο εντυπωσιακά και φιλόδοξα σχέδια του Κέντρου είναι να εξερευνήσει πώς μπορεί η ΤΝ να βοηθήσει τους ανθρώπους να «συνομιλήσουν» με τα κατοικίδιά τους, καθώς και τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από αυτή τη χρήση, καθώς και το τι πρέπει να γίνει ώστε να αποφευχθούν.

«Μας αρέσει να αποδίδουμε στα κατοικίδιά μας ανθρώπινα χαρακτηριστικά και με την έλευση της ΤΝ οι τρόποι με τους οποίους το ζώο μας θα “επικοινωνεί” μαζί μας θα φτάσουν σε ένα εντελώς νέο επίπεδο», εξηγεί ο καθηγητής Τζόναθαν Μπίρτς, εκ των διευθυντών του ερευνητικού κέντρου.

Ομως ο Μπίρτς προειδοποιεί: η ΤΝ συχνά «εφευρίσκει» απαντήσεις που απλώς ευχαριστούν τον χρήστη, αντί να βασίζονται στην πραγματικότητα. Αν αυτό εφαρμοστεί στην επικοινωνία με τα ζώα, θα μπορούσε να αποβεί καταστροφικό για την ευημερία τους.

Ενα παράδειγμα είναι το άγχος του αποχωρισμού όσων έχουν σκύλο. Πολλοί ιδιοκτήτες αναζητούν καθησυχαστικές απαντήσεις στο ερώτημα αν ο σκύλος τους υποφέρει όταν μένει μόνος επί ώρες.

Μια μελλοντική εφαρμογή «μετάφρασης» βασισμένη σε μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (όπως το ChatGPT) θα μπορούσε να υπόσχεται τέτοια καθησυχαστικά μηνύματα, χωρίς όμως να ανταποκρίνεται στην αληθινή κατάσταση του ζώου.

«Χρειαζόμαστε επειγόντως κανόνες και ηθικές κατευθυντήριες γραμμές για τη χρήση της ΤΝ σε σχέση με τα ζώα. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει καμία ουσιαστική ρύθμιση σε αυτόν τον τομέα. Το Κέντρο θέλει να αναπτύξει ηθικά πρότυπα που να αναγνωριστούν παγκοσμίως» τονίζει ο Μπίρτς, επισημαίνοντας ένα σημαντικό κενό στη ρύθμιση της ΤΝ ως προς τα ζώα και φέρνοντας ως παράδειγμα τα αυτόνομα οχήματα: «Γίνονται πολλές συζητήσεις για το πώς τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό δεν θα χτυπούν ανθρώπους, αλλά δεν μιλάει κανείς για το πώς  θα αποφεύγουν γάτες ή σκύλους».

Ενα ακόμα επείγον ζήτημα για το ερευνητικό κέντρο είναι η εφαρμογή της ΤΝ στη γεωργία και στην κτηνοτροφία. «Η αγροτική παραγωγή ήδη υιοθετεί αυτοματισμούς με ταχύτατους ρυθμούς, αλλά όλο αυτό γίνεται χωρίς σοβαρό έλεγχο ή δημόσια συζήτηση, κάτι που εγείρει τεράστια ηθικά ερωτήματα. Για παράδειγμα: πρέπει η κτηνοτροφία να περιλαμβάνει τη φροντίδα ζώων; Αν ναι, τότε η τρέχουσα πορεία δεν είναι αυτή που θα θέλαμε να ακολουθήσει η γεωργία» εξηγεί ο διευθυντής του ερευνητικού κέντρου, το οποίο θα συνεργαστεί με μη κυβερνητικές οργανώσεις ώστε να αναπτύξει κατευθυντήριες γραμμές, κώδικες πρακτικής και επιστημονικά δεδομένα που θα μπορούν να προωθηθούν παγκοσμίως.

Οι συνέπειες και η συνείδηση

Ο Τζεφ Σεμπό, διευθυντής του Κέντρου για την Προστασία του Περιβάλλοντος και των Ζώων στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, τονίζει ότι τα ζητήματα συνείδησης και ευημερίας των ζώων, όπως επίσης οι συνέπειες της ΤΝ πάνω τους και οι κοινωνικές αντιλήψεις γύρω από τα ζώα, είναι «από τα σημαντικότερα, δυσκολότερα και πιο παραμελημένα ζητήματα που αντιμετωπίζουμε ως κοινωνία. Οι άνθρωποι μοιράζονται τον πλανήτη με εκατομμύρια είδη και ασύλληπτο αριθμό μεμονωμένων ζώων, και τα επηρεάζουμε παντού, είτε το θέλουμε είτε όχι».

Η καθηγήτρια Κριστίν Αντριους, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του νέου ερευνητικού κέντρου, θεωρεί πως το συγκεκριμένο project θα μπορούσε να βοηθήσει ώστε να δοθεί μια απάντηση στο μεγαλύτερο ερώτημα της επιστήμης: τι είναι η ανθρώπινη συνείδηση;

«Δεν καταλαβαίνουμε ακόμα τι κάνει έναν άνθρωπο συνειδητό ή γιατί η συνείδηση “σταματά” ή “επανεκκινείται” σε περιπτώσεις εγκεφαλικού ή ιατρικών επειγόντων. Ομως ξέρουμε ότι ο δρόμος για την κατανόηση περνάει από τη μελέτη απλών συστημάτων: η επιστήμη έχει σημειώσει τεράστια πρόοδο στη γενετική και στην ιατρική μελετώντας απλούς οργανισμούς» αναφέρει η Αντριους.

Ο δρ Κριστόφ Ντόντ, επίσης μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ερευνητικού κέντρου, εκφράζει το ενδιαφέρον του για το πώς οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τη συνείδηση των ζώων. «Ενα από τα πιο επείγοντα προβλήματα συμπεριφοράς στην εποχή μας είναι το χάσμα ανάμεσα σε όσα πιστεύουμε για τα ζώα και τον τρόπο που τους φερόμαστε στην πράξη», δηλώνει.

Παρ’ όλο που οι περισσότεροι άνθρωποι νοιάζονται για τα ζώα, υπάρχουν «συστήματα, συνήθειες, κοινωνικοί κανόνες και οικονομικά συμφέροντα» που εμποδίζουν αυτή τη φροντίδα να εκφραστεί όπως θα έπρεπε.

Φέρνει ως παράδειγμα την απροθυμία του κοινού να καταναλώνει κρέας που παράγεται σε εργαστήρια, παρά το γεγονός ότι πολλοί παραδέχονται ότι έτσι θα μπορούσε να σταματήσει η σφαγή ζώων. «Θέλω να χρησιμοποιήσω την επιστήμη της συμπεριφοράς για να καταλάβω γιατί υπάρχει τέτοια αντίσταση», λέει.

Ο Τζέρεμι Κόλερ, ιδρυτής του ερευνητικού κέντρου και βασικός χρηματοδότης του, εξηγεί ότι στόχος του είναι να αλλάξει η ειδιστική νοοτροπία των ανθρώπων. (Ο όρος ειδισμός (speciesism) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Ρίτσαρντ Ράιντερ το 1970 για να περιγράψει την υποτίμηση των ζώων από τον άνθρωπο, η οποία μπορεί να εκφραστεί όχι μόνο ως απλή διάκριση, αλλά και ως καταπίεση ή εκμετάλλευση.)

«Μόνο αν κατανοήσουμε καλύτερα πώς νιώθουν και επικοινωνούν τα ζώα θα μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε τις δικές μας αδυναμίες στον τρόπο που τους φερόμαστε. Οπως η Στήλη της Ροζέτας αποκάλυψε τα μυστικά των ιερογλυφικών, είμαι πεπεισμένος ότι η δύναμη της ΤΝ θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε πώς τα ζώα βιώνουν την επαφή τους με τους ανθρώπους» λέει ο Κόλερ.

Να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια γίνονται διάφορες προσπάθειες ανάπτυξης τεχνολογιών για απευθείας επικοινωνία με κατοικίδια ή ζώα της άγριας φύσης, και έχει σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά την αποκρυπτογράφηση της γλώσσας επικοινωνίας θαλάσσιων θηλαστικών και κητών, όπως κάποια είδη δελφινιών και φαλαινών.

ΛΕΖΑΝΤΑ (photo shutterstock 1202296714):

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News