Η οθόνη παγώνει. Υπάρχει μια περίεργη ηχώ. Δεκάδες κεφάλια σε κοιτάζουν. Γίνονται meetings επαγγελματικά, συναντήσεις one-on-one, και μετά, αφού το ωράριο της εργασίας τελειώσει για σήμερα, αρχίζουν τα διαδικτυακά πάρε δώσε με φίλους και συγγενείς.

Από τη στιγμή που άρχισε να εξαπλώνεται η πανδημία του Covid-19, οι βιντεοκλήσεις έχουν αυξηθεί τρομερά, μάλιστα πολλοί τις θεωρούν εξαντλητικές. Τι ακριβώς, όμως, είναι αυτό που μας κουράζει; Το BBC Worklife μίλησε σχετικά με τον Τζιανπιέρο Πετριλιέρι, αναπληρωτή καθηγητή στο Insead, ο οποίος ερευνά τη βιώσιμη μάθηση και ανάπτυξη στο χώρο εργασίας, και τη Μαρίσα Σάφλερ, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Clemson στη Νότια Καρολίνα, η οποία μελετά την ευημερία στο χώρο εργασίας και την αποτελεσματικότητα της ομαδικής εργασίας.

Δείτε τι απάντησαν:

Είναι πιο δύσκολη η συνομιλία μέσω βίντεο; Και σε τι διαφέρει από την πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία; Η συμμετοχή σε μια βιντεοκλήση απαιτεί περισσότερη εστίαση από ό,τι μια συνομιλία πρόσωπο με πρόσωπο, λέει ο Πετριλιέρι. Οι συνομιλίες μέσω βίντεο απαιτούν πιο μεγάλη επεξεργασία μη λεκτικών ενδείξεων, όπως οι εκφράσεις του προσώπου, ο τόνος και η ένταση της φωνής, και η γλώσσα του σώματος. Δίνοντας, όμως, μεγαλύτερη προσοχή σε όλα αυτά καταναλώνουμε περισσότερη ενέργεια. «Το μυαλό μας είναι μαζί όταν τα σώματά μας αισθάνονται ότι δεν είμαστε. Αυτή η δυσαρμονία, η οποία προκαλεί συγκρουόμενα συναισθήματα στους ανθρώπους, είναι κοπιαστική. Δεν μπορείτε να χαλαρώσετε στη συνομιλία με φυσικό τρόπο», λέει.

Η σιωπή είναι άλλη μια πρόκληση, προσθέτει ο Πετριλιέρι: «Σε μια πραγματική συνομιλία η σιωπή δημιουργεί έναν φυσικό ρυθμό. Ωστόσο, όταν συμβαίνει σε μια βιντεοκλήση, ανησυχεί κανείς για την τεχνολογία». Επίσης, κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν άβολα. Μια γερμανική μελέτη του 2014 έδειξε ότι οι καθυστερήσεις στο τηλέφωνο ή στα συστήματα διασκέψεων διαμορφώνουν αρνητικά τις απόψεις μας για τους ανθρώπους: ακόμη και καθυστερήσεις 1,2 δευτερολέπτων έκαναν τους ανθρώπους να βλέπουν τον συνομιλητή τους ως λιγότερο φιλικό ή συγκεντρωμένο.

Ενας πρόσθετος παράγοντας, υποστηρίζει η Σάφλερ, είναι ότι όταν εμφανιζόμαστε στην κάμερα γνωρίζουμε πολύ καλά ότι μας παρακολουθούν. «Όταν συμμετέχετε σε μια βιντεοδιάσκεψη, γνωρίζετε ότι όλοι σας κοιτάζουν. Είστε στη σκηνή, οπότε έρχεται η κοινωνική πίεση και το συναίσθημα ότι πρέπει να αποδώσετε. Το να είσαι παραστατικός είναι πιο αγχωτικό και προκαλεί εκνευρισμό», λέει. Επίσης είναι πολύ δύσκολο για τους ανθρώπους να μην κοιτάζουν το πρόσωπό τους, όταν μπορούν να το δουν στην οθόνη ή να μην έχουν επίγνωση τού πώς συμπεριφέρονται μπροστά στην κάμερα.

Πώς συμβάλλουν οι τρέχουσες συνθήκες;  Οι βιντεοκλήσεις προκαλούν επιπλέον στρες, η «κόπωση του Zoom», όμως δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά σε αυτό. Οι τρέχουσες συνθήκες – είτε πρόκειται για lockdown, καραντίνα, εργασία από το σπίτι ή με άλλον τρόπο- τροφοδοτούν επίσης το άγχος.

Ο Πετριλιέρι πιστεύει πώς το γεγονός ότι αισθανόμαστε αναγκασμένοι να κάνουμε κλήσεις αυτού του τύπου μπορεί να συμβάλλει επίσης: «Η βιντεοκλήση μάς υπενθυμίζει τους ανθρώπους που έχουμε χάσει προσωρινά. Η θλίψη, την οποία νιώθετε κάθε φορά που βλέπετε κάποιον online, όπως για παράδειγμα τους συναδέλφους σας, σας υπενθυμίζει ότι “πρέπει πραγματικά να είμαστε στο χώρο εργασίας μαζί”», λέει. «Αυτό που βρίσκω είναι ότι είμαστε όλοι εξαντλημένοι. Δεν έχει σημασία αν κάποιος είναι εσωστρεφής ή εξωστρεφής. Βιώνουμε την ίδια αποδιοργάνωση του οικείου περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια της πανδημίας».

Οι πτυχές της ζωής μας που ήταν χωριστές -δουλειά, φίλοι, οικογένεια- συμβαίνουν τώρα στον ίδιο χώρο. Η θεωρία της πολυπλοκότητας του εαυτού δηλώνει ότι τα άτομα έχουν πολλαπλές πτυχές – κοινωνικούς ρόλους, σχέσεις, δραστηριότητες και στόχους, εξαρτώμενους από το περιβάλλον- και αυτή η ποικιλία είναι υγιής, λέει ο Πετριλιέρι. Όταν, όμως αυτές οι πτυχές μειώνονται, γινόμαστε πιο ευάλωτοι σε αρνητικά συναισθήματα.

«Οι περισσότεροι από τους κοινωνικούς ρόλους μας συμβαίνουν σε διαφορετικά μέρη, αλλά τώρα το πλαίσιο έχει καταρρεύσει», συνεχίζει ο Πετριλιέρι. «Φανταστείτε ότι πηγαίνετε σε ένα μπαρ, και στο ίδιο μπαρ μιλάτε με τους καθηγητές σας, συναντάτε τους γονείς σας ή πάτε ραντεβού… Δεν είναι περίεργο; Αυτό κάνουμε τώρα. Είμαστε περιορισμένοι στον δικό μας χώρο, στο πλαίσιο μιας κρίσης η οποία προκαλεί άγχος και ο μόνος χώρος για αλληλεπίδραση είναι ένα παράθυρο υπολογιστή».

Η Σάφλερ από τη μεριά της σημειώνει ότι η απουσία διαλείμματος ανάμεσα στις εργασιακές και οικογενειακές υποχρεώσεις, μπορεί να είναι άλλος ένας παράγοντας που συμβάλλει στην κούρασή μας. Μερικοί από εμάς, εξάλλου, ενδέχεται να θέτουν στον εαυτό τους υψηλότερες προσδοκίες  με αφορμή τις ανησυχίες για την οικονομία, τις απολύσεις και τις απώλειες θέσεων εργασίας: «Υπάρχει η αυξημένη αίσθηση ότι “πρέπει να αποδίδω στο ανώτατο επίπεδο σε μια κατάσταση”… Και μερικοί από εμάς είναι κάπως υπερβολικοί στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν τη δουλειά τους», υποστηρίζει η αμερικανίδα ειδικός.

Δεν θα έπρεπε να χαλαρώνουμε μιλώντας online με φίλους, για παράδειγμα; Πολλοί από εμάς κάνουν για πρώτη φορά βιντεοκλήσεις με μεγάλες ομάδες, είτε μαγειρεύοντας και τρώγοντας εικονικά όλοι μαζί σε τραπέζι του Πάσχα, για παράδειγμα, είτε παρακολουθώντας πανεπιστημιακά μαθήματα ή «πηγαίνοντας» σε πάρτι γενεθλίων κάποιου φίλου. Αν, λοιπόν, η βιντεοκλήση έχει σκοπό τη διασκέδαση, γιατί να προκύψει κουραστική;

Σύμφωνα με τη Σάφλερ, συμβαίνει είτε όταν συμμετέχετε επειδή θέλετε είτε επειδή νιώθετε ότι πρέπει, όπως για παράδειγμα ένα εικονικό «πάμε για ένα ποτό με συναδέλφους μετά τη δουλειά». Αν το βλέπετε ως υποχρέωση, αυτό σημαίνει περισσότερο χρόνο «στη δουλειά» αντί για διάλειμμα. Μια σωστή συνομιλία με φίλους θα σας κάνει να νιώσετε πιο κοινωνικοί. Συνομιλίες, που έχετε την ευκαιρία να είστε περισσότερο ο εαυτός σας, είναι λιγότερο κουραστικές.

Οι μεγάλες ομαδικές βιντεοκλήσεις μπορεί να είναι ιδιαίτερα απαιτητικές, προειδοποιεί ο Πετριλιέρι. Μας αρέσει να βλέπουμε τηλεόραση επειδή μπορούμε να αφήσουμε το μυαλό μας να περιπλανηθεί νοερά- αλλά μια μεγάλη βιντεοκλήση «είναι σαν να βλέπετε τηλεόραση και η τηλεόραση να σας παρακολουθεί». Οι μεγάλες ομαδικές συνομιλίες μπορούν επίσης να είναι αποπροσωποποιημένες, προσθέτει, επειδή η δύναμη του ατόμου είναι μειωμένη. Και παρά το γεγονός ότι συχνά η βιντεοκλήση γίνεται για διασκέδαση, μπορεί να μην βιώνεται σαν ελεύθερος χρόνος. «Δεν έχει σημασία αν την αποκαλείς εικονική “happy hour”, στην πραγματικότητα είναι μια (επαγγελματική) συνάντηση, γιατί συνήθως χρησιμοποιούμε αυτά τα εργαλεία για δουλειά».

Πώς μπορούμε λοιπόν να ανακουφιστούμε από την «κούραση της βιντεοκλήσης»;

Και οι δύο ειδικοί προτείνουν τον περιορισμό των βιντεοκλήσεων στις εντελώς απαραίτητες. Η ενεργοποίηση της κάμερας θα πρέπει να είναι προαιρετική και γενικά θα πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερη κατανόηση για το ότι οι κάμερες δεν πρέπει να είναι ενεργοποιημένες σε κάθε σύσκεψη. Το να έχετε την οθόνη σας στο πλάι, αντί να είναι ευθεία μπροστά σας, θα μπορούσε επίσης να σας βοηθήσει να συγκεντρωθείτε, ιδιαίτερα σε ομαδικές συναντήσεις, λέει ο Πετριλιέρι. Γιατί το να νιώθεις σαν να βρίσκεσαι στο διπλανό δωμάτιο, μπορεί να είναι λιγότερο κουραστικό.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, αξίζει να εξεταστεί αν οι βιντεοκλήσεις είναι πραγματικά η πιο αποτελεσματική επιλογή. Όταν πρόκειται για εργασία, η Σάφλερ προτείνει ανταλλαγή κοινόχρηστων αρχείων με σαφείς σημειώσεις, γιατί είναι μια επιλογή που αποτρέπει την υπερφόρτωση με πληροφορίες. Προτείνει επίσης να υπάρχει χρόνος κατά τη διάρκεια των συναντήσεων για μια πιο προσωπική ενημέρωση πριν αρχίσει η ανταλλαγή επαγγελματικών πληροφοριών. «Αφιερώστε λίγο χρόνο για να ελέγξετε πραγματικά τι κάνουν οι άλλοι άνθρωποι», μας παροτρύνει. «Είναι ένας τρόπος να επανασυνδεθούμε με τον κόσμο, να διατηρήσουμε την εμπιστοσύνη μας και να μειώσουμε την κόπωση και την ανησυχία».

Η ύπαρξη διαλειμμάτων ανάμεσα στις βιντεοκλήσεις μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να αναζωογονηθούμε: δοκιμάστε για παράδειγμα να κάνετε μερικές εκτάσεις ή άλλες ασκήσεις  ή να πιείτε ένα ποτό, μας λένε οι ειδικοί. Τα όρια και οι μεταβάσεις από τη μια φάση στην άλλη είναι πολύ σημαντικά. Πρέπει να βρούμε τρόπους που θα μας επιτρέπουν να αφήνουμε τη μια ταυτότητα στην άκρη για να πάμε σε μια άλλη καθώς αλλάζουμε ρόλους, προσωπικούς και επαγγελματικούς.

Και ίσως, λέει ο Πετριλιέρι, αν θέλετε να επικοινωνήσετε, δεν είναι κακή η ιδέα της αλληλογραφίας: «Γράψτε ένα γράμμα σε κάποιον αντί να τον συναντήσετε εικονικά στην οθόνη σας. Πείτε του ότι σας ενδιαφέρει πραγματικά». Πώς σας φαίνεται η ιδέα; Συγκινητική; Ισως.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News