Στην ταινία «Ανεμώνη», που σηματοδοτεί την επιστροφή του Ντάνιελ Ντέι-Λιουις στον κινηματογράφο, υπάρχει ένα παράδοξο: Ο Ρέι, ο ρόλος που ερμηνεύει ο ηθοποιός, είναι πολύ σκληρός, στα όρια της ωμότητας. Είναι ένας άνθρωπος «ζυμωμένος» από κάθε λογής τραύματα, που αποφάσισε να αποτραβηχτεί από τον κόσμο. Κι όμως, βγαίνοντας από το σινεμά, η αίσθηση που σου αφήνει η ταινία είναι ανάλαφρη. Δεν είναι μόνο η εξέλιξη της πλοκής που το πετυχαίνει αυτό· είναι, κυρίως, κάτι στο βλέμμα του ηθοποιού. Ή, στο βλέμμα του σκηνοθέτη, που είναι ο γιος του, ο 27χρονος Ρόναν.

Στο σινεμά, όπως και στην πραγματική ζωή, είναι συχνά οι «ιστορίες πίσω από τις ιστορίες» που σε βοηθάνε, τελικά, να δεις ολόκληρη την εικόνα. Στη δική μας ιστορία, η εικόνα άρχισε να ξεδιπλώνεται με ένα πανό:

Κολλημένο πάνω από την είσοδο της Εταιρείας Προστασίας Σπαστικών/Πόρτα Ανοιχτή γράφει με μεγάλα, παιδικά γράμματα: «Daniel and Roanan’s Day. Welcome Home». Μέσα στο κτίριο κυριαρχούν η προσμονή και η κίνηση· δεκάδες μικρά και μεγαλύτερα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση, πολλά από αυτά στα καροτσάκια τους, παίρνουν τις θέσεις τους, όσο νεαροί γονείς και οι εργαζόμενοι της εταιρείας τούς κρατούν παρέα. Είναι ένα χαρούμενο μελίσσι. Η θεατρική αίθουσα της Εταιρείας είναι κατάμεστη. Η σκηνή έτοιμη.

Η σημερινή παράσταση είναι διαφορετική. Εχει πολλούς πρωταγωνιστές και έναν επίτιμο θεατή. Ο τρόπος με τον οποίον οι ρόλοι αντιστρέφονται είναι συγκλονιστικός: Ο Ντάνιελ Ντέι-Λιούις, ένας σταρ διαγαλαξιακού βεληνεκούς, για λίγες ώρες δεν θα είναι το επίκεντρο της προσοχής· θα την παραχωρήσει με μεγάλη ταπεινότητα στους ανθρώπους που συνήθως βρίσκονται στο περιθώριο. Θα τους χειροκροτήσει, θα τους αγκαλιάσει και θα τους χαρίσει μια «D-Day», μια ημέρα του Ντάνιελ και ταυτόχρονα μια ημέρα Νίκης για όλους αυτούς τους μαχητές της ζωής.

Ο δρόμος που έφερε τον ηθοποιό των τριών Οσκαρ στην Αργυρούπολη, ανάμεσα σε αυτά τα παιδιά και τους φροντιστές τους, θα μπορούσε να είναι σενάριο ταινίας.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 ο Ντάνιελ Μάικλ Μπλέικ Ντέι-Λιούις, αφού απέτυχε να γίνει δεκτός ως μαθητευόμενος επιπλοποιός, αποφασίζει να σπουδάσει υποκριτική στη Σχολή του Old Vic, του παλαιότερου εν ενεργεία θεάτρου στον αγγλόφωνο κόσμο, στο Μπρίστολ. Εκεί, γνωρίζεται με τον Γιώργο Οικονόμου, ο οποίος σπουδάζει την ίδια περίοδο σκηνοθεσία. Γίνονται φίλοι. «Work hard, play hard», λέει ο Γιώργος Οικονόμου για εκείνην την περίοδο. «Ο Ντάνιελ ξεχώριζε. Κυρίως λόγω προσωπικότητας». Με το τέλος των σπουδών οι δρόμοι χωρίζουν, η φιλία, όμως, παραμένει. Ο ηθοποιός έρχεται αρκετές φορές στην Ελλάδα για διακοπές, φιλοξενούμενος του Γιώργου και της Αντιγόνης Οικονόμου.

Η μητέρα του σκηνοθέτη, Δάφνη Οικονόμου, γνωρίζει τον Ντάνιελ και ανάμεσά τους αναπτύσσεται μια σχέση αγάπης και εκτίμησης. Η ίδια, από το 1972, έχει ιδρύσει, μαζί με τον σύζυγό της, Κώστα Οικονόμου, και άλλους 18 γονείς την Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών. Αφορμή στάθηκε το γεγονός ότι το τρίτο της παιδί, ο Θέμος, έπασχε από εγκεφαλική παράλυση. Τα 17 χρόνια που πέρασε μαζί του της «έδειξαν» τα τεράστια κενά στη μέριμνα για τα παιδιά αυτά.

«Πριν από 50 χρόνια δεν υπήρχε μια θέση στη συνείδηση του κόσμου για τον άνθρωπο με εγκεφαλική παράλυση. Υπήρχε μια συγκεκριμένη εικόνα του ανάπηρου παιδιού, που ήταν κυρίως παιδάκια με πολιομυελίτιδα. Οταν έπαψε να υπάρχει η πολιομυελίτιδα, γιατί βρέθηκε το εμβόλιο, τα κέντρα άρχισαν να δέχονται παιδιά με εγκεφαλική παράλυση. Κανείς δεν ήξερε από τι πάσχουν τα παιδιά αυτά. Κανείς δεν ήξερε τις ανάγκες τους, ούτε τον τρόπο που έπρεπε να αντιμετωπιστούν, να βοηθηθούν, να εκπαιδευτούν και να θεραπευτούν», έχει πει η ίδια στο Protagon.

Ολοι αυτοί οι παράλληλοι δρόμοι θα συναντιόντουσαν μια δεκαετία αργότερα, το 1989, με έναν απρόσμενο τρόπο.

Ο Γιώργος Οικονόμου μαθαίνει ότι ο Ντάνιελ κάνει γυρίσματα για την ταινία «Το Αριστερό μου Πόδι»· είναι η ιστορία του Κρίστι Μπράουν, ενός παιδιού από την Ιρλανδία με εγκεφαλική παράλυση. «Είχα διαβάσει το βιβλίο μικρός», λέει, «σκέφτηκα ότι εδώ υπήρχε μια ευκαιρία». Τον κάλεσε στην ελληνική πρεμιέρα της ταινίας. Βασικός στόχος ήταν να προβληθεί το έργο της Εταιρείας. Ο ηθοποιός έκανε κάτι πολύ περισσότερο: Ηρθε, μίλησε για την Εταιρεία και χάρισε τα έσοδα από την προβολή στους σκοπούς της. Και μετά, πήγε να δει τα παιδιά από κοντά. Του χάρισαν ένα φυλακτό. Τη βραδιά που πήρε το Οσκαρ, τηλεφώνησε στην Εταιρεία: «Πες στα παιδιά ότι κερδίσαμε»…

Εκτοτε, κάνει το ίδιο με κάθε νέα ταινία του. Η Εταιρεία είναι όντως «το σπίτι του». Και τα παιδιά είναι «τα παιδιά του».

Τον «βομβαρδίζουν» με αγάπη. Τα χειροκροτεί ασταμάτητα καθώς ανεβαίνουν στη σκηνή για να του τραγουδήσουν «Oh Danny boy, we love you», ένα παραδοσιακό ιρλανδικό τραγούδι. Τα φώτα σβήνουν και στην οθόνη παίζει η ταινία «Περσεφόνη». Η ιδέα ήταν της ακούραστης Δάφνης Οικονόμου. «Στη διάρκεια της πανδημίας κάπως έπρεπε να απασχοληθούμε κι εμείς και τα παιδιά», λέει, «και αποφασίσαμε να κάνουμε μια ταινία». Σε συνεργασία με αντίστοιχες δομές από άλλες τρεις χώρες, ξετυλίγεται ο μύθος της Περσεφόνης, που καταλήγει σε ένα αισιόδοξο μήνυμα: μετά τη θλίψη έρχεται το χαμόγελο· μετά τον χειμώνα, θα ξαναέρθει η άνοιξη. Στην Πόρτα Ανοιχτή αυτή είναι η ουσία και το κλίμα: χαρά, ομορφιά, ζωή. Συμμετοχή. Κανείς δεν μένει απέξω.

Τα φώτα ανάβουν, οι «12 θεοί του Ολύμπου» εμφανίζονται επί σκηνής, άλλος στο καροτσάκι του, άλλος με πατερίτσες, οι εργοθεραπευτές τους τούς παρακινούν να χορέψουν, κάποιος κατεβαίνει, πιάνει από το χέρι τον Ντάνιελ και τον Ρόναν, η σκηνή μετατρέπεται σε ένα απίστευτο γαϊτανάκι, όπου ο διασημότερος ηθοποιός του κόσμου χορεύει Ταραντέλα με τα παιδιά της Πόρτας. Κάποιοι δακρύζουν, από χαρά ή συγκίνηση· είμαστε σε μια «αυλή των θαυμάτων» και τα θαύματα είναι οι άνθρωποι. Του χαρίζουν ζωγραφιές, δώρα, περισσότερες αγκαλιές.

«Ο Ντάνιελ είναι αδιαπραγμάτευτος», λέει ο Γιώργος Οικονόμου. «Αυτό τον χαρακτηρίζει». Είναι αδιαπραγμάτευτος στην Τέχνη του, αλλά και στην στήριξή του στο έργο της Εταιρείας, στην αγάπη του για τα παιδιά, στην αγκαλιά που δίνει σε ένα ένα, όπως μαζεύονται γύρω του. Στην αισιοδοξία που τους χαρίζει απλόχερα. Και, πιθανώς, εισπράττει από αυτά.

Η Πόρτα Ανοιχτή χρειάζεται την έμπρακτη στήριξη όλων, σε έναν κόσμο που δεν φροντίζει ιδιαίτερα τους άτυχους. Για να μπορεί να βοηθάει όλο και περισσότερους, όλο και καλύτερα. Είναι ένας διαρκής αγώνας, στον οποίο όλοι οι άνθρωποι εδώ, από τους διοικούντες ως τους εργαζόμενους και από τους εθελοντές ως τους γονείς των παιδιών, είναι απόλυτα δοσμένοι. Χρειάζεται, επίσης, την αδιαπραγμάτευτη αγάπη και αισιοδοξία. Ωστε να παραμείνει ένας μικρόκοσμος ελπίδας. Ωστε κανείς να μην περισσεύει.

Ο Ντάνιελ Ντέι-Λιούις, καθώς μιλάει με τα παιδιά και τη Δάφνη Οικονόμου, έχει ακριβώς το βλέμμα, που «έπιασε» ο Ρόναν στην ταινία. Στην «Ανεμώνη» η κάθαρση έρχεται μέσα από την αγάπη. Στην Πόρτα Ανοιχτή μέσα από τη φροντίδα. Και στις δύο περιπτώσεις, η σκληρή πραγματικότητα διαρρηγνύεται από το πείσμα μιας φράσης: «Σε νοιάζομαι, δεν είσαι μόνος». Ο Ντάνιελ Ντέι-Λιούις νοιάζεται «αδιαπραγμάτευτα»· αυτός είναι στην πραγματικότητα.

Φεύγοντας από την ταινία, μου είχε καρφωθεί μια απορία στο μυαλό. «Πώς τον φώναζες στο πλατό;», ρωτάω τον Ρόναν. «Ρέι», απαντάει, «όλοι τον φώναζαν Ρέι». Σκέφτεται λίγο. «Ομως, η αλήθεια είναι ότι στο μυαλό μου ήταν πάντα ο μπαμπάς μου. Μερικές φορές παραλίγο να τον πω “μπαμπά”».

Κανείς δεν μπορεί να μας σκηνοθετήσει όπως οι άνθρωποι που μας ξέρουν καλύτερα στον κόσμο. Μόνο εκείνοι ξέρουν τι υπάρχει πάντα πίσω από τον κάθε ρόλο. Ακόμη κι αν αυτός είναι για Οσκαρ…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News