Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ δεν χρειάζεται συστάσεις. Είναι ένα σύμβολο του ελληνικού πνεύματος, ένας άνθρωπος στον οποίο συχνά-πυκνά καταφεύγουμε για να επιδιορθώσουμε την πυξίδα μας. Διαπρεπής βυζαντινολόγος, πρώτη γυναίκα πρύτανης στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, ακαδημαϊκός και σήμερα πρόεδρος του ΔΣ του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, μπορεί να προσφέρει τη ματιά της, που στα 94 της, παραμένει καίρια.

Μείζον θέμα, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. «Η Αγία Σοφία πέθανε το 1453». Αυτό λέει η κυρία Γλύκατζη-Αρβελέρ σε συνέντευξή της στη Μάρνυ Παπαματθαίου και στα «Νέα», για να προσθέσει: «Στην πραγματικότητα, εκείνο που κάνει ο Ερντογάν σήμερα είναι απλώς να κλέβει ένα μουσείο από την ανθρωπότητα».

Η ίδια ωστόσο αναρωτιέται: η Αγία Σοφία που θέλουμε να φέρνουμε στο μυαλό είναι εκείνη της αυτοκρατορικής ακμής της ή εκείνη της εγκατάλειψης, με τους τουρίστες να φωτογραφίζονται βάζοντας το πρόσωπό τους στα ομοιώματα του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας; Τροφή για σκέψη… Οπως τροφή για σκέψη είναι η αδιαφορία της Μόσχας για όσα συμβαίνουν στην Αγία Σοφία. Και η απροθυμία της Ευρώπης…

Λέει λοιπόν η κυρία Γλύκατζη-Αρβελέρ:

«Η Αγία Σοφία πέθανε το 1453. Ως και ο Καρκαβίτσας γράφει πως όταν έμπαιναν στην Αγία Σοφία οι αυτοκράτορες με τα βούκινα από πίσω, με τα Ανάκαρα, οι Σχολάριοι, οι Δομέστικοι, οι Βαράνοι, τότε ήταν η Αγία Σοφία η αυτοκρατορική. Στις μέρες μας, από το 1934, είχε γίνει μουσείο. Θυμάστε όμως ότι μέσα στον ναό βρίσκονταν φωτογράφοι με τα ομοιώματα του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας και έμπαινες, έβαζες το κεφάλι σου και σε φωτογράφιζαν… Αυτή ήταν η Αγία Σοφία μουσείο. Κάναμε τίποτα τότε; Εκεί έπρεπε να αρχίσουν να φωνάζουν όλοι. Τώρα, τι έκανε σήμερα ο Ερντογάν; Εκλεψε το μουσείο από την ανθρωπότητα. Αυτή τη στιγμή δεν είναι πια παγκόσμιο μουσείο η Αγία Σοφία. Είναι ένα τέμενος μουσουλμανικό. Με κάτι κουρτίνες που θα κρύβουν τα μωσαϊκά. Είπα ότι θα κλάψουν τα μωσαϊκά της και το επαναλαμβάνω.

»Εδώ, ο Ερντογάν έκανε ένα βήμα εναντίον των κεμαλιστών. Και όλων αυτών που ήθελαν την Τουρκία ένα κοσμικό κράτος. Οχι όμως, η Τουρκία θα γίνει τώρα ένα οθωμανικό εξάμβλωμα. Και τότε τα πάντα θα είναι τεμένη και όχι εκκλησίες χριστιανικές.

»Ο Ερντογάν προσπαθεί πλέον με κάθε τρόπο να αποστασιοποιηθεί από την Ευρώπη. Πλέον, θέλει να γίνει ο χαλίφης των χαλίφηδων. Ωστόσο, εκείνο που με εντυπωσιάζει είναι το ότι δεν αντιδρούν οι Ρώσοι. Μέχρι το 1917 στην Οδησσό υπήρχε ένας τεράστιος σταυρός, τον οποίο περίμεναν οι Ρώσοι να τον βάλουν στον τρούλο της Αγίας Σοφίας όταν θα πάρουν την Πόλη, κάτι που περίμεναν να κάνουν ως τσαρική Ρωσία. Εκείνο που είναι σκάνδαλο είναι το ότι ο Πούτιν δεν μίλησε καθόλου».

Οσο για την Ευρώπη;

«Δεν ενδιαφέρεται να απαντήσει. Ο καθένας στον τόπο του, που έλεγαν χαρακτηριστικά οι παλαιοί. Εκεί που η Ευρώπη ενοχλήθηκε δεν είναι η Αγία Σοφία, αλλά η Λιβύη. Με την Αγία Σοφία γίνεται ό,τι έγινε και με άλλα ιστορικά μνημεία όπως η Παλμύρα. Με τους Βούδες του Μπαμιγιάν. Τι έκανε η Ευρώπη όταν πήραν όλες τις εικόνες όλων των εκκλησιών της Κύπρου; Είναι κοντά στην Ευρώπη η… Ευρώπη;».

Και η Γερμανία;

«Οι Γερμανοί έχουν κάτι που κανένας άλλος ευρωπαϊκός λαός δεν έχει: πειθαρχία. Προτεραιότητες, σκοπιμότητες, δουλειά. Με αυτά κατάφεραν να είναι μια δύναμη οικονομική. Αλλά μια δύναμη που δεν είναι ούτε πολιτιστική ούτε στρατιωτική γίνεται μια αλαζονική δύναμη. Λόγω της πανδημίας τελικά κατάλαβαν ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο εύκολα. Υπάρχει κάτι που δεν γνωρίζει σύνορα. Παλιά τη θέση κατείχε η τρομοκρατία. Σήμερα είναι κάτι άλλο. Είναι η ζωή και ο θάνατος. Και η Ελλάδα με αυτή τη νέα απειλή τα έβγαλε πέρα. Και αυτό άλλαξε όλη την εικόνα της χώρας μας στο εξωτερικό. Οχι ότι θα μας βοηθήσουν, αλλά οπωσδήποτε δεν θα λένε “οι κακόμοιροι οι Ελληνες”».

Τα Βαλκάνια;

«Τα Βαλκάνια είναι όπως η Ευρώπη. Ανύπαρκτα ως έννοια. Τι σχέση έχει η Αλβανία με τη Σερβία; Τι σχέση έχει ο Ζάεφ με τους Αλβανούς που έχει μέσα, το Μαυροβούνιο, η Βουλγαρία, η Ελλάδα. Υπήρχαν κάποτε σε κοινό δρόμο πολιτιστικά. Οταν μιλάμε για ενότητες γεωγραφικές και πολιτισμικές, τελικά το μόνο που περιέχεται είναι ο πολιτισμός. Ούτε η πολιτική, ούτε τα οικονομικά. Υπάρχει λοιπόν βαλκανική ταυτότητα και ενότητα. Ποια είναι αυτή; Αυτή που κάνει την Ελλάδα να μην είναι ευρωπαϊκό κράτος. Και την κάνει να κοιτάζει και προς την Ανατολή. Ετσι μπαίνει στο παιχνίδι και η Τουρκία. Ολα αυτά είναι όραμα Ρήγα του 18ου αιώνα. Στον 19ο αρχίσαμε εμείς να ξηλώνουμε την Οθωμανική Αυτοκρατορία για να ακολουθήσουν οι άλλοι».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News