Από την έναρξη της κρίσης χρέους στην Ευρώπη, η ένταση έχει αυξηθεί στην ευρωζώνη, ως αποτέλεσμα του διαρκώς διευρυνόμενου οικονομικού χάσματος μεταξύ των βορείων και νοτίων μελών της ένωσης. Ο αυξανόμενος ρόλος των βόρειων χωρών στη χάραξη της πολιτικής της ΕΕ, σημαίνει ότι οι νότιες θα χάσουν (αν δεν έχουν ήδη χάσει) την ικανότητα να επηρεάζουν σημαντικά πολιτικές αποφάσεις στο επίπεδο της ΕΕ. Το παραδοσιακό δημοκρατικό έλλειμμα που υπάρχει μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των Ευρωπαίων πολιτών με τον τρόπο αυτό μετατρέπεται σε έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ των Νότιων Ευρωπαίων πολιτών και των βόρειοευρωπαϊκών κυβερνήσεων, το οποίο είναι αναμφισβήτητα ένα πολύ πιο κρίσιμο χάσμα.

Το πρόβλημα είναι ότι ενώ η Ευρώπη προσπαθεί να γίνει οικονομικά εναρμονισμένη, όσα εργαλεία έχουν χρησιμοποιηθεί για τον στόχο αυτό οδηγούν σε πολιτική απομάκρυνση των κρατών-μελών της. Οι μεταρρυθμίσεις που έχουν κάνει τα κράτη στο νότιο τμήμα της ηπείρου τα καθιστούν πιθανόν πιο ανταγωνιστικά, αλλά οι άνθρωποι δεν επωφελούνται κατ' ανάγκη από τις όποιες οικονομικές επιτυχίες. Αντίθετα, η ανεργία παραμένει σε επίπεδα-ρεκόρ και η φτώχεια βρίσκεται σε άνοδο. Οξύνεται έτσι βαθμιαία η αντιευρωπαϊκή διάθεση στον νότο και, ανάλογα, ο ευρωσκεπτικισμός στον Βορρά. Το γεγονός αυτό επικαλούνται κύκλοι στη Γερμανία και μιλούν για μια «ευρωζώνη του Βορρά», αλλά και δικοί μας πολιτικοί που μιλούν μαζικά πλέον για συμμαχία των χωρών του Νότου.

Το θέμα επανήλθε πρόσφατα στην ελληνική επικαιρότητα από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης σε συνέντευξή του. «Συμμαχία των χωρών του Νότου απέναντι στη γερμανική κυριαρχία στην Ευρωζώνη», πρότεινε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, και εύλογα μπορεί κανείς να αναρωτηθεί αν θέλει κάποια από τις χώρες του Νότου να συμμαχήσει με το πριν από λίγους μήνες «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης, με τη χώρα που δυστυχώς εξακολουθεί να μνημονεύεται ως παράδειγμα προς αποφυγή. Παρόμοια αναρωτιέται κανείς, αν το μπορούν χώρες εξίσου πιστοληπτικά αναξιόπιστες και οικονομικά εξαρτημένες -άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο- από τη γενναιοδωρία των Βρυξελλών.

Το ζήτημα ουσιαστικά ήταν και είναι στην πολιτική ατζέντα και του πρωθυπουργού, αλλά σε μια διαφορετική βάση: «Ο πρόεδρος της Ν.Δ. επέστρεψε χθες το απόγευμα από τις Βρυξέλλες έχοντας στις αποσκευές του και ένα σχέδιο για τη δημιουργία ενός συμμαχικού τόξου στον ευρωπαϊκό Νότο, το οποίο συζήτησε διεξοδικά με τον ιταλό Πρωθυπουργό Μάριο Μόντι». (Τα Νέα 25.05.2012) και «Ο Αντ. Σαμαράς είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Μαριάνο Ραχόι, κατά τη διάρκεια της οποίας συζητήθηκαν οι εξελίξεις στις δύο χώρες αλλά και στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Η επικοινωνία επιβεβαιώνει και τη διάθεση του κ. Σαμαρά για τη συγκρότηση του «άξονα του Νότου», ενός δηλαδή μετώπου μεταξύ Ισπανίας, Πορτογαλίας, Ιταλίας, Ελλάδας και Ιρλανδίας με στόχο την αναθεώρηση της ασκούμενης σε ευρωπαϊκό επίπεδο πολιτικής». (inews 12.06.2012)

Ουσιαστικά, η διαφορά έγκειται στο εξής ερώτημα: "θα πρέπει να συγκροτήσουμε μια νότια συμμαχία με βάση τη θεωρία του κοινού εχθρού ή να έχουμε ως κοινό παρονομαστή όλων των Νοτίων την ανάγκη να λειανθούν οι σημερινές γωνίες στις ευρωπαϊκές πολιτικές και να αλλάξει η προσέγγιση των οικονομικά αδύναμων από τη Βόρεια Ευρώπη;".

Αυτό που σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνούν οι Βόρειοι είναι ότι μια νομισματική ένωση δεν συγκροτείται από τα στοιχεία του προϋπολογισμού ή τα προγράμματα λιτότητας, ούτε από τις δηλώσεις των υπουργών Οικονομικών και των επικεφαλής των κεντρικών τραπεζών. Το πιο σημαντικό συνδετικό στοιχείο μιας νομισματικής ένωσης είναι η αμοιβαία εμπιστοσύνη των μελών της, κάτι που έχει μειωθεί δραματικά τους τελευταίους μήνες, κυρίως με δική τους υπαιτιότητα. Η οικονομική ολοκλήρωση είναι σαφώς απαραίτητη για την επίλυση της κρίσης, αλλά οι πολιτικοί έχουν μείνει πίσω στις προσπάθειές τους να παρουσιάσουν ένα μακροπρόθεσμο όραμα για το πολιτικό και οικονομικό μέλλον της Ευρώπης ως ένωσης. Θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο μεταστροφής της πολιτικής του Βερολίνου από αυτή που δίνει έμφαση στην καταπιεστική λιτότητα, στην πολιτική που υπογραμμίζει τη σημασία της αλληλεγγύης και της πολιτικής ολοκλήρωσης.

Ο Ουίστον Τσόρτσιλ είπε πως «τα έθνη δεν έχουν φίλους, μόνο συμφέροντα». Αν αυτό ισχύει, τότε το ζήτημα είναι πώς θα δημιουργήσουμε μεταξύ των εθνών, σε όλη την Ευρώπη, ένα είδος φιλίας που να συμφέρει γενικά.

*Ο Βασίλης Τόλιας είναι Διευθυντής Λυκείου της Γερμανικής Σχολής Αθηνών

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News