«Η Ευρώπη κατ’ αρχήν ορθώς επενδύει στους συνοριακούς ελέγχους, αλλά αυτό από μόνο του δεν θα σταθεροποιήσει τις ροές. Αντίθετα, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που προκύπτουν στη συνέχεια, δηλαδή την υποδοχή και την ενσωμάτωση. Πρέπει επίσης να επενδύσουμε σε ευκαιρίες για αυτούς τους ανθρώπους, κατά μήκος των διαδρομών που ακολουθούν. Πολλοί δεν θα προχωρούσαν παραπέρα εάν έβρισκαν αυτές τις ευκαιρίες στην πορεία», υποστήριξε, μιλώντας στην Corriere della Sera, ο Φιλίπο Γκράντι, επικεφαλής της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Πώς, όμως, θα μπορούσαν να αρχίσουν να δημιουργούνται αυτές οι ευκαιρίες για τους πάμπολλους ανθρώπους που εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους και ρισκάρουν τις ζωές τους, διαπλέοντας τη Μεσόγειο, για να φτάσουν από την Αφρική στις ακτές της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Μάλτας;

Τον Ιανουάριο του 2024 στη σύνοδο κορυφής Ιταλίας – Αφρικής στη Ρώμη, η ιταλική κυβέρνηση παρουσίασε το Σχέδιο Ματέι για την Αφρική (Piano Mattei per l’ Africa). Το όνομά του παραπέμπει στον Ενρίκο Ματέι, ιδρυτή της Eni (του ημικρατικού ενεργειακού κολοσσού της Ιταλίας) ο οποίος στη δεκαετία του 1950 και έως τον θάνατό του το 1962, προσπάθησε να δημιουργήσει ένα νέο πρότυπο σχέσεων με τις αφρικανικές χώρες, με επίκεντρο όχι την νεο-αποικιακή αρωγή τους (ως βιτρίνα της εκμετάλλευσής τους) αλλά την ισότιμη συνεργασία και την κοινή ανάπτυξη.

Σήμερα το Piano Mattei της κυβέρνησης Μελόνι απηχεί τους σκοπούς αυτούς, «αλλά η Ιταλία, μόνη της, δεν μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα», είπε ο ιταλός Υπατος Αρμοστής, υποστηρίζοντας πως το ιταλικό σχέδιο «πρέπει να εξελιχθεί σε ευρωπαϊκή τακτική». Σημειώνοντας πως πριν καν συμπληρωθεί το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους στα νερά της Μεσογείου είχαν ήδη πνιγεί 500 άνθρωποι, ο Γκράντι επισήμανε επίσης την ανάγκη να δημιουργηθεί άμεσα ένας «πραγματικά ευρωπαϊκός μηχανισμός διάσωσης και περισυλλογής».

Ερωτηθείς για την πρόσφατη αύξηση των ροών, αναγνώρισε, φυσικά, πως η κατάσταση στη Βόρεια Αφρική είναι ιδιαίτερα κρίσιμη. «Η Λιβύη είναι ξανά ασταθής, οι ισορροπίες μεταξύ των διαφόρων φυλών και παρατάξεων είναι εύθραυστες. Η ανησυχία μας (του ΟΗΕ) καθώς και άλλων παρατηρητών αυξάνεται. Καταγράφεται μια σκλήρυνση των στάσεων (εντός της Λιβύης) απέναντι στους πρόσφυγες και τους μετανάστες, η πρόσβαση στα κέντρα κράτησης είναι πιο δύσκολη όπως και το να τους απομακρύνουμε από αυτά».

Ωστόσο η ρίζα του κακού δεν βρίσκεται στη Λιβύη ή στην Τυνησία, όπου «η καταστολή είναι ακόμη πιο σκληρή. Φοβούνται μήπως γίνουν χώρα εισροής, για αυτό και έχουν σφίξει τα λουριά. Δεν μας επιτρέπουν πλέον να καταγράφουμε αιτούντες άσυλο», όπως εξήγησε ο ιταλός διπλωμάτης.

Το πρόβλημα έγκειται βαθύτερα στην Αφρική, με τον ύπατο αρμοστή του ΟΗΕ να αναφέρεται ενδεικτικά στην ανθρωπιστική καταστροφή που συνεχίζεται στο Σουδάν. «Στη χώρα μαίνεται ένας (εμφύλιος) πόλεμος που δεν καταφέραμε να τερματίσουμε, με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι να τρέπονται σε φυγή.

«Στη Λαμπεντούζα γνώρισα μερικούς νεαρούς Σουδανούς, ένας από τους οποίους μου διηγήθηκε την ιστορία του: ήταν φοιτητής στο Χαρτούμ, έως ότου ξέσπασε ο πόλεμος και κατέφυγε στο Τσαντ, όπου η υγειονομική περίθαλψη ενός εκατομμυρίου προσφύγων από το Σουδάν καταρρέει λόγω των περικοπών στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθεια από τις ΗΠΑ και διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Σε αυτές τις περιπτώσεις εμφανίζεται αμέσως ένας διακινητής που τους προσφέρει τη δυνατότητα να μεταβούν στη Λιβύη, όπου τώρα υπάρχουν 300.000 Σουδανοί», είπε ο Γκράντι.

Θα μπορούσε να είναι μία λύση  – τόσο για τους 123 εκατομμύρια εκτοπισμένους σε όλον τον κόσμο όσο και για τις χώρες που επηρεάζονται περισσότερο από τις μεταναστευτικές ροές – να αλλάξει εκ βάθρων το σύστημα χορήγησης ασύλου, όπως υποστήριξε πρόσφατα ο Economist;

«Τα θεμέλια παραμένουν γερά: υπάρχουν άνθρωποι που συνεχίζουν να εγκαταλείπουν (τις πατρίδες τους) λόγω πολέμων και διώξεων. Οι αρχές του 1951 (δηλαδή η  Σύμβαση της Γενεύης) εξακολουθούν να ισχύουν σήμερα. Το πώς (συνδράμουμε τους πρόσφυγες) είναι αυτό που πρέπει να επικαιροποιείται διαρκώς […] Αυτοί που εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους δεν είναι πλέον οι αντιφρονούντες που ξέφευγαν από τον Στάλιν το 1951. Σήμερα οι άνθρωποι μετακινούνται κατά κύματα και για διάφορους λόγους», σημείωσε ο κορυφαίος αξιωματούχος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες.

Είναι, όμως, δυνατό να διατηρηθεί η διάκριση μεταξύ προσφύγων και μεταναστών σε αυτό το πλαίσιο; «Είναι, μέσω των κατάλληλων μηχανισμών. Είναι αλήθεια ότι οι οικονομικοί μετανάστες συχνά εκμεταλλεύονται το σύστημα χορήγησης ασύλου. Αλλά εάν θέλουμε να μειώσουμε την πίεση (στο σύστημα ασύλου) πρέπει να εστιάσουμε στις μεταναστευτικές πολιτικές», είπε ο Φιλίπο Γκράντι, έχοντας κατά νου τη δημιουργία νόμιμων μεταναστευτικών οδών προς την Ευρώπη τις οποίες κάθε χρόνο θα ακολουθεί συγκεκριμένος αριθμός μεταναστών, ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε χώρας.

«Το πρόβλημα δεν είναι οι πρόσφυγες, είναι οι μετανάστες: η διατήρηση του συστήματος χορήγησης ασύλου, το οποίο εξακολουθεί να είναι απαραίτητο, θα εξαρτηθεί από το πώς θα διαχειριστούμε την οικονομική μετανάστευση. Ολα αυτά, ωστόσο, προϋποθέτουν μια κατεύθυνση, η οποία δεν είναι εκείνη της ελάττωσης της διεθνούς βοήθειας, η οποία, αντιθέτως, πρέπει να καθιερωθεί σε πιο στρατηγική βάση. Οι αδιάκριτες περικοπές αυτής της περιόδου δεν βοηθούν», εξήγησε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News