Ας ξεκινήσουμε από μερικούς κοινούς τόπους, ώστε να δημιουργηθεί ένα μίνιμουμ πεδίο συνεννόησης. Από το 2013 και μετά η Ευρώπη –και ως έναν μικρότερο βαθμό όλη η Δύση– δέχεται έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων, μεταναστών και αιτούντων άσυλο. Σε αυτή τη γενική τάση υπάρχουν περίοδοι έντασης και περίοδοι ύφεσης, αλλά συνολικά ζούμε σε μια εποχή αύξησης της μετανάστευσης.

Οι λόγοι για αυτό είναι μάλλον αντικειμενικοί: τα τελευταία χρόνια, στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική, υπάρχουν πολλές χώρες που μαστίζονται από εμφυλίους πολέμους, μάχες φατριών που εναλλάσσουν την κυριαρχία τους σε περιοχές ή καθεστώτα μηδενικής ανοχής. Ενίοτε έχει βάλει και η ίδια η Δύση το χεράκι της σε αυτό. Συρία, Αφγανιστάν, Λιβύη, Σουδάν, Παλαιστίνη, πιο πριν Ιράκ, είναι μερικές τέτοιες περιοχές. Ο κόσμος φεύγει από εκεί για να αποφύγει τον πόλεμο ή τη σύλληψη από βίαιες ένοπλες ομάδες ή εγκαταλείπει ερημωμένους τόπους.

Ας είμαστε ειλικρινείς: η τάση αυτή δεν ανακόπτεται ούτε επηρεάζεται ουσιαστικά από μέτρα αποτροπής και ακόμα λιγότερο από αυτά που υποτίθεται ότι στοχεύουν στην επιδείνωση των συνθηκών διαμονής των αιτούντων άσυλο ή των μεταναστών όταν φθάνουν στην Ευρώπη. Στο Σουδάν ο πόλεμος μετρά μέχρι σήμερα 40.000 νεκρούς, 13 εκατ. εκτοπισμένους, κατεστραμμένο το 70% των δομών υγείας, μέσα στις οποίες έχει ξεσπάσει επιδημία χολέρας, επισιτιστική κρίση με τοπικούς λιμούς που απειλούν σχεδόν 9 εκατ. ανθρώπους. Θεωρεί κανείς ότι είναι σοβαρό να πιστέψουμε ότι η τάση των ανθρώπων να φύγουν από εκεί προς οπουδήποτε –και ειδικά προς την Ευρώπη– θα επηρεαστεί από την απόφαση του Πλεύρη να μειώσει τις μερίδες στο ψάρι; Ελπίζω ούτε ο ίδιος ο Πλεύρης.

Είναι προφανές ότι μέτρα που στοχεύουν στον έλεγχο της μετανάστευσης υπάρχουν και αφορούν πρωτίστως διακρατικές συμφωνίες με τις χώρες προέλευσης των μεταναστών και τις άλλες Δυτικές χώρες. Δεν είναι της στιγμής να μιλήσουμε για αυτές τις συμφωνίες – ούτε είμαι βέβαιος ότι θα συμφωνούσαν όλοι με τις απόψεις μου. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση αυτές γίνονται ανεξάρτητα από λεονταρισμούς που αφορούν το (πληρωμένο από τα σχετικά ευρωπαϊκά κονδύλια) μενού των μεταναστών και δεν σχετίζονται –άμεσα τουλάχιστον– με παραβιάσεις των διεθνών συμβάσεων για τους πρόσφυγες, οι οποίες, μεταξύ μας, δεν τους οδηγούν στις πατρίδες τους αλλά στην παρανομία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Και εδώ ας γίνει μια παρατήρηση: οι διεθνείς συνθήκες για τα ατομικά δικαιώματα των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων δεν υπάρχουν για να ισχύουν τις εποχές που δεν υπάρχει μετανάστευση, αλλά για τις περιόδους που υπάρχει. Υπό αυτή την έννοια, το να παραβιάζονται, σύμφωνα με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το Συμβούλιο της Ευρώπης, τη Διεθνή Αμνηστία, τον Συνήγορο του Πολίτη, την Ενωση Διοικητικών Δικαστών και τον Ευάγγελο Βενιζέλο, δεν είναι, σίγουρα, ένα καλό μήνυμα.

Αλλά, θα πει κανείς, αν όλα αυτά δεν επηρεάζουν την τάση των μεταναστών να έρχονται στην Ευρώπη, ποιο είναι το πρόβλημα; Δεν υπάρχει ούτε κέρδος ούτε ζημιά, η συζήτηση είναι μάταιη. Αυτή όμως είναι μια αγαθή σκέψη. Γιατί πέρα από το να ασκούν πολιτικές και να αντιμετωπίζουν προβλήματα, οι κυβερνήσεις λειτουργούν εκ των πραγμάτων διαπαιδαγωγικά. Θέτουν όρια στις στάσεις και στις αντιλήψεις της κοινωνίας, υποδεικνύουν συμπεριφορές.

Τις μέρες που ο Θ. Πλεύρης επανάφερε στη συζήτηση τον επικίνδυνο και με ακροδεξιά φόρτιση όρο «λαθρομετανάστες», έκανε λόγο για «ξενοδοχειακά μενού» και επέμενε σε μια αρκετά διασταλτική εκδοχή της Σύμβασης της Γενεύης και των λόγων υπογραφής της, οι εικόνες στην Κρήτη ήταν διόλου τιμητικές για την τοπική κοινωνία. Ειδικά μια κοινωνία που θα έλεγε κανείς ότι βαρύνεται με την κατηγορία ότι μόλις συμμετείχε ευρύτατα σε μια εκτεταμένη απάτη απαλλοτρίωσης επιδοτήσεων και θα μπορούσε να είναι σε φάση περισυλλογής και αναστοχασμού, εμφανίζεται να βγάζει από μέσα της ανθρώπους που πετούν φωτοβολίδες μέσα σε καμπ προσφύγων ή καταλαμβάνουν λιμένες για να μην αφήσουν καΐκια με ταλαιπωρημένους, αν μη τι άλλο, ανθρώπους να προσαράξουν.  Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η αναφορά σε «εισβολείς» και τα υπόλοιπα που είπε ο Πλεύρης δεν λειτούργησαν ανασχετικά προς τη συνήθη «αγανάκτηση» των τοπικών κοινωνιών έναντι των μεταναστών.

Το ήθελε αυτό η κυβέρνηση; Ε, ας πούμε ότι δεν έκανε και τα πάντα για να το αποφύγει. Αφενός, το Μεταναστευτικό είναι μια μάλλον βολική ατζέντα για την κυβέρνηση – ειδικά όταν αποκτά χαρακτηριστικά «εθνικής άμυνας». Αφετέρου, δεν μπορεί κανείς να πει ότι ο Κυρ. Μητσοτάκης δεν γνώριζε ποιον έκανε υπουργό Μετανάστευσης.

Ας σταθούμε για λίγο πέρα από ιδεολογικές αντιλήψεις – όσο δύσκολο, και σε τελική ανάλυση αχρείαστο, είναι αυτό. Η Ελλάδα έχει ανάγκη από τους μετανάστες. Είναι μια χώρα που μετά το 2010 έχασε σχεδόν μια γενιά στη δημιουργικότερη φάση της και δεν την αντικατέστησε ποτέ ούτε βρήκε τον κρίκο για να ξαναενώσει την αλυσίδα. Είναι μια κοινωνία γερασμένη και ελάχιστα δημιουργική. Είτε αρέσει είτε όχι, οι μετανάστες είναι το πιο δημιουργικό της κομμάτι, αυτό με την απαραίτητη δόση τυχοδιωκτισμού και κοινωνικής φιλοδοξίας. Το να στρέφουμε την κοινωνία εναντίον τους δεν είναι πολύ σοφό – ακόμα και με «εθνικούς» όρους.

Οι ψήφοι των μονίμως αγανακτισμένων με όλους τους άλλους στη ζωή δεν είναι το σημαντικότερο πράγμα στον κόσμο. Μια κοινωνία που θα βλέπει ρατσιστικά το πιο ελπιδοφόρο και δημιουργικό κομμάτι της είναι το τελευταίο πράγμα που χρειαζόμαστε σήμερα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News