Πέρα από αδιανόητα ζάπλουτος, ο Ελον Μασκ είναι επίσης το μεγάλο αφεντικό της Tesla και της SpaceX, καθώς και ιδιοκτήτης του Χ, ενός από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο. Αλλά έγινε ακόμη ισχυρότερος από τότε που ανέλαβε χρέη επικεφαλής του νεοσύστατου DOGE, του υπουργείου Κυβερνητικής Αποδοτικότητας (και περικοπών, πρωτίστως) της νέας αμερικανικής κυβέρνησης.

Σχεδόν αμέσως αφότου ο Ντόναλντ Τραμπ επέστρεψε στον Λευκό Οίκο, στις 20 Ιανουαρίου, ο ανθύπατος (με δικαιοδοσίες υπάτου) του αμερικανού προέδρου άρχισε να απλώνει τα πλοκάμια του σε όλες τις κυβερνητικές και ομοσπονδιακές υπηρεσίες.

Την περασμένη Παρασκευή ένας ομοσπονδιακός δικαστής, επικαλούμενος τον κίνδυνο δημοσιοποίησης ευαίσθητων και εμπιστευτικών πληροφοριών εκατομμυρίων πολιτών, απαγόρευσε (προσωρινά) την πρόσβαση μιας κυβερνητικής ομάδας υπό τον Μασκ στα συστήματα του υπουργείου Οικονομικών που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία πληρωμών τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Αυτό, ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν αλλάζει το γεγονός ότι ο αμετροεπής μεγιστάνας της τεχνολογίας λύνει και δένει στην κυβέρνηση, δίχως μάλιστα να υποχρεούται να λογοδοτεί σε κανέναν: δεν έχει απαντήσει σε ερωτήσεις δημοσιογράφων όσον αφορά τα πεπραγμένα του ως επιχειρηματίας, δεν έχει εξεταστεί από μέλη του Κογκρέσου, ενώ το επιτελείο του έχει ήδη αρχίσει να αποπέμπει αξιωματούχους καριέρας από την Ουάσινγκτον. Την Τρίτη δεν είχε πρόβλημα να μπει στο Οβάλ Γραφείο, μαζί με το παιδί του και να σταθεί επιβλητικά σαν… μπάστακας, πάνω από τον Τραμπ, σε μια σειρά στιγμιοτύπων που θα μπορούσαν να εικονογραφούν τον βαθμό επιρροής του στον πυρήνα πλέον της αμερικανικής κυβέρνησης.

Μια εφημερίδα αστειεύτηκε, γράφοντας «επιτέλους, ένας σοβαρός άνθρωπος στο Οβάλ Γραφείο», δείχνοντας το παιδί. Αλλά τα πράγματα δεν είναι καθόλου αστεία.

Μιλώντας στο Associated Press, ο Ντόναλντ Σίρμαν, εκτελεστικός διευθυντής της MKO Citizens for Responsibility and Ethics in Washington, επισήμανε ότι ο Τραμπ επιτρέπει στον Μασκ να «ασκεί άνευ προηγουμένου εξουσία στα κυβερνητικά συστήματα» με «μέγιστη μυστικότητα και ελάχιστη ή ανύπαρκτη λογοδοσία». Προς το παρόν δεν είναι σαφές σε ποια εσωτερικά συστήματα είχε πρόσβαση η ομάδα του Μασκ και για ποιον λόγο. «To ανησυχητικό είναι η έλλειψη διαφάνειας» δήλωσε η Σερία Σμιθ, πρόεδρος ενός συνδικάτου ομοσπονδιακών υπαλλήλων.

«Φαίνεται πως ο Μασκ υιοθετεί στην κυβέρνηση την ίδια στρατηγική που εφάρμοσε στις επιχειρήσεις του: αρχικά στην υπηρεσία διαδικτυακών πληρωμών Paypal (η οποία τον έκανε πλούσιο), στη συνέχεια στην εταιρεία ηλεκτρικών οχημάτων Tesla και στην εταιρεία αεροδιαστημικής τεχνολογίας SpaceX (μέσω των οποίων απέδειξε το καινοτόμο πνεύμα του) και, τέλος, στο Twitter, το οποίο εξαγόρασε και μετονόμασε σε X (και τον έκανε τον άνθρωπο με τη μεγαλύτερη μιντιακή επιρροή στον κόσμο)» γράφει σε μακροσκελές δημοσίευμά της η Ελενα Τεμπάνο της Corriere della Sera.

Ποια ακριβώς ήταν, όμως, η στρατηγική του; Τι έκανε και τι δεν έκανε ως επιχειρηματίας, και πόσο ενδεικτικά είναι αυτά όσον αφορά το έργο που έχει ήδη αρχίσει να επιτελεί ως νούμερο δύο, ουσιαστικά, της αμερικανικής κυβέρνησης;

Επί τούτου η ιταλίδα δημοσιογράφος επικαλείται τον Εζρα Κλάιν, αρθρογράφο των New York Times και podcaster, ο οποίος σε ένα επεισόδιο του podcast «The Ezra Klein Show», συνομιλώντας με την Κάρα Σουίσερ, κορυφαία δημοσιογράφο στις ΗΠΑ με ειδίκευση στην τεχνολογία, πέρασε από κόσκινο το modus operandi του Ελον Μασκ. Συνοψίζοντας τα λεγόμενά τους η Ελενα Τεμπάνο παρουσιάζει πέντε χαρακτηριστικά του νοτιοαφρικανού (και πολιτογραφημένου καναδού και αμερικανού) επιχειρηματία, ενδεικτικά του τρόπου που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την τεράστια εξουσία που κατέχει.

1. Εχει την τάση να υπερδραματοποιεί τα πάντα

Οταν πρόκειται για τις εταιρείες του, ο Μασκ τείνει να βλέπει όλα τα προβλήματα ως εν δυνάμει μεγάλες καταστροφές που μόνο εκείνος μπορεί να αποτρέψει, καταβάλλοντας πολλούς κόπους. «Πάντα εκτυλίσσεται ένα δράμα και εκείνος βρίσκεται στο επίκεντρό του», σχολιάζει η δημοσιογράφος της Corriere. «Υπήρξε μια περίοδος που ανησυχούσε πολύ για την τύχη της Tesla και κοιμόταν στο πάτωμα. Eδωσε μια συνέντευξη στους New York Times κατά την οποία ακουγόταν σαν να κλαίει. Εδειχνε πολύ συναισθηματικός. Και κάποια στιγμή, ενώ μιλούσαμε (…) είπε: “Εάν η Tesla δεν επιβιώσει, η ανθρωπότητα είναι καταδικασμένη”. Μου φάνηκε λίγο δραματικό. Και εκείνη τη στιγμή σκέφτηκα: “ουάου, αυτός είναι ένας 40χρονος άνδρας που νομίζει ότι είναι το κέντρο του Σύμπαντος», ανέφερε σχετικά η Κάρα Σουίσερ.

Με παρόμοιο σκεπτικό αποφάσισε ο Μασκ να ιδρύσει την SpaceX –για να αποικίσει τον Αρη και να σώσει, έτσι, την ανθρωπότητα από την αυτοκαταστροφή (λόγω της κλιματικής αλλαγής και της εξάντλησης των πόρων της γης). Και μετά εξαγόρασε το Twitter για να σώσει την ελευθερία του λόγου από την αριστερή λογοκρισία.

2. Είναι ένας disrupter (αυτός που ταράζει τα νερά)

Η θεμελιώδης αρχή της Σίλικον Βάλεϊ και του κόσμου της τεχνολογίας γενικότερα είναι αυτή που συνόψισε ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ στο παλιό (ενδο-εταιρικό) μότο του Facebook: «Move Fast and Break Things» (να κινείσαι γρήγορα και να σπάζεις πράγματα). Και είναι αλήθεια ότι οι ψηφιακές καινοτομίες υπήρξαν σαρωτικές (όσο και μετασχηματιστικές) με τις αποκαλούμενες Big Tech να αλλάζουν τη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων, μετασχηματίζοντας, συγχρόνως, την παγκόσμια κοινωνία. Οι Αμερικανοί κάνουν λόγο για «disruption» ενώ στην Ελλάδα ο όρος μεταφράζεται ως «διασπαστική καινοτομία», ενδέχεται, ωστόσο, να πρόκειται περισσότερο για «διάλυση».

«Δεν θέλουν να χτίσουν. Θέλουν να σπάσουν. Και δεν μπορούν να χτίσουν μέχρι να σπάσουν. Αυτό σημαίνει “disruption” (…). Πρόκειται για καταστροφή. Και δεν είναι δημιουργική καταστροφή. Σημαίνει “ας ακυρώσουμε τα πάντα και μετά θα χτίσουμε τον πολιτισμό που θέλουμε», εξήγησε η Σουίσερ. Επιπλέον αυτή η στάση καθιστά κάποιον βαθιά εχθρικό απέναντι στους κανόνες, οι οποίοι συχνά σχεδιάζονται ακριβώς για να μην ακυρωθεί αυτό που υπάρχει: σε αυτό το πλαίσιο οι καινοτόμοι τείνουν θεωρούν τους κανόνες εμπόδια στην «πρόοδό» τους.

Ο Μασκ συμμερίζεται αυτή τη στάση, όπως έχει αποδείξει τόσο με την Tesla όσο και με τη SpaceX. Το επιχειρηματικό μοντέλο της διαστημικής εταιρείας του, για παράδειγμα, βασίζεται κυριολεκτικά στην καταστροφή των πυραύλων της: ο Μασκ προτιμά να περνάει αμέσως στο στάδιο των δοκιμών και να κινδυνεύει να τους δει να ανατινάζονται παρά να περιμένει περισσότερο, ώστε να βεβαιωθεί ότι δεν θα προκύψουν προβλήματα.

3. Ριζοσπαστικοποιήθηκε την περίοδο της πανδημίας και μετά στο Twitter/X

Ενώ η επιχειρηματική στρατηγική του παρέμεινε λίγο-πολύ η ίδια, ο Μασκ υπέστη μια δραματική ιδεολογική μετάλλαξη, με τον Εζρα Κλάιν να εξηγεί πως από τυπικός προοδευτικός της εποχής Ομπάμα, μεταμορφώθηκε σε άρχοντα της δεξιάς συνωμοσιολογίας αποφασισμένο να εκλέξει τη γερμανική Ακροδεξιά στην εξουσία και να καταστρέψει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ. Η Κάρα Σουίσερ ανέφερε σχετικά πως κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ στην προεδρία, ο Μασκ της είχε πει ότι ήθελε να τον πείσει να εγκαταλείψει τις «αντιγκέι» πολιτικές του. Ο Μασκ δεν ήταν ποτέ κατά του Τραμπ, αλλά σίγουρα δεν ήταν υπέρ του Τραμπ. Τα δεδομένα, ωστόσο, άλλαξαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

«Θύμωσε υπερβολικά και με δραματικό τρόπο. Εάν πιστεύεις ότι η εταιρεία σου είναι κρίσιμη για το μέλλον της ανθρωπότητας και στη συνέχεια η Καλιφόρνια την κλείνει λόγω της Covid, κάπως έτσι αισθάνεσαι. Κατέστη εντελώς παράλογος. Σε μια συνέντευξη που του πήρα, άρχισε να λέει ότι μόνο μερικές χιλιάδες άνθρωποι, ή ελάχιστα περισσότεροι, δεν θυμάμαι ακριβώς, θα πέθαιναν από την Covid και ότι είχε διαβάσει όλες τις μελέτες και το ήξερε, ενώ εγώ δεν το ήξερα. Ποτέ δεν του άρεσαν τα συνδικάτα, η κυβέρνηση και οι κανονισμοί. Αυτό ισχύει εδώ και πολύ καιρό για όλους αυτούς τους ανθρώπους. Αλλά αυτή η ιδέα απέκτησε περαιτέρω βάθος κατά τη διάρκεια της πανδημίας», εξήγησε η Σουίσερ.

Οσο για τη δράση του στο Twitter, άρχισε να γίνεται ιδιαίτερα αισθητή από το 2018 και έπειτα. Σύμφωνα με την αμερικανίδα δημοσιογράφο, στην επικράτεια του Διαδικτύου, όπου κυριαρχούν οι θεωρίες συνωμοσίας και η ακροδεξιά ιδεολογία, τον ώθησαν αρχικά η ιδιότυπη αίσθηση του χιούμορ που έχει καθώς και το πάθος τα ειρωνικά έως κακόβουλα μιμίδια. Στη ριζοσπαστικοποίησή του συνέβαλαν επίσης η φυλομετάβαση της κόρης του και η χρήση κεταμίνης η οποία εντείνει τις αυταπάτες μεγαλείου και την παρορμητικότητα.

4. Πιστεύει στην υπεροχή της λευκής φυλής και στην κυριαρχία των αρίστων

Ο άτυπος υπουργός Αποτελεσματικότητας στην κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ προωθεί εδώ και χρόνια διάφορες εκδοχές της ακροδεξιάς συνωμοσιολογικής θεωρίας της «Μεγάλης Αντικατάστασης», σύμφωνα με την οποία η Δύση απειλείται από μια μορφή εθνοκάθαρσης, στο πλαίσιο της οποίας οι λευκοί «αντικαθίστανται» από (μη λευκούς) μετανάστες οι οποίοι αποκτούν περισσότερους απογόνους. Εξ ου και η έντονη ανησυχία του για την υπογεννητικότητα στις ΗΠΑ (αλλά και στην Ιταλία και στην Ελλάδα και αλλού) που θα οδηγήσει τη Δύση στην καταστροφή. Για αυτό και ο ίδιος έχει αποκτήσει έως σήμερα περισσότερους από δέκα απογόνους, αν και σύμφωνα με την Κάρα Σουίσερ «θέλει να κάνει παιδιά, αλλά όχι απαραίτητα να είναι γονιός».

Οσον αφορά τις απόψεις του περί κυριαρχίας των (λευκών) αρίστων, σε μεγάλο βαθμό εδράζονται στην καταγωγή του από τη Νότια Αφρική (από όπου κατάγονται άλλοι δύο μεγιστάνες της τεχνολογίας που στηρίζουν και συμβουλεύουν τον Τραμπ, ο Πίτερ Τίελ και ο Ντέιβιντ Σακς). Οπως εξήγησε ο Εζρα Κλάιν στο podcast του, ο Μασκ είδε τη λευκή πάλαι ποτέ κραταιή τάξη της Νότιας Αφρικής να ξεπέφτει, καταλήγοντας να αποτελεί, πλέον, μια «φοβισμένη μειονότητα».

Αυτό, σε συνδυασμό με τις μεσσιανικές βλέψεις του και την επιθυμία του να σώσει τον κόσμο (μέσω της αποίκισης του Αρη) τον κάνουν να πιστεύει πως «για να επιτύχει η ανθρωπότητα τους μακροπρόθεσμους στόχους της, άτομα όπως εκείνος πρέπει να ελέγχουν την εξουσία. Και χρειάζεται μια πολιτική αμόλυντη από τις σύγχρονες προοδευτικές ιδέες της δικαιοσύνης και της συναίνεσης που δεν θα επιβάλλει όλα αυτά τα πράγματα που είναι αργά, δαπανηρά, ρυθμισμένα και ήπια και δεν μας επιτρέπουν να κινδυνεύσουμε να ανατινάξουμε 90 πυραύλους».

5. Δεν τον ενδιαφέρουν τα χρήματα, αλλά η εξουσία

Το να μην επιδιώκει ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο να καταστεί ακόμη πλουσιότερος είναι σίγουρα κατανοητό. Ο Μασκ νοιάζεται σχεδόν αποκλειστικά για τη εξουσία, κυρίως για εκείνη που θα του επιτρέψει να πραγματώσει τα όποια «σωτήρια» για την ανθρωπότητα οράματά του. Είναι πεπεισμένος ότι αντιλαμβάνεται καλύτερα και πριν από όλους ποια είναι τα όποια προβλήματα και πώς μπορούν να επιλυθούν (το οποίο εν μέρει είναι αλήθεια, τουλάχιστον όσον αφορά την τεχνολογία) και δεν ανέχεται να μην μπορεί να κάνει ό,τι θεωρεί πως πρέπει να κάνει, μόνο και μόνο επειδή υπάρχουν κανόνες, τους οποίους απορρίπτει συλλήβδην ως περιττή γραφειοκρατία.

«Νομίζω ότι ξεκίνησε με την πεποίθηση “έχω καλές ιδέες και θα ήθελα να τις υλοποιήσω”, καταλήγοντας, σήμερα, στο “έχω όλες τις ιδέες επί παντός επιστητού και, επομένως, αυτό που λέω είναι σωστό. Αυτή είναι μια βασιλική στάση απέναντι στα πράγματα: Στο διάολο το Κογκρέσο, στο διάολο τα δικαστήρια. Θα έπρεπε να έχουμε έναν βασιλιά, ουσιαστικά, έναν διευθύνοντα σύμβουλο με απεριόριστες εξουσίες», σχολίασε η Κάρα Σουίσερ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News