Την Τετάρτη 7 Σεπτεμβρίου, ο Βλαντίμιρ Πούτιν υποστήριξε δημοσίως ότι η αντίδραση της Δύσης στο πόλεμο που κήρυξε το Κρεμλίνο στην Ουκρανία δεν είχε κανέναν ουσιαστικό αντίκτυπο στη Ρωσία. «Είμαι σίγουρος ότι δεν χάσαμε τίποτα και δεν θα χάσουμε τίποτα», ισχυρίστηκε ενώπιον της ολομέλειας του Ανατολικού Οικονομικού Φόρουμ στο Βλαδιβοστόκ. «Το ζήτημα είναι η ενίσχυση της κυριαρχίας μας και αυτό είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα αυτού που συμβαίνει τώρα», πρόσθεσε.

Πώς, όμως, έχει επηρεάσει, όντως, τους απλούς Ρώσους ο πόλεμος που μαίνεται στην Ουκρανία; Παρά τις πρωτοφανείς, βαρύτατες δυτικές κυρώσεις και άλλους, πολλούς περιορισμούς, οι απόψεις διίστανται, ανέφερε σε ανάλυσή του ο Ανταμ Τέιλορ της Washington Post –και όλα αυτά πριν από τη μερική επιστράτευση που ανακοίνωσε ο Πούτιν το πρωί της 21ης Σεπτεμβρίου.

Σύμφωνα με το επίσημο αφήγημα, ο όποιος αντίκτυπος του πολέμου μόλις που γίνεται αισθητός. «Τίποτα δεν έχει αλλάξει πραγματικά. Βεβαίως, οι τιμές ανέβηκαν, αλλά μπορούμε να το αντέξουμε αυτό», ανέφερε σχετικά η 44χρονη Νατάλια Νικόνοβα σε δημοσιογράφο των New York Times κατά τη διάρκεια πρόσφατης στρατιωτικής παρέλασης στην Κόκκινη Πλατεία. «Μερικά καταστήματα έκλεισαν λόγω κυρώσεων, κάτι που είναι απογοητευτικό, αλλά όχι τόσο κακό», σημείωσε από την πλευρά της η 18χρονη Γιούλια στον αμερικανό δημοσιογράφο, δείχνοντας ένα κατάστημα που φημιζόταν για τα είδη πολυτελείας που κοσμούσαν τις βιτρίνες του.

Ορισμένοι αγοραστές έχουν βρει ακόμη και τρόπους να παρακάμπτουν τις κυρώσεις, μεταβαίνοντας στην όμορη –και απόλυτα ευθυγραμμισμένη με τη Μόσχα– Λευκορωσία, η οποία υπόκειται σε λιγότερους περιορισμούς. «Μάρκες όπως η H&M, η Bershka και η Pull & Bear έφυγαν από τη Ρωσία, αλλά εμείς (που ταξιδεύουμε στη Λευκορωσία) μπορούμε να ντυνόμαστε με αυτές από την κορυφή μέχρι τα νύχια», δήλωσε στους Moscow Times η Γιελένα Σιτίκοβα, η οποία εργάζεται σε ταξιδιωτικό γραφείο στην πόλη Αρχάγγελστ.

Στις νέες συνθήκες, όπως αυτές διαμορφώνονται στο πλαίσιο του πολέμου που μαίνεται στην Ουκρανία, φαίνεται ότι προσαρμόζονται όχι μόνον οι απλοί Ρώσοι, αλλά και οι πανίσχυροι και ζάπλουτοι επιχειρηματίες της Ρωσίας. «Πολλοί από τους ολιγάρχες που κάποτε απολάμβαναν να περνούν τον καιρό τους στη Δύση, έχουν αποδεχτεί την επιστροφή τους στη Ρωσία. Εκείνοι στη Μόσχα έχουν αποδεχτεί αθόρυβα την παρακμή τους σε μια εμπόλεμη χώρα», έγραψαν οι Financial Times, αφού συνομίλησαν με επτά ρώσους μεγιστάνες του πλούτου στους οποίους έχουν επιβληθεί κυρώσεις.

«Υπάρχουν ελάχιστα προφανή στοιχεία ότι οι κυρώσεις υπονομεύουν την αποφασιστικότητα της Ρωσίας, ειδικά καθώς οι δυτικές χώρες αντιμετωπίζουν τις δικές τους εσωτερικές δυσκολίες με την αύξηση των τιμών της ενέργειας», συνοψίζει ο δημοσιογράφος της Washington Post. Ωστόσο, κάθε άλλο παρά ακλόνητη και ενιαία μπορεί να είναι η στάση της κοινής γνώμης στη Ρωσία απέναντι στον πόλεμο. «Πρόκειται για μια χώρα 144 εκατομμυρίων κατοίκων, που εκτείνεται σε 17 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα και 11 ωρολογιακές ζώνες, με πληθυσμό τόσο διαφορετικό όσο απέχουν οι ολιγάρχες της Αγίας Πετρούπολης από τους αυτόχθονες χωρικούς της Απω Ανατολής. Διαθέτει ποικιλία σε όλα, περιλαμβανομένων και των γνωμών», γράφει ο Ανταμ Τέιλορ.

Σύμφωνα με δημοσκόπηση του ινστιτούτου Carnegie Endowment for International Peace που δημοσιεύτηκε την Τετάρτη, «η λαϊκή υποστήριξη όσον αφορά τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, αν και παραμένει στα ύψη, είναι λιγότερο σταθερή από ό,τι υποδηλώνουν γενικά οι στατιστικές… και έχει πέσει τους τελευταίους μήνες, με ορισμένους να δηλώνουν πως είναι αμφίθυμοι, ανήσυχοι, σοκαρισμένοι ή φοβισμένοι από τη συνεχιζόμενη στρατιωτική εκστρατεία», εξήγησε στο ρεπορτάζ της η Ρόμπιν Ντίξον της Washington Post.

Στην ανάλυση που κυκλοφόρησε μαζί με τη δημοσκόπηση, ο Αντρέι Κολέσνικοφ, συνεργάτης του ινστιτούτου Carnegie, και ο Ντενίς Βολκόφ, διευθυντής της ρωσικής, ανεξάρτητης και έγκριτης, εταιρείας δημοσκοπήσεων Levada Center, έγραψαν πως η ιδέα ότι ο Πούτιν έχει την πλήρη υποστήριξη της ρωσικής κοινωνίας είναι «απλώς λανθασμένη» ενώ ο πόλεμος «έχει επιδεινώσει τις υπάρχουσες διαιρέσεις όσον αφορά μια γκάμα θεμάτων, περιλαμβανομένης και της υποστήριξης προς το καθεστώς».

Πάντως με βάση τη δημοσκόπηση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πλειονότητα των Ρώσων στηρίζει το πόλεμο του Κρεμλίνου κατά της Ουκρανίας, με περίπου το 75% των ερωτηθέντων να δηλώνει ότι υποστηρίζει απόλυτα ή ως επί το πλείστον τις επιχειρήσεις του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία και το 20% να τις καταδικάζει.

Ομως τον περασμένο Μάρτιο υπέρ του πολέμου τασσόταν το 81% και κατά αυτού μόλις το 14%, και η διαφορά που παρατηρείται, παρότι μικρή, είναι σημαντική, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη πόσο δύσκολη και επικίνδυνη είναι η διεξαγωγή αξιόπιστων δημοσκοπήσεων σε αυταρχικά καθεστώτα όπως η Ρωσία.

Επειτα από περισσότερους από έξι μήνες πολέμου στην Ουκρανία, είναι ξεκάθαρο ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν ακούει σχεδόν κανέναν στο πλαίσιο άσκησης της πολιτικής του: η πλειονότητα συνεχίζει να επικροτεί τις όποιες αποφάσεις του, ενώ ο ρώσος πρόεδρος εξακολουθεί να ελέγχει και να κρατάει σε απόσταση ασφαλείας τους ολιγάρχες: «Για να οργανώσεις ένα πραξικόπημα στο παλάτι και να ανατρέψεις τον τσάρο, πρέπει καταρχάς να βρίσκεσαι στο παλάτι. Κανένας από αυτούς τους ανθρώπους δεν είναι εκεί», ανέφερε στους Financial Times ρώσος επιχειρηματίας στον οποίο έχουν επιβληθεί κυρώσεις.

Αλλά το ότι οι Ρώσοι εξακολουθούν να μπορούν να καλύπτουν τις υλικές ανάγκες τους, δεν σημαίνει ότι κάτω από την επιφάνεια δεν έχουν προκληθεί ήδη κάποιες ρωγμές. «Δεν γίνεται να υποστηρίζεται ότι η πλειονότητα των Ρώσων στηρίζει πλήρως τον πόλεμο στην Ουκρανία και στη συνέχεια να επισημαίνεται το γεγονός ότι ο ρωσικός στρατός δυσκολεύεται να βρει ανθρώπους διαθέσιμους να καταταγούν για να πολεμήσουν», έγραψε στο Twitter ο ρώσος πολιτικός επιστήμονας Αντον Μπαρμπάσιν. «Η πλήρης υποστήριξη και η μη ανοιχτή εναντίωση δεν είναι το ίδιο πράγμα», πρόσθεσε ο αυτοεξόριστος επικριτής του Πούτιν.

Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή του, ο δημοσιογράφος της Washington Post αναφέρεται και σε ένα άλλο περίεργο, ομολογουμένως φαινόμενο, που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα στους κόλπους της ρωσικής κοινωνίας: σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα των Moscow Times έχει καταγραφεί σημαντική αύξηση του ενδιαφέροντος για αποκρυφιστικές πρακτικές, όπως οι κάρτες ταρό και η αριθμολογία, «καθώς οι Ρώσοι παλεύουν να αντιληφθούν την χαοτική κατάστασή τους», γράφει ο Ανταμ Τέιλορ.

Και το ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν εξακολουθεί να αρνείται να κηρύξει γενική επιστράτευση, παρά τις προφανείς αποτυχίες στην Ουκρανία, «υποδηλώνει πως και εκείνος ανησυχεί για μια βαθύτερη ταραχή». Και όσο οι Ουκρανοί συνεχίζουν να αντιστέκονται και να αντεπιτίθενται, τόσο πιο αισθητός θα γίνεται, με τρόπους υλικούς και άυλους, ο αντίκτυπος του πολέμου στους πολίτες της Ρωσίας.