Θα μπορούσε να είναι το Ιζνίκ της Τουρκίας ο πρώτος διεθνής προορισμός του πάπα Λέοντα ΙΔ’;  «Το προετοιμάζουμε», δήλωσε, ο ίδιος τη Δευτέρα, χωρίς ωστόσο να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες. Γιατί, όμως, να θέλει να μεταβεί πρώτα στο Ιζνίκ ο ποντίφικας;

Διότι στην Νίκαια της Βιθυνίας – όπως ονομαζόταν το Ιζνίκ από την ίδρυσή του έως το 1331 – έλαβε χώρα το 325, δηλαδή πριν από 1.700 χρόνια, η Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος (ή Σύνοδος της Νικαίας), η οποία υπήρξε καθοριστικής σημασίας για την πορεία της Εκκλησίας ανά τους αιώνες.

Ο πάπας Φραγκίσκος είχε στενότατη σχέση με τον οικουμενικό πατριάρχη Βαρθολομαίο, τον οποίο επιδίωκε πάντα να έχει στο πλευρό του σε όλες τις πρωτοβουλίες διαθρησκευτικού διαλόγου. Τον Μάιο του 2024, παρά την ήδη κλονισμένη υγεία του, ο Φραγκίσκος είχε εκφράσει την επιθυμία του να επισκεφτεί το Φανάρι το 2025, καθώς και να παραστεί στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό της 1.700ής επετείου της Α’ Οικουμενικής Συνόδου.

Ο Φραγκίσκος εγκατέλειψε τα εγκόσμια (στις 21 Απριλίου) και στον θρόνο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας κάθεται ο Λέων ΙΔ’ ο οποίος θα μπορούσε να τιμήσει την επιθυμία του προκατόχου του, αν και δεν έχει οριστεί ακόμη, όπως μας πληροφορεί η Εστερ Πάλμα της Corriere della Sera, ακριβής ημερομηνία.

Ο αρειανισμός

Συγκληθείσα από τον ρωμαίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο, η Σύνοδος της Νικαίας ήταν μια (πετυχημένη) απόπειρα να μπει μια τάξη σε μια πίστη που βρισκόταν ακόμη σε εξέλιξη, μέσω της θωράκισής της έναντι θεολογικών-δογματικών διαφορών που απειλούσαν να κατακερματίσουν την κοινότητα των πιστών.

Το ζήτημα, τότε, ήταν η διδασκαλία του Αρείου, ενός ιερέα από την Αλεξάνδρεια, που υποστήριζε ότι ο Θεός (Πατέρας) και ο Ιησούς Χριστός (Υιός) ήταν δύο διαφορετικά όντα, και συνεπώς, μέσα σε ένα μονοθεϊστικό πλαίσιο, ο Χριστός δεν μπορούσε να είναι «κατά φύσιν» και «κατ’ ουσίαν» αληθινός Θεός. Αυτή η αμφισβήτηση της πλήρους θεότητας του Υιού, ο οποίος, σύμφωνα με τον Αρειο, ήταν ένα απλό κτίσμα του Θεού, είχε προκαλέσει μεγάλη σύγχυση μεταξύ των χριστιανικών κοινοτήτων.

Ο Κωνσταντίνος και το όραμα

Οπως θυμίζει η ιταλίδα δημοσιογράφος, ο Κωνσταντίνος ήταν ο αυτοκράτορας του περίφημου «Ἐν τούτῳ νίκα» («In hoc signo vinces» στα λατινικά). Σύμφωνα με την παράδοση, το 312 –πριν από τη μάχη της Μιλβίας Γέφυρας εναντίον του αυτοκράτορα Μαξέντιου– ο Κωνσταντίνος είχε ένα όραμα με εκείνη τη φράση να εμφανίζεται στον ουρανό μαζί με έναν σταυρό φωτός. Ο αυτοκράτορας διέταξε αμέσως να σχεδιαστεί το Χι Ρο (μονόγραμμα του Χριστού) στις ασπίδες των στρατιωτών, οι οποίοι νίκησαν, τελικά, στη μάχη και μαζί τους νίκησε και ο χριστιανισμός, ο οποίος πολύ σύντομα κατέστη επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η Σύνοδος

Ο αυτοκράτορας είχε αντιληφθεί ότι η εξάπλωση της νέας θρησκείας θα μπορούσε να λειτουργήσει ως έκφραση ενότητας, η οποία ήταν απαραίτητη για τη διατήρηση της τεράστιας αυτοκρατορίας που αποτελούνταν από πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους λαούς. Με λίγα λόγια, οι θεολογικές διαμάχες θα μπορούσαν επίσης να αποδυναμώσουν την εξουσία του.

Αλλά η Σύνοδος ήταν, τελικά, κάτι πολύ περισσότερο και από έναν πολιτικό ελιγμό με στόχο τη θωράκιση του αυτοκράτορα και από μια απλή συνέλευση επισκόπων που επιδίωκαν τον καθορισμό των λεπτομερειών της δογματικής υπόστασης της νέας θρησκείας. Οπως συνοψίζει η δημοσιογράφος της Corriere, η Α’ Οικουμενική αποτέλεσε επίσης ένα σημείο καμπής για τον χριστιανισμό, καθώς, για πρώτη φορά, η Εκκλησία έθεσε σε εφαρμογή την «τακτική του διαλόγου και της αντιπαραβολής» την οποία εξακολουθεί να εφαρμόζει ακόμη, την «ικανότητα να ξεπερνά τις διαιρέσεις για να αγκαλιάζει ένα κοινό πεπρωμένο», διάρκειας, πλέον, άνω των δύο χιλιάδων ετών.

Ο «υπεράνθρωπος» Ιησούς

Η διδασκαλία του Αρείου καταδικάστηκε, τελικά, ως αιρετική, ωστόσο, όπως επισήμανε ο ίδιος ο Λέων ΙΔ’ κατά την πρώτη ομιλία του ως ποντίφικας, 1.700 χρόνια μετά τη Σύνοδο της Νικαίας εξακολουθούν να υπάρχουν «πολλά πλαίσια στα οποία ο Ιησούς, αν και εκτιμάται ως άνθρωπος, υποβιβάζεται σε ένα είδος χαρισματικού ηγέτη ή υπεράνθρωπου. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο μεταξύ των μη πιστών αλλά και μεταξύ πολλών βαπτισμένων χριστιανών, οι οποίοι, έτσι, καταλήγουν να ζουν, σε αυτό το επίπεδο, σε μια κατάσταση πρακτικού αθεϊσμού».

Το Σύμβολο της Πίστεως

Μεγαλύτερη κληρονομιά της Συνόδου της Νικαίας και της επόμενης, που έλαβε χώρα στην Κωνσταντινούπολη το 381, είναι το «Πιστεύω» Νικαίας-Κωνσταντινούπολης, μία από τις κύριες ομολογίες πίστεως του χριστιανισμού, μια θεμελιώδης διακήρυξη όσον αφορά τη φύση του Θεού, του Ιησού Χριστού και του Αγίου Πνεύματος, που επιβεβαιώνει την τριαδικότητα του ενός Θεού, καθώς και ότι ο Ιησούς Χριστός είναι «Θεός αληθινός» και «ομοούσιος». Το Σύμβολο της Πίστεως που συντάχθηκε πριν από 1.700 χρόνια εξακολουθεί να θεωρείται ακόμη μια τέλεια σύνοψη της χριστιανικής πίστης και να απαγγέλλεται στη Θεία Λειτουργία.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News