Ο θάνατος του ορειβάτη, στο όρος Φρακτό, κοντά στη Δράμα, στον οποίο –σύμφωνα με τη διήγηση του φίλου του– επιτέθηκε μια αρκούδα, είναι αναμφίβολα ένα τραγικό γεγονός. Είναι, επίσης, ένα γεγονός που εξάπτει τη λαϊκή φαντασία, αλλά προκαλεί και κουβέντες, ενίοτε ακραίες, για το πού αρχίζει το δικαίωμα της αρκούδας να επιτίθεται σε όποιον μπαίνει στην περιοχή της και πού τελειώνει το δικαίωμα του ανθρώπου να πηγαίνει όπου θέλει, σε έναν πλανήτη που θεωρεί ότι του «ανήκει» δικαιωματικά.

Το παράδοξο στην όλη υπόθεση είναι ότι η θεωρία όσων πιστεύουν ότι η αρκούδα «έχει σπίτι», οφείλει να το προστατεύσει και εμείς πρέπει να μένουμε μακριά από αυτό, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το ίδιο ακριβώς δικαίωμα έχει και ο άνθρωπος. Είναι μια θεωρία που δεν έχει αποφασίσει αν τελικά πράγματι επικρατεί ο ισχυρότερος (άρα στον άνθρωπο όντως ανήκει ο πλανήτης) ή αν πρέπει να χωρίσουμε τα τσανάκια μας με την άγρια φύση και να δημιουργήσουμε «σύνορα» ανάμεσα σε αυτήν και τον «πολιτισμό» μας.

Σε περίπτωση που ισχύει το πρώτο, είναι θέμα χρόνου να εξολοθρεύσουμε όλα τα «ενοχλητικά» ζώα, διότι είμαστε ισχυρότεροι από αυτά. Σε περίπτωση που ισχύει το δεύτερο, πάλι αποδεχόμαστε την ανωτερότητα του ανθρώπου και αντιμετωπίζουμε την άγρια φύση ως έναν απέραντο ζωολογικό κήπο. Win-win για τον άνθρωπο δηλαδή.

Με δεδομένη την υπεροχή μας, τεχνολογική κυρίως και όχι βιολογική, μπορούμε να συμβιώσουμε με την άγρια ζωή; Είναι ένα ερώτημα που φαντάζομαι ότι δεν έχει απασχολήσει μόνο εμένα, υπάρχουν δεκάδες οργανώσεις στον πλανήτη που προσπαθούν να βρουν έναν τρόπο να γίνει αυτό.

Σας τα γράφει όλα αυτά ένας άνθρωπος που δεν είναι καθόλου εξοικειωμένος με την «άγρια» φύση, και θεωρεί άγρια φύση ακόμη και τις μυρμηγκοφωλιές· για ζώα μεγαλύτερα των μυρμηγκιών δεν το κουβεντιάζω καν. Το ξέρω ότι τα τσακάλια, ας πούμε, δεν πειράζουν τους ανθρώπους, αλλά όταν τα ακούω το βράδυ, στην εξοχή, να ουρλιάζουν έξω από την πόρτα μου, ενστικτωδώς κρύβομαι κάτω από την κουβέρτα. Παρ’ όλα αυτά, δεν ρίχνω Baygon στις φωλιές των μυρμηγκιών, ακριβώς επειδή σκέπτομαι ότι είναι «το σπίτι» τους και ο εισβολέας είμαι εγώ. Είμαι;

Ναι, είμαι. Είναι, όμως, μια αναπόδραστη εισβολή. Οι άνθρωποι αυτό κάνουμε, εξαπλωνόμαστε και δημιουργούμε τα δικά μας «οικοσυστήματα», τα οποία όλο και περισσότερο είναι αποστειρωμένα από κάθε άλλη μορφή ζωής, πλην των κατοικιδίων μας. Και των πεισματάρικων κατσαρίδων. Διότι, λόγω του βιολογικού μας μειονεκτήματος, οι άλλες μορφές ζωής συχνά μας απειλούν.

Τα δικά μας οικοσυστήματα, λοιπόν, εξαπλώνονται εις βάρος των άλλων οικοσυστημάτων. Αυτό είναι κάτι που δεν κάνουμε μόνο εμείς στη φύση, συμβαίνει από την εποχή που έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή της η ζωή στον πλανήτη. Θα μου ήταν πολύ εύκολο να γράψω έναν φιλιππικό για το πώς καταπατούμε δάση και βουνά, θάλασσες και λαγκάδια, και να εξοργιστούμε όλοι μαζί με αυτό το «τέρας» που λέγεται άνθρωπος.

Ο άνθρωπος έχει «τερατώδη» πλευρά, σαφώς. Εχει και την ανάποδη πλευρά όμως, γι’ αυτό και καταβάλλουμε όλο και περισσότερες, όλο και πιο συντονισμένες προσπάθειες να προστατεύσουμε τις άλλες μορφές ζωής, κάτι που δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι σκεφτόταν ο Τ-Rex, ας πούμε: «Αχ, ας μη φάω αυτή την ωραία αντιλόπη, να ζήσουν κι αυτές οι καημένες».

Το κάνουμε ακόμη και με είδη που είναι εγγενώς εχθρικά προς το είδος μας. Η καφέ αρκούδα δεν τρώει ανθρώπους, η λευκή, όμως, το κάνει. Για το σπορ. Και όμως, στις παρυφές του Βορείου Πόλου, εκεί όπου ζουν οι πολικές αρκούδες, οι άνθρωποι καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες να τις προστατεύσουν από την ανθρώπινη δραστηριότητα, συχνά με κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Στο νορβηγικό Αρχιπέλαγος του Σβάλμπαρντ, εάν σκοτώσεις πολική αρκούδα περνάς από δίκη προκειμένου να αποδείξεις ότι είχες εξαντλήσει όλα τα άλλα νόμιμα μέσα για να προστατευθείς.

Οι άνθρωποι κυκλοφορούν στις καθημερινές τους δραστηριότητες υποχρεωτικά με καραμπίνες, αλλά και με φωτοβολίδες, ασυρμάτους και άλλα μέσα αποτροπής. Αφήνουν πόρτες και αυτοκίνητα ανοιχτά για να βρει ο άνθρωπος καταφύγιο σε περίπτωση επίθεσης και αν κάποια αρκούδα αποφασίσει να κάνει βόλτα στον οικισμό, κρύβονται. Περιορίζονται οι ίδιοι, για να μην περιορίσουν την αρκούδα. Υπάρχουν σαφή όρια περιχαράκωσης των οικισμών, από τα οποία απαγορεύεται να βγεις ασυνόδευτος και απροετοίμαστος, διότι αν βγεις, ίσως πέσεις πάνω στην αρκούδα. Και αν πέσεις πάνω στην αρκούδα, there can be only one.

Ακούγονται υπερβολικά όλα αυτά για εμάς που ζούμε στην αστική μας ασφάλεια, όμως όταν περπατάς μέσα στο χιόνι και ακούσεις θρόισμα πίσω σου, παύουν να είναι. Εάν η αρκούδα σε φάει, δεν θα την κυνηγήσει κανείς. Είχες προειδοποιηθεί. Ακόμη και στις τουαλέτες, πίσω από την πόρτα, υπάρχουν αφίσες που προειδοποιούν τυχόν επισκέπτες ότι οι αρκούδα «θα σε φάει».

Εάν, τώρα, εγώ ήθελα να πάω να κόβω βόλτες άοπλη στις πολικές ερημιές και ερχόμουν πρόσωπο με πρόσωπο με τρεις τόνους σαρκοβόρας ισχύος, «στάσου, καλή μου αρκούδα, να βγάλουμε μια σέλφι» (όπως κάνουν κάποιοι και τους τρώει το μαύρο σκοτάδι), ποιος θα έφταιγε;

Θα μπορούσαν πολύ άνετα οι Νορβηγοί να εξοντώσουν τις αρκούδες και να τελειώνουν με αυτόν τον (πολύ υπαρκτό και διαρκή) κίνδυνο. Δεν θα τους έλεγε κανείς τίποτε. Θα διαμαρτύρονταν κάποιες οργανώσεις, αλλά μέχρι εκεί. Δεν το κάνουν, όμως. Οπως δεν εξοντώνουν οι Αυστραλοί τους κροκόδειλους και διάφορα άλλα είδη, που τους τρώνε συστηματικά.

Πολλοί θα μιλήσουν για υποκρισία. Δεν είναι. Είναι το πλέον βασικό ένστικτο, αυτό της επιβίωσης του είδους. Και κάθε είδος νοιάζεται για τη δική του επιβίωση.

Η ρομαντική εικόνα του ιθαγενούς του Αμαζονίου που ζει ειρηνικά παρέα με τα πιράνχας είναι πολύ ωραία για φολκλόρ, αλλά απέχει από την πραγματικότητα. Πρώτον, τους ιθαγενείς του Αμαζονίου τους τρώνε, ενίοτε, τα πιράνχας και, δεύτερον, όλοι εκείνοι που θεωρούν ότι ο άνθρωπος πρέπει να ζει έτσι, αν τους πας στον Αμαζόνιο θα πεθάνουν από καρδιακό πολύ πριν δουν καν πιράνχας.

Εάν, λοιπόν, είμαστε αποφασισμένοι να επιτρέψουμε στα άλλα είδη να επιβιώσουν (διότι αυτό κάνουμε πλέον, τους το επιτρέπουμε), θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι το λιοντάρι θέλει να σε φάει, είναι στη φύση του. Συνεπώς, ή δεν πας κοντά του ή πας με επίγνωση του κινδύνου. Δεν γίνεται να απαιτείς από το λιοντάρι να γίνετε φίλοι. Δεν ξέρει το λιοντάρι τις προθέσεις του απέναντί σου και δεν το ενδιαφέρουν κιόλας. Πεινάει, κινείσαι, τελεία.

Ισως, λοιπόν, καθώς ο διαχωρισμός ανθρώπινων και άλλων οικοσυστημάτων φαίνεται ως η μόνη λύση –προσώρας τουλάχιστον– προκειμένου να επιβιώσουμε όλοι στον πλανήτη, θα ήταν φρόνιμο να μην αντιμετωπίζουμε την άγρια φύση σαν ζωολογικό κήπο. Δεν είναι εκεί όλα αυτά τα ζώα για να πηγαίνουμε να τα βλέπουμε και να βγάζουμε μαζί τους φωτογραφίες. Είναι εκεί για να επιβιώσουν. Οπως κι εμείς.

Εχει εκεί έξω μπόλικη φύση φιλική προς τον άνθρωπο. Ας αφήσουμε την υπόλοιπη στην ησυχία της.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News