«Δεν το συζητήσαμε αυτό σήμερα», είπε ο Μαρκ Ρούτε μιλώντας στο Fox News αμέσως μετά τη σύνοδο κορυφής της Δευτέρας στον Λευκό Οίκο. «Ολοι είναι σαφείς, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου των ΗΠΑ, ότι όσον αφορά το ζήτημα των εδαφών, είναι ο ουκρανός πρόεδρος αυτός που πρέπει να το συζητήσει στην τριμερή σύνοδο και πιθανώς σε περισσότερες συναντήσεις μετά από εκείνη με τον Βλαντίμιρ Πούτιν», πρόσθεσε ο ολλανδός γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ.

Ωστόσο η ενδεχόμενη επαναχάραξη των συνόρων της Ουκρανίας αποτελεί μείζον ζήτημα (εξίσου σημαντικό, αν όχι περισσότερο, με το ζήτημα των εγγυήσεων ασφαλείας), με το 75% των Ουκρανών να είναι αντίθετο στην επίσημη παραχώρηση εδαφών στη Μόσχα, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Διεθνούς Ινστιτούτου Κοινωνιολογίας του Κιέβου. Ομως το ζήτημα των εδαφών δεν αφορά μόνο την εθνική υπερηφάνεια των Ουκρανών και την απροθυμία τους να παραδοθούν. Σχετίζεται και με την ασφάλειά τους, εξ ου και η σημασία των όποιων εγγυήσεων.

Παρότι η σύνοδος στην Ουάσινγκτον χαιρετίστηκε ως εποικοδομητική, η Ευρώπη φοβάται μήπως υπονομευθεί ανεπανόρθωτα η ικανότητα του Κιέβου να αντιστέκεται στη Ρωσία, εάν ο Ντόναλντ Τραμπ –έχοντας επηρεαστεί από τον Βλαντίμιρ Πούτιν– πιέσει την Ουκρανία να παραδώσει βασικές αμυντικές γραμμές στην περιοχή του Ντονμπάς.

«Η παράδοση τεράστιων οχυρωματικών γραμμών σε έναν επεκτατικό γείτονα που είναι αποφασισμένος να καταστρέψει το κράτος σου τείνει να είναι κακή ιδέα», σχολιάζει το Politico. «Το 1938, η παραχώρηση της Σουδητίας και του πυκνού δικτύου φρουρίων, δασών και χαρακωμάτων που διέθετε οδήγησε στην ταχεία κατάρρευση της ικανότητας της Τσεχοσλοβακίας να αμύνεται έναντι της ναζιστικής Γερμανίας».

Ενας αντίστοιχος κίνδυνος τρομάζει σήμερα το Κίεβο: ενώ ο Τραμπ μπορεί να βλέπει ένα κομμάτι του Ντονμπάς ως ένα κόκκαλο που θα πετάξει στον Πούτιν για να εξασφαλίσει μια συμφωνία, ο Ζελένσκι γνωρίζει ότι μια τέτοια παραχώρηση, καταρχάς θα υπονόμευε οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία, παρέχοντας συγχρόνως στους Ρώσους τη δυνατότητα να εισβάλουν βαθύτερα στην καρδιά της Ουκρανίας.

«Είναι ζωτικής σημασίας για την Ευρώπη το να μη μετατραπεί αυτό σε ένα ακόμη Μόναχο», δήλωσε στο Politico ο Τόμας Κοπέτσνι, επίτροπος της τσεχικής κυβέρνησης για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, αναφερόμενος στην προδοσία των Τσέχων από τη Δύση στη σύνοδο κορυφής του Μονάχου το 1938.

Μετά από τη συνάντησή του με τον ρώσο ομόλογό του στην Αλάσκα, ο Τραμπ φέρεται να δήλωσε ότι κατά τη γνώμη του ο Πούτιν θα ήταν ανοιχτός σε μια ειρηνευτική συμφωνία που θα τερμάτιζε τον πόλεμο, εάν η Ουκρανία παρέδιδε ολόκληρες τις επαρχίες Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ στα ανατολικά, περιλαμβανομένων και μη κατακτημένων εδαφών. Σήμερα η Ρωσία κατέχει σχεδόν ολόκληρο το Λουγκάνσκ και τα τρία τέταρτα του Ντονέτσκ.

Αντιδρώντας, ο Ζελένσκι δήλωσε σε δημοσιογράφους στο Κίεβο πως «δεν θα εγκαταλείψουμε το Ντονμπάς. Δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Το Ντονμπάς για τους Ρώσους είναι ένα εφαλτήριο για μια μελλοντική νέα επίθεση». Πέρα, όμως, από τον ουκρανό πρόεδρο, και στρατιωτικοί αναλυτές προειδοποιούν ότι τυχόν παραχωρήσεις στο Ντονμπάς ενδέχεται να έχουν καταστροφικές συνέπειες στο πεδίο της μάχης.

Σύμφωνα με το αμερικανικό Institute for the Study of War, το Κρεμλίνο απαιτεί από τo Κίεβο να του παραδώσει αυτό που οι Ουκρανοί αποκαλούν «οχυρωματική ζώνη»: μια αμυντική γραμμή που βασίζεται σε βαριά οχυρωμένες πόλεις, εκτείνεται κατά μήκος ποταμών και διασχίζει λόφους και δάση, και αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της ουκρανικής άμυνας από το 2014. «Τα τελευταία 11 χρόνια η Ουκρανία αφιέρωσε χρόνο, χρήματα και μόχθο για την ενίσχυση της οχυρωματικής ζώνης και τη δημιουργία σημαντικών βιομηχανικών και αμυντικών υποδομών σε αυτές τις πόλεις και πέριξ αυτών», εξήγησαν οι αναλυτές του ινστιτούτου.

Εάν συμβεί αυτό, η Ρωσία θα είναι σε θέση να μετατοπίσει την πρώτη γραμμή της περίπου 80 χλμ. δυτικότερα, ενώ η Ουκρανία θα αναγκαστεί να κατασκευάσει νέες αμυντικές γραμμές σε επίπεδα και εκτεθειμένα εδάφη πέριξ του Χαρκόβου και του Ντνιπροπετρόφσκ, πόλεις των οποίων η προάσπιση είναι πολύ πιο δύσκολη σε σχέση με την προάσπιση των ήδη οχυρωμένων πόλεων που εξακολουθεί να ελέγχει το Κίεβο στην περιοχή.

«Εάν σήμερα φύγουμε από το Ντονμπάς, από τις οχυρώσεις μας, από τα εδάφη μας, από τα υψώματα που ελέγχουμε, σαφώς θα δημιουργήσουμε ένα προγεφύρωμα για την προετοιμασία μιας επίθεσης από τους Ρώσους», προειδοποίησε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι – και οι αναλυτές της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης συμφωνούν. Μια συμφωνία με αυτόν τον όρο θα παρείχε στη Μόσχα «ένα πολύ πιο πλεονεκτικό σημείο εκκίνησης για μια μελλοντική επίθεση», ενώ η επιμονή του Κρεμλίνου επιβεβαιώνει τη «συνεχιζόμενη αδιαφορία του Πούτιν για διαπραγματεύσεις καλή τη πίστει».

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του υπουργείου Αμυνας της Βρετανίας, για να καταλάμβανε η Ρωσία πλήρως τις τέσσερις περιοχές που προσάρτησε παράνομα από την Ουκρανία θα απαιτούνταν περισσότερα από τέσσερα χρόνια μαχών, κατά τα οποία θα σκοτώνονταν/τραυματίζονταν 1,9 εκατομμύρια ρώσοι στρατιώτες.

Επιστρέφοντας στον περασμένο αιώνα, οι δημοσιογράφοι του Politico θυμίζουν ότι τον Σεπτέμβριο του 1938 ο Αδόλφος Χίτλερ υποστήριξε πως η παράδοση της Σουδητίας (όπου πλειοψηφούσαν οι Γερμανοί) στο Βερολίνο θα ικανοποιούσε τις φιλοδοξίες του και θα έβαζε τέλος στην απειλή πολέμου στην Ευρώπη. Η Γαλλία και η Βρετανία συμφώνησαν και πίεσαν την Πράγα να αποδεχτεί τη συμφωνία, με τον Χίτλερ να δηλώνει (όπως έκανε και ο Πούτιν) ότι δεν είχε περαιτέρω εδαφικές βλέψεις.

Η Τσεχοσλοβακία είχε περάσει αρκετά χρόνια κατασκευάζοντας χιλιάδες πολυβολεία, οχυρά και φρούρια στην εν λόγω δασώδη και ορεινή περιοχή, τα οποία ελέγχονταν από έναν σύγχρονο και καλά εξοπλισμένο στρατό 1,2 εκατομμυρίων ανδρών. Η Γερμανία τα κατέλαβε όλα χωρίς να πέσει ούτε ένας πυροβολισμός, ενώ τον Μάρτιο του 1939 γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην υπόλοιπη χώρα, με τον τσεχικό στρατό να αδυνατεί να προβάλει την παραμικρή αντίσταση.

Σήμερα, 87 χρόνια μετά, οι Ουκρανοί φοβούνται μην έχουν την ίδια τύχη. «Χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας, το πάγωμα του πολέμου συνεπάγεται ένα δεύτερο Μόναχο», υποστήριξε ο Ολέξι Χαράν, καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο του Κιέβου.

Οι εγγυήσεις ασφαλείας συζητήθηκαν μεν τη Δευτέρα στον Λευκό Οίκο αλλά εξακολουθεί να μην είναι σαφές ποια μορφή θα μπορούσαν να έχουν. Ο Στιβ Γουίτκοφ, ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ που βρισκόταν στην Αλάσκα την Παρασκευή, στη συνάντηση του αμερικανού προέδρου με τον ρώσο ομόλογό του, δήλωσε την Κυριακή ότι η Ρωσία συμφώνησε να επιτρέψει στις ΗΠΑ και την Ευρώπη να προσφέρουν στην Ουκρανία «ισχυρές» εγγυήσεις ασφαλείας παρόμοιες με εκείνες του Αρθρου 5 του ΝΑΤΟ. Αλλά ο Τραμπ δεν έχει ακόμη προσδιορίσει το εύρος αυτών των εγγυήσεων, έχοντας όμως αποκλείσει το ενδεχόμενο ένταξης της Ουκρανίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.

Ο ουκρανός πολιτικός επιστήμονας υποστήριξε ότι «αν υπογράψουμε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός ή διεξάγουμε εκλογές χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας, ο Πούτιν θα μπορούσε να αρχίσει να επιτίθεται την επόμενη κιόλας ημέρα». Μια τέτοια συμφωνία «θα αναγνώριζε τον ντε φάκτο έλεγχο ουκρανικών εδαφών από τη Ρωσία για αόριστο χρονικό διάστημα» και θα αποτελούσε μια επανάληψη του λάθους του 1938, όταν οι παραχωρήσεις στον επιτιθέμενο ήταν στην πραγματικότητα ενθάρρυνση για περαιτέρω κλιμάκωση.

Διπλωμάτες και κυβερνήσεις ανατολικών κρατών-μελών του ΝΑΤΟ προειδοποιούν ότι η Ρωσία προσπαθεί να εκμεταλλευθεί τις ειρηνευτικές συνομιλίες για να αποκτήσει ένα στρατηγικό πλεονέκτημα που δεν έχει καταφέρει να κερδίσει στο πεδίο της μάχης, παρά τα τριάμισι χρόνια αιματηρών μαχών, που της έχουν κοστίσει περισσότερα από ένα εκατομμύριο θύματα.

«Η Ρωσία πιθανότατα γνωρίζει ότι επί του παρόντος δεν διαθέτει επαρκείς στρατιωτικές δυνατότητες για να επιτύχει τους μαξιμαλιστικούς στόχους της μόνο στο πεδίο της μάχης», έγραψε η υπηρεσία πληροφοριών της Λετονίας στην πιο πρόσφατη έκθεσή της. Γι’ αυτό η Μόσχα «προσπαθεί να αναγκάσει την Ουκρανία σε παραχωρήσεις μέσω διαφόρων μέτρων επιρροής».

Ωστόσο, παρά τις ανησυχίες για ενδεχόμενη παράδοση της Ουκρανίας από τον Τραμπ στον Πούτιν, υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφορές μεταξύ του 2025 και του 1938. Τότε η Τσεχοσλοβακία δεν είχε προσκληθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ενώ τη Δευτέρα ο Ζελένσκι είχε τη δυνατότητα να ξεκαθαρίσει στον Τραμπ ότι επιθυμεί μια εκεχειρία που θα βασίζεται στην τρέχουσα γραμμή του μετώπου μεταξύ των ουκρανικών και των ρωσικών δυνάμεων.

Ορισμένοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι εξακολουθούν να είναι συγκρατημένα αισιόδοξοι ότι οι ΗΠΑ δεν θα προδώσουν την Ευρώπη. «Δεν βλέπω να συμβαίνει αυτό», δήλωσε ο Τόμας Κοπέτσνι, ο ειδικός απεσταλμένος της Τσεχίας για την Ουκρανία, σημειώνοντας ότι ο Τραμπ συνομιλεί σοβαρά και με τον ουκρανό πρόεδρο και με τους Ευρωπαίους. «Δεν ήταν έτσι το Μόναχο», σημείωσε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News