Η αντιπαράθεση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας πέρασε από το στάδιο της απλής οικονομικής διένεξης σε στρατηγικό παιχνίδι εξουσίας. Η κίνηση του Ντόναλντ Τραμπ να επιβάλει υπερυψηλούς δασμούς στην Κίνα και η απάντηση του Σι Τζινπίνγκ με έλεγχο σε κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως τις σπάνιες γαίες, δεν οδήγησε πάντως σε νίκη των ΗΠΑ… Ας τα πάρουμε με τη σειρά.

Οπως επισημαίνουν οι New York Times, όταν ο Τραμπ ανακοίνωσε βιαστικά τους δασμούς του «Liberation Day» τον Απρίλιο, υπολόγισε λάθος. Φάνηκε να πιστεύει ότι η Κίνα ήταν ευάλωτη επειδή εξήγαγε πολύ περισσότερα προϊόντα στις Ηνωμένες Πολιτείες από ό,τι αγόραζε.

Προφανώς δεν συνειδητοποίησε ότι πολλά από τα προϊόντα που αγόραζε η Κίνα, όπως η σόγια, μπορούσε να τα προμηθευτεί και από αλλού, ενώ το Πεκίνο έχει καταστεί πλέον ο «ΟΠΕΚ των σπάνιων γαιών», αφήνοντάς τις ΗΠΑ χωρίς εναλλακτικές πηγές.

Πιο συγκεκριμένα, η Κίνα ελέγχει περίπου το 90% των σπάνιων γαιών στον κόσμο και είναι ο μοναδικός προμηθευτής έξι βαρέων σπάνιων γαιών. Επίσης, κυριαρχεί στον τομέα των μαγνητών σπάνιων γαιών.

Τα σπάνια μέταλλα και οι μαγνήτες σπάνιων γαιών είναι βασικά συστατικά της σύγχρονης βιομηχανίας:

♦ Είναι απαραίτητα για την κατασκευή drones, αυτοκινήτων, αεροπλάνων, ανεμογεννητριών, πολλών ηλεκτρονικών συσκευών και στρατιωτικού εξοπλισμού. Χωρίς αυτά, ορισμένα αμερικανικά εργοστάσια θα έκλειναν και οι προμηθευτές στρατιωτικού εξοπλισμού θα επηρεάζονταν σοβαρά. Ενδεικτικά, ένα μόνο υποβρύχιο μπορεί να απαιτεί τέσσερις τόνους σπάνιων γαιών.

Ο Τραμπ, λίγο πριν από την πρόσφατη συνάντηση με τον Σι Τζινπίνγκ στην Νότια Κορέα (30/10), θα μπορούσε να πανηγυρίζει για τις διαπραγματευτικές του ικανότητες. Οχι όμως και μετά από αυτή, σύμφωνα με τη νεοϋορκεζικη εφημερίδα. Η αρχική του εκτίμηση ότι η Κίνα ήταν ευάλωτη δεν ήταν σωστή και έπαιξε ρόλο στο αποτέλεσμα του μπρα-ντε-φερ μεταξύ Ουάσινγκτον και Πεκίνου.

Η αντίδραση της Κίνας ήταν προδιαγεγραμμένη σύμφωνα με τη νεοϋρκέζικη εφημερίδα: μετά την ανακοίνωση των δασμών της «Ημέρας Απελευθέρωσης» από τον Τραμπ, το καθεστώς του Πεκίνου επέβαλε ελέγχους εξαγωγών στις σπάνιες γαίες. Γρήγορα έγινε φανερό ότι ο Σι κρατούσε την Ουάσιγκτον όμηρο για τον απλούστατο λόγο ότι η αμερικανική οικονομία εξαρτάται πολύ περισσότερο από τις κινεζικές σπάνιες γαίες από ό,τι η Κίνα από την αμερικανική σόγια.

Η αμερικανική πλευρά, διαπραγματευόμενη υπό τον υπουργό Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ, κατέληξε σε ένα πλαίσιο συμφωνίας το οποίο σύμφωνα με τους New York Times προέβλεπε ακύρωση ή μείωση δασμών από τις ΗΠΑ και ανάκληση ή αναστολή των περιορισμών από την Κίνα. Ωστόσο, αυτή η επιστροφή στην προ του εμπορικού πολέμου κατάσταση ήταν στην ουσία παράδοση: η Κίνα απέδειξε ότι έχει δυνατότητα να πιέσει καταστάσεις.

Η Πεκίνο, λοιπόν, διατήρησε ως όπλο τον έλεγχο των κρίσιμων πρώτων υλών και δεν φαίνεται διατεθειμένο να τον αφήσει. Η αδυναμία να εξασφαλίσουν οι ΗΠΑ εναλλακτικές πηγές σπάνιων γαιών αφήνει τη χώρα ευάλωτη όπως σχολιάζουν οι New York Times, ενώ η κυβέρνηση Τραμπ δεν επένδυσε μέχρι τώρα επαρκώς σε ορυχεία και διυλιστήρια που θα έκαναν τη διαφορά.

Με άλλα λόγια, ο Τραμπ ξεκίνησε έναν εμπορικό πόλεμο αλλά σύντομα διαπίστωσε ότι δεν είχε αρκετά όπλα στα χέρια του. Και η νεοϋορκέζικη εφημερίδα σχολιάζει πως με αυτό τον τρόπο η απόπειρα εκφοβισμού της Κίνας από πλευράς του μετατράπηκε γρήγορα σε υποχώρηση: ο ίδιος ήταν που άρχισε να πλησιάζει την Κίνα, να κάνει συμβιβασμούς και να χαλαρώνει τους περιορισμούς που είχε προηγουμένως επιβάλει.

Η σχέση ΗΠΑ-Κίνας εισήλθε, έτσι, σε ένα νέο κεφάλαιο: ο πρόεδρος Σι ξέρει πλέον καλά τις αμερικανικές αδυναμίες, εφόσον ο ίδιος ο Τραμπ φάνηκε έτοιμος να «λυγίσει» στο μεταξύ τους μπρα-ντε-φερ. Ενώ οι σύμμαχοι των ΗΠΑ, οι οποίοι ήδη είχαν αποξενωθεί από τη ρηξικέλευθη πολιτική του Τραμπ, είναι πλέον λιγότερο διατεθειμένοι να συνεργαστούν μαζί του σε έναν αντι-κινεζικό άξονα.

Τα πρόσφατα γεγονότα τεκμηριώνουν αυτό το σκεπτικό: όπως αναφέρει το Reuters, η Κίνα συμφώνησε σε μια ετήσια ανακωχή για τις εξαγωγές σπάνιων γαιών, με αντάλλαγμα την άρση των αμερικανικών δασμών. Παράλληλα,οι Financial Times σχολίασαν ότι το Πεκίνο «πυροβόλησε» μεν πρώτο με τις σπάνιες γαίες, όμως το έκανε με στρατηγική και πετυχαίνοντας να αποκτήσει πλεονέκτημα.

Η τεχνολογική και γεωστρατηγική διάσταση της αντιπαράθεσης έχει ιδιαίτερη σημασία όπως ανέφερε πάλι το Reuters. Η συμφωνία ΗΠΑ-Κίνας οδήγησε σε πτώση των μετοχών των εξορυκτικών εταιρειών σπάνιων γαιών, καθώς η αγορά προετοιμάζεται για μια μακροχρόνια αναδιάταξη των δυνάμεων και των ισορροπιών.

Για την Ευρώπη και τη Δύση, η εξέλιξη αποτελεί όμως προειδοποίηση: το μονοπώλιο της Κίνας στις σπάνιες γαίες (σε ό,τι αφορά την επεξεργασία αλλά και τις εξαγωγές) αποδείχθηκε στην πράξη. Το Πεκίνο διαθέτει έναν έναν βασικό «μοχλό ισχύος» και πλέον τον έχει ήδη χρησιμοποιήσει με επιτυχία στη διεθνή σκακιέρα απέναντι στις ΗΠΑ.

Από τη σκοπιά της Ουάσινγκτον, η εικόνα είναι διττή: μια κυβέρνηση που ξεκίνησε με έπαρση έναν εμπορικό πόλεμο διαπιστώνει τώρα ότι τα όπλα της είναι περιορισμένα και ότι οι συνέπειες εκτείνονται πέραν των δασμών, όπως π.χ. στο αξιόμαχο της αμερικανικής βιομηχανίας.

Συνοψίζοντας, ο εμπορικός πόλεμος των ΗΠΑ με την Κίνα —που ξεκίνησε με στόχο τη μείωση του ελλείμματος και την επαναφορά της βιομηχανίας στις Ηνωμένες Πολιτείες —κατέληξε, όπως σημειώνουν οι New York Times, σε ήττα: γιατί ο Τραμπ ξεκίνησε τη σύγκρουση, αλλά η Κίνα κέρδισε τη μάχη το πεδίο.

Η επόμενη μέρα φέρνει ερωτήματα: μπορεί η Αμερική να ανακτήσει το έδαφος; Θα δημιουργήσει νέες αλυσίδες εφοδιασμού και πηγές πρώτων υλών; Ή θα δεχθεί ένα δεύτερο ρόλο στο διεθνές εμπόριο; Οπως τονίζουν, κλείνοντας, οι New York Times, η απάντηση δεν θα κριθεί από ένα «deal», όπως αυτά που κλείνει ο Τραμπ, αλλά από τη μακροχρόνια ισχύ —και σε αυτή την εξίσωση η Κίνα σήμερα κρατά τα πιο ισχυρά χαρτιά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News