Μια ιταλική παροιμία λέει ότι «η μητέρα του κρετίνου είναι πάντα έγκυος», ενώ μια άλλη θυμίζει ότι «το χειρότερο δεν πεθαίνει ποτέ». Σύμφωνα με τον Μάσιμο Νάβα, αρθρογράφο της Corriere della Sera, η σύνθεση των δύο γνωμικών δίνει μια καλή εικόνα για τον κόσμο και τη συμπεριφορά ορισμένων αρμοδίων λήψης (εξαιρετικά κρίσιμων για όλον τον κόσμο) αποφάσεων σε σχέση με τις τρέχουσες γεωπολιτικές εξελίξεις.

Ο Νάβα έχει κατά νου τους δασμούς του Τραμπ, τη συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία, τη συνεχιζόμενη κρίση στη Μέση Ανατολή, καθώς και την επαναπροσέγγιση ΗΠΑ-Ρωσίας. Οσο για τις συνέπειες αυτών των εξελίξεων, ορισμένες από τις οποίες ενδέχεται να είναι μη αναστρέψιμες, ο ιταλός δημοσιογράφος αναφέρεται στο τέλος της παγκοσμιοποίησης, στο χάσμα μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής, στον αμερικανικό νεο-απομονωτισμό, στον επανεξοπλισμό της Ευρώπης, στις νέες συμμαχίες στον παγκόσμιο Νότο, στην επιστροφή της Μόσχας στη διεθνή σκηνή, στη μη αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, στον εμπορικό πόλεμο και στον κίνδυνο παγκόσμιας ύφεσης.

Από όλους όσοι καλούνται να λάβουν συγκεκριμένες αποφάσεις που θα καθορίσουν εν πολλοίς τη συνέχεια, προς το παρόν κανένας (με εξαίρεση, ενδεχομένως, την Κίνα) δεν φαίνεται να έχει υπ’ όψη του κάποιο σχέδιο δράσης, ούτε καν ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος κήρυξε μεν την «επανάστασή» του αλλά πλέει σε αχαρτογράφητα νερά. Ούτε η Ευρώπη, φυσικά, η οποία εξακολουθεί να είναι είτε διαιρεμένη όσον αφορά τη συνέχεια είτε απούσα από όλα αυτά τα «καυτά» όσο και «απειλητικά» μέτωπα.

Η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο κρίσιμη εξαιτίας της σχεδόν παντελούς απουσίας κοινών υπεύθυνων οραμάτων, καθώς οι όποιες αποφάσεις προς το παρόν λαμβάνονται είτε ψυχαναγκαστικά είτε εν θερμώ, όπως σημειώνει ο Μάσιμο Νάβα.

Εστιάζοντας στη Γηραιά Ηπειρο και στο ζήτημα της ασφάλειάς της, ο ιταλός σχολιαστής γράφει πως, λαμβάνοντας υπόψη δηλώσεις των Τραμπ, Βανς και Μασκ για το ΝΑΤΟ και την Ευρώπη αλλά και τα πλάνα της ΕΕ για τον επανεξοπλισμό των κρατών-μελών της, του έρχεται στον νου το αριστουργηματικό «Dr. Strangelove» («S.O.S Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα» στα ελληνικά) του Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

Η ταινία του 1964 περιστρέφεται γύρω από την πιθανότητα μιας προληπτικής πυρηνικής επίθεσης των Ηνωμένων Πολιτειών εναντίον της Ρωσίας, ενώ σήμερα οι όποιες αντίστοιχες ανησυχίες σχετίζονται με το ενδεχόμενο μιας πυρηνικής επίθεσης της Ρωσίας εναντίον της Ευρώπης.

«Η ουσία δεν αλλάζει και η αντίληψη του κινδύνου είναι είτε υπερβολική είτε περιορισμένη, ανεξάρτητα από τη λογική: αν η Ρωσία σχεδιάζει μια επίθεση, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι χθες, όχι σε δέκα χρόνια, που ο Πούτιν θα είναι μάλλον εκτός παιχνιδιού» σχολιάζει ο Μάσιμο Νάβα. Συγχρόνως, όμως, διερωτάται, «αν η Μόσχα συνομιλεί με την Ουάσινγκτον και θέλει να επιστρέψει στην G7, γιατί να θέλει να εισβάλει ή να βομβαρδίσει την Ευρώπη;».

Σε κάθε περίπτωση, η Γαλλία και η Βρετανία ήδη αξιολογούν τις πυρηνικές τους δυνατότητες (με προσομοιώσεις αντίδρασης αλλά και επίθεσης), επιδιώκοντας, πιθανώς, να καταστήσουν πιο επείγουσα τη συζήτηση για την ευρωπαϊκή άμυνα. Ωστόσο είναι γεγονός ότι παρατηρείται έντονη κινητικότητα: «Η Πολωνία ηγείται των προσπαθειών για επανεξοπλισμό της Ευρώπης, μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες η Γερμανία διέγραψε το χρέος της προς την Ιστορία και την ανθρωπότητα, ενώ η Λιθουανία και η Εσθονία έχουν αναλάβει τον ρόλο του λευκού ιππότη απέναντι στη Ρωσική Αρκούδα» αναφέρει στην ανάλυσή του ο Μάσιμο Νάβα.

Σε αυτό το πλαίσιο, η (εσθονή) ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής ξεχωρίζει λόγω της εναντίωσής της στην επαναπροσέγγιση ΗΠΑ-Ρωσίας με στόχο τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, ερήμην όμως της Ουκρανίας: εξ ονόματος της ΕΕ, η Κάγια Κάλας δηλώνει πεπεισμένη ότι η Ουκρανία μπορεί ακόμα να κερδίσει τον πόλεμο (παρά την αποτυχία των κυρώσεων) και γι’ αυτό η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να προμηθεύει το Κίεβο με όπλα. Ομως το σχέδιό της, ύψους 40 δισ. ευρώ, για την περαιτέρω στρατιωτική αρωγή της Ουκρανίας, ναυάγησε σχεδόν αμέσως, προτού καν τεθεί στο τραπέζι.

Η απροθυμία πολλών ευρωπαίων ηγετών να στηρίξουν την πρότασή της οφείλεται πρωτίστως στις τακτικές της Κάγια Κάλας: σύμφωνα με μια πηγή, η αντιπρόεδρος της Κομισιόν και Υπατη Εκπρόσωπος της Ενωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας εξακολουθεί να συμπεριφέρεται σαν να είναι ακόμα η πρωθυπουργός της Εσθονίας, χωρίς να δίνει ιδιαίτερη σημασία στις λεπτές ισορροπίες και στις διαφορετικές ευαισθησίες των 27 όσον αφορά την εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια.

Ανησυχία προκαλεί και το γεγονός ότι ο απομονωτισμός των ΗΠΑ (που δεν είναι πλέον εγγυήτριες της διεθνούς ασφάλειας), η επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και τα μυστικά σχέδια του Ιράν και της Κίνας, έχουν ωθήσει πολλές χώρες, από την Πολωνία μέχρι την Αυστραλία και τη Νότια Κορέα, να αρχίσουν να εξετάζουν επίσης το ζήτημα της πυρηνικής αποτροπής.

Επιστρέφοντας στο παρελθόν, ο Μάσιμο Νάβα γράφει ότι ολοένα περισσότεροι συμπεριφέρονται σαν να μην υπήρξε η «κρίση των πυραύλων» στην Κούβα τον Οκτώβριο του 1962, όταν ΗΠΑ και ΕΣΣΔ έφθασαν στα πρόθυρα ενός πυρηνικού πολέμου. «H λογική του “Dr. Strangelove” περιστρέφεται γύρω από ένα άλυτο δίλημμα, το οποίο όμως αποτελεί τη βάση του επανεξοπλισμού: εάν ο αντίπαλός μου έχει πυρηνικά όπλα και φοβάται ότι θα δεχτεί επίθεση ή θα μπορούσε να μου επιτεθεί, καλύτερα να είμαι έτοιμος να επιτεθώ πρώτος» σημειώνει ο αρθρογράφος της Corriere.

Η ίδια λογική ισχύει και για τα συμβατικά όπλα, όπως καταδεικνύεται από την πρωτοβουλία «ReArm Europe» της Κομισιόν, καθώς και από τα σχέδια επανεξοπλισμού τους που έχουν ήδη καταστρώσει η Πολωνία, η Γερμανία, η Νότια Κορέα, η Αυστραλία, η Βρετανία, και σύντομα ο Καναδάς.

Οπως αναφέρει ο Μάσιμο Νάβα, αυτές οι διαδικασίες πυροδοτούνται από την παρακμή των ΗΠΑ ως αυτοκρατορία: πλέον η Αμερική λειτουργεί ως μια ηπειρωτική υπερδύναμη, προτεραιότητες της οποίας αποτελούν η προάσπιση των οικονομικών συμφερόντων της και η ασφάλειά της. Αυτή η νέα τάξη αναπόφευκτα δημιούργησε «στρατηγική αβεβαιότητα και οικονομική αστάθεια παντού», με την κατάσταση να επιδεινώνεται και εξαιτίας της έλλειψη μιας ξεκάθαρης στρατηγικής από την Ουάσινγκτον.

«Στην πραγματικότητα, το δίδυμο Τραμπ – Μασκ ακυρώνει τις προσπάθειες οικοδόμησης μιας ευφυούς παγκοσμιοποίησης και ενός συστήματος πολυμερών σχέσεων, με στόχο μια ισχυρή εμπορική, οικονομική και στρατιωτική απορρύθμιση, η οποία έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές των φιλελεύθερων δημοκρατιών, τις οποίες ενσαρκώνει το αμερικανικό οικονομικό, κοινωνικό και κρατικό μοντέλο» γράφει ο ιταλός δημοσιογράφος.

Αυτή η γενική απορρύθμιση που επιδιώκεται από τον Λευκό Οίκο του Ντόναλντ Τραμπ συνοδεύεται από πολιτιστικές και ιδεολογικές τάσεις που μεταλλάσσουν την αμερικανική κοινωνία, ενώ έχουν αρχίσει να «εξάγονται» και σε άλλες χώρες, παρότι βρίσκονται σε αντίθεση με τις αρχές και τις αξίες τη δημοκρατίας (θεωρίες περί της υπεροχής της λευκής φυλής, ποινικοποίηση της πολιτικής διαφωνίας, επιθέσεις κατά της δικαστικής εξουσίας, απονομιμοποίηση των θεσμών, παρουσίαση της μετανάστευσης και της ενσωμάτωσης ως άκρως επικίνδυνες κ.ά.).

«Κάποιοι κάνουν λόγο για τεχνο-φονταμενταλισμό (…) Πρόκειται για έναν δρόμο που οδηγεί τις αξίες της Δύσης, την προτεσταντική ηθική του καπιταλισμού και το κεϋνσιανό όραμα για την οικονομία και τον ρόλο του κράτους στον κάλαθο των αχρήστων» συνοψίζει ο Μάσιμο Νάβα, προειδοποιώντας πως αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να αποδειχθεί μοιραία και για τις αξίες της Ευρώπης.

Στην πραγματικότητα, η «επανάσταση» των Τραμπ – Μασκ επηρεάζει ήδη, σημαντικά μάλιστα, τις εσωτερικές εξελίξεις στις πιο σημαντικές χώρες της ΕΕ, με τον Νάβα να αναφέρεται στο φλερτ μεταξύ του Μασκ και της γερμανικής Aκροδεξιάς, αλλά και στην υποστήριξη που παρείχε ο Τραμπ στη Μαρίν Λεπέν μετά την καταδίκη της σε στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων, κάνοντας λόγο για «κυνήγι μαγισσών» και βάλλοντας κατά της γαλλικής Δικαιοσύνης.

Συγχρόνως, η χρόνια αδυναμία λήψης γρήγορων και κοινών αποφάσεων «καταδικάζει την ΕΕ σε πολιτική περιθωριοποίηση σήμερα και σε οικονομική περιθωριοποίηση στο μέλλον». Μετά από πάνω από τρία χρόνια πολέμου στην Ουκρανία, η ΕΕ δεν έχει καν φανταστεί ένα ειρηνευτικό σχέδιο, ούτε έχει καταφέρει να αναδείξει μια προσωπικότητα που θα μπορούσε να διεκδικήσει τον ρόλο του διαπραγματευτή μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Το ίδιο ισχύει και για τη Μέση Ανατολή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News