Επί χρόνια, αποτελούσαν την αιχμή της προπαγάνδας του Κρεμλίνου: σχολιαστές, μπλόγκερ και τηλεοπτικοί αστέρες που εξυμνούσαν τον Βλαντίμιρ Πούτιν ως έναν «από τους σπουδαιότερους άνδρες της Ιστορίας», δικαιολογώντας ή και προωθώντας τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ορισμένοι μάλιστα δεν δίσταζαν να χρησιμοποιούν ανοιχτά γενοκτονική ρητορική για τον ουκρανικό λαό. Οι φωνές αυτές, που κάποτε αποθέωναν κάθε επιλογή του καθεστώτος, βρίσκονται πλέον στο στόχαστρο του ίδιου του κράτους. Το κατασταλτικό σύστημα του Πούτιν, έχοντας εξοντώσει σχεδόν κάθε αντιπολεμική ή φιλελεύθερη αντίσταση, τώρα στρέφεται εναντίον των ίδιων των πιστών του.

Τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποτυπώνουν τη νέα αυτή στροφή, γράφει ο Guardian. Ο πολιτικός αναλυτής Σεργκέι Μάρκοφ, γνωστός φιλοκρεμλινικός σχολιαστής με διεθνή προβολή, και ο Ρομάν Αλιόχιν, στρατιωτικός μπλόγκερ και φανατικός υποστηρικτής του πολέμου, χαρακτηρίστηκαν πρόσφατα «ξένοι πράκτορες». Ο χαρακτηρισμός αυτός, που έχει βαριά σοβιετική χροιά, επιβάλλει στα πρόσωπα που τον φέρουν να δηλώνουν δημοσίως ότι είναι «ξένοι πράκτορες» σε κάθε ανάρτηση ή δημοσίευσή τους και συνοδεύεται από αυστηρούς οικονομικούς περιορισμούς. Μέχρι πρόσφατα, ο χαρακτηρισμός αυτός αφορούσε αποκλειστικά αντιπολιτευόμενους τον Πούτιν και υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Παράλληλα, η Τατιάνα Μοντιάν, ουκρανικής καταγωγής σχολιάστρια του δικτύου RT, αντιμετωπίζει ακόμη βαρύτερη κατηγορία: χαρακτηρίστηκε «τρομοκράτισσα και εξτρεμίστρια», μια «ετικέτα» που έως τώρα επιφυλασσόταν για τους πιο επικίνδυνους αντιπάλους του καθεστώτος, όπως τα μέλη της ομάδας του Αλεξέι Ναβάλνι.

Κατά τους πολιτικούς αναλυτές, αυτές οι υποθέσεις δεν είναι μεμονωμένες. Σηματοδοτούν μια νέα φάση: μια «εκκαθάριση» που δεν αφορά μόνο τους αντιφρονούντες, αλλά και τους ίδιους τους υποστηρικτές του συστήματος. Οπως εξηγεί στον Guardian η ρωσίδα πολιτική επιστήμονας Εκατερίνα Σούλμαν, «αφού εξοντώθηκαν οι αντιπολεμικές φωνές, ο κατασταλτικός μηχανισμός δεν μπορεί πια να σταματήσει· στρέφεται εναντίον όλων».

Η Μόσχα δεν έχει δώσει καμία επίσημη εξήγηση για τις διώξεις. Κάθε υπόθεση μοιάζει, επιφανειακά, να έχει διαφορετική αφορμή: ο Μάρκοφ φαίνεται να έπεσε σε δυσμένεια λόγω των δεσμών του με την πολιτική ελίτ του Αζερμπαϊτζάν, με την οποία οι σχέσεις του Κρεμλίνου έχουν επιδεινωθεί. Ο Αλιόχιν κατηγορήθηκε ότι καταχράστηκε χρήματα που προορίζονταν για τον στρατό, όταν επέδειξε στα κοινωνικά δίκτυα ένα πολυτελές αυτοκίνητο και ένα ακριβό ρολόι. Η Μοντιάν επίσης ελέγχεται για παρόμοια υπόθεση, υπεξαίρεσης δωρεών.

Πίσω όμως από τις επιφανειακές αφορμές, κρύβεται μια βαθύτερη σύγκρουση: ένας εσωτερικός πόλεμος μεταξύ δύο στρατοπέδων του καθεστώτος. Η Σούλμαν περιγράφει αυτή τη ρήξη ως μάχη ανάμεσα στους «πιστούς», τους επαγγελματίες προπαγανδιστές που συνδέονται στενά με το υπουργείο Αμυνας και τον ίδιο τον Πούτιν και στους λεγόμενους «μιλιταριστές» ή Z-bloggers, από το γράμμα Z που έγινε σύμβολο της εισβολής.

Οι τελευταίοι αποτελούν ένα χαλαρό αλλά πολυπληθές δίκτυο εκατοντάδων μπλόγκερ, εθελοντών και ακτιβιστών που, μετά την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία το 2022, ανέλαβαν να συγκεντρώνουν χρήματα, να αγοράζουν drones και εξοπλισμό και να τα προωθούν απευθείας στις γραμμές του μετώπου. Σταδιακά, αυτό το κίνημα απέκτησε μεγάλη επιρροή, πολλές φορές ασκώντας ανοικτή κριτική στον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου από τον ρωσικό στρατό.

Αυτή η ανεξαρτησία ήταν αρκετή για να προκαλέσει την οργή του Κρεμλίνου, σημειώνει ο Guardian. «Τα αυταρχικά καθεστώτα φοβούνται κάθε μορφή αυθεντικής κινητοποίησης των πολιτών», εξηγεί η Σούλμαν. «Ακόμη κι ένα φιλοπολεμικό κίνημα θεωρείται επικίνδυνο όταν δεν ελέγχεται πλήρως από το κράτος».

Το Κρεμλίνο έχει στο παρελθόν κινηθεί εναντίον των πιο ανεξάρτητων «μιλιταριστών», με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη φυλάκιση του ακροδεξιού σχολιαστή Ιγκορ Γκίρκιν, το 2024. Ομως, τώρα οι εκκαθαρίσεις δείχνουν να επεκτείνονται. Με δισεκατομμύρια ρούβλια να ρέουν προς το μέτωπο, το χρήμα φαίνεται να αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα σύγκρουσης.

Ο ερευνητής Ιβάν Φιλίποφ, ειδικός στο ρωσικό φιλοπολεμικό κίνημα, επισημαίνει ότι «στον πυρήνα αυτής της διαμάχης βρίσκεται η μάχη για τους πολεμικούς πόρους». Οπως εξηγεί στον Guardian, ο ισχυρός τηλεοπτικός προπαγανδιστής Βλαντίμιρ Σολοβιόφ, η δημόσια φωνή του στρατοπέδου των «πιστών» του Πούτιν και άνθρωπος με στενές σχέσεις με το υπουργείο Αμυνας, φέρεται να ηγήθηκε της εκστρατείας εναντίον των ανεξάρτητων μπλόγκερ, εξοργισμένος επειδή πολλοί από αυτούς συγκέντρωναν περισσότερα χρήματα για το μέτωπο από ό,τι οι κρατικά εγκεκριμένες φιλανθρωπίες.

Η ειρωνεία της κατάστασης δεν περνά απαρατήρητη από την παραδοσιακή αντιπολίτευση. «Είναι σχεδόν διασκεδαστικό να βλέπεις εκείνους που ποτέ δεν διαμαρτυρήθηκαν όταν φυλακίζονταν φιλελεύθεροι, να ανακαλύπτουν ξαφνικά ότι η δικαιοσύνη στη Ρωσία είναι επιλεκτική», λέει ο Φιλίποφ. Η κατάσταση θυμίζει, όπως σημειώνει, το παλιό σοβιετικό ρητό: «Σύντροφε Στάλιν, έχει γίνει ένα τρομερό λάθος!»· την κραυγή απελπισίας πιστών κομμουνιστών που συνειδητοποιούσαν, πολύ αργά, ότι οι εκκαθαρίσεις δεν εξαιρούσαν ούτε τους ίδιους.

Ο ίδιος ο Μάρκοφ, λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση ότι χαρακτηρίστηκε «ξένος πράκτορας», δήλωσε αμήχανα: «Πρόκειται για παρεξήγηση». Ο Αλιόχιν, από την πλευρά του, κατέφυγε στη γλώσσα των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καταγγέλλοντας ότι ο νόμος περί «ξένων πρακτόρων παραβιάζει το ρωσικό Σύνταγμα και συνιστά σοβαρή καταπάτηση των πολιτικών δικαιωμάτων».

Η Σούλμαν εκτιμά ότι τα χειρότερα έπονται. «Αφού έχουν ήδη φυλακίσει ή εξορίσει σχεδόν όλους τους αντιπολεμικούς, το σύστημα πρέπει να βρει νέους εχθρούς», προειδοποιεί. «Ο ρωσικός μηχανισμός καταστολής έχει ανάγκη να συνεχίζει να “τρέφεται”. Είναι μια μηχανή που δεν μπορεί να σταματήσει».

Η δυναμική αυτή αποκαλύπτει το βαθύτερο παράδοξο της σημερινής Ρωσίας: ένα αυταρχικό καθεστώς τόσο εθισμένο στην καταστολή, ώστε να στρέφεται πια εναντίον των ίδιων του των υποστηρικτών. Ενα καθεστώς που, όπως και στα χρόνια του Στάλιν, ζει από τον φόβο και τον αναπαράγει αδιάκοπα, ακόμη κι όταν δεν του έχει μείνει κανείς άλλος να φοβίσει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News