Σύμφωνα με τον Σημωνίδη τον Αμοργίνο, ιαμβικό ποιητή του 7ου π.Χ. αιώνα, ο θεός έπλασε 10 κύρια είδη γυναικών: «Εκείνη που είναι σαν γουρούνα τριχωτή, έχει το σπίτι της στον βόρβορο και η ίδια άλουτη μ’ άπλυτα φορέματα κάθεται και παχαίνει στην ακαθαρσιά. Την άλλη την παμπόνηρη σαν αλεπού, που συχνά το κακό λέγει, ποτέ το καλό, τη γυναίκα-σκύλα, ζουρλή που και να τη φοβερίσεις δεν σιωπά, τη γυναίκα από πηλό, κουτή, που ούτε για καλό ούτε για το κακό νοιάζεται, μόνο να μπουκώνει ξέρει το φαγί, τη δίγνωμη γυναίκα-θάλασσα που τη μια μέρα λάμπει και γελά και την άλλη αγριεύει σου μανιασμένη.

»Τη σεξουαλική γυναίκα-γαϊδούρα, που στο κελάρι τρώγει τον περίδρομο και στην αγάπη δεν έχει προτίμηση, ξένος και δικός φίλος της είναι ο καθένας. Η γυναίκα-νυφίτσα είναι ζημιάρα, πρόστυχη και κλέφτρα, η γυναίκα-φοράδα είναι χαδιάρα και τεμπέλα, τις χοντροδουλειές δεν καταδέχεται αλλά λούζεται όλη μέρα και αλείφεται με αλοιφές για να λάμπει. Η γυναίκα-μαϊμού είναι ασχημομούρα και όλη μέρα και νύχτα το μόνο που κάνει είναι να μελετά πώς θα κάνει το περισσότερο κακό. Τέλος, η γυναίκα-μέλισσα με την ουράνια χάρη (χαρά σ’ εκείνον που την πάρει) είναι σκληρά εργαζόμενη, στολίζει το σπίτι, μεγαλώνει το βιός, γερνάει αγαπημένη με τον άντρα της»… (μτφρ. Σ. Μενάρδου)

Από όλες τις γυναίκες που περιγράφονται σε αυτή τη λίστα, η οποία σφύζει από τον μισογυνισμό της εποχής, οι πιο μυστηριώδεις, ίσως, είναι οι λεγόμενες σεξουαλικά άτακτες γυναίκες-γαϊδούρια, γράφει στο BBC Culture η Ντέιζι Νταν παρουσιάζοντας το νέο της βιβλίο με τίτλο «The Missing Thread: A Women’s History of the Ancient World». Η αγγλίδα κλασικίστρια παρατηρεί ότι οι ιστορικές αναφορές από τον αρχαίο κόσμο τείνουν να αποκαλύπτουν τον κλειστό χαρακτήρα της ζωής των γυναικών.

Στην Ελλάδα, οι γυναίκες συνήθως φορούσαν πέπλο δημόσια και στη Ρώμη είχαν «κηδεμόνες» (συνήθως τον πατέρα ή τον σύζυγό τους) που επέβλεπαν τις κινήσεις τους και τη διαχείριση της περιουσίας τους. Η έννοια της λάγνας γυναίκας ήταν άραγε καθαρή ανδρική φαντασίωση ή μήπως οι γυναίκες του αρχαίου κόσμου ενδιαφέρονταν περισσότερο για το σεξ από ό,τι πιστεύεται γενικά;

«Το Χαμένο Νήμα» της Νταν είναι η πρώτη ιστορία του αρχαίου κόσμου που γράφτηκε με την οπτική των γυναικών και, όπως έμαθε η αγγλίδα συγγραφέας κατά τη διάρκεια της έρευνας για το βιβλίο της, πρέπει να ψάξει κανείς πολύ αν θέλει να ανακαλύψει τι πραγματικά σκέφτονταν οι γυναίκες για το σεξ.

Στη συντριπτική τους πλειονότητα οι σωζόμενες πηγές είναι γραμμένες από άνδρες που είχαν την τάση να υπερβάλλουν για τις σεξουαλικές συνήθειες των γυναικών προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, παρατηρεί η Νταν στο BBC Culture. Κάποιοι έφτασαν μάλιστα στο σημείο να τονίζουν τόσο πολύ την αρετή μιας γυναίκας, ώστε την έκαναν να φαίνεται σχεδόν αγία και υπεράνθρωπη. Αλλοι, πάλι, παρουσίαζαν σκόπιμα τις γυναίκες ως σεξουαλικά ακόρεστες, για να αμαυρώσουν τον χαρακτήρα τους.

Αν παίρναμε αυτές τις περιγραφές ως έχουν, σημειώνει η αγγλίδα συγγραφέας στο BBC Culture, θα καταλήγαμε στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες στον αρχαίο κόσμο ήταν όλες είτε αγνές είτε σεξομανείς. Ευτυχώς, όμως, μπορούμε να ρίξουμε μια ματιά στις καρδιές ορισμένων γυναικών της κλασικής εποχής, οι οποίες μας προσφέρουν μια πολύ βαθύτερη εικόνα για τη γυναικεία σεξουαλικότητα.

Εξομολογήσεις ερωτικού πάθους

Η Σαπφώ, η οποία συνέθεσε λυρική ποίηση στη Λέσβο τον 7ο π.Χ. αιώνα –την ίδια περίοδο με τον Σημωνίδη τον Αμοργίνο–, κοιτάζοντας μια γυναίκα που καθόταν και μιλούσε με έναν άνδρα, κατέγραψε τις έντονες σωματικές αισθήσεις που βίωσε –φτερούγισμα καρδιάς, αδύναμη ομιλία, φωτιά στις φλέβες, προσωρινή τύφλωση, βουητό στα αυτιά, κρύο ιδρώτα, τρέμουλο, ωχρότητα–, αισθήσεις οικείες σε όποιον έχει νιώσει παθιασμένο έρωτα.

Σε ένα άλλο ποίημα η Σαπφώ περιγράφει πώς στολίζεται μια γυναίκα με λουλούδια και αναπολεί με νοσταλγία πώς «έσβηνε την επιθυμία της» σε ένα μαλακό κρεβάτι, εξομολογήσεις όλες αυτές μιας γυναίκας που κατανοεί την ακαταμάχητη φύση του έρωτα.

Από τα ποιήματα της Σαπφούς ελάχιστα αποσπάσματα έχουν διασωθεί, οπότε είναι δύσκολο να τα διαβάσει κανείς με ακρίβεια. Αλλά σε έναν από τους παπύρους οι μελετητές έχουν εντοπίσει μια αναφορά σε αντικείμενα με φαλλικό σχήμα –γνωστά ως «όλισβοι» (δονητές)–, που χρησιμοποιούνταν σε τελετουργίες γονιμότητας στην αρχαία Ελλάδα, καθώς και για ευχαρίστηση, και εμφανίζονται σε μια σειρά από αγγειογραφίες. Αργότερα και στη Ρώμη τα φαλλικά αντικείμενα χρησιμοποιούνταν και ως φυλαχτά.

Οι γυναίκες της αρχαιότητας δεν τρόμαζαν στη θέα σεξουαλικών αντικειμένων, μάλιστα μερικές θάβονταν μαζί με αυτά. Tην περίοδο πριν από την άνοδο της Ρώμης, οι εξαιρετικά επιδέξιοι Ετρούσκοι κυριαρχούσαν στην ιταλική ηπειρωτική χώρα και τη γέμιζαν με σκηνές ερωτικής φύσης. Πολυάριθμα έργα τέχνης και γλυπτά σε τάφους απεικονίζουν άνδρες και γυναίκες να ξαπλώνουν μαζί. Μια Ετρούσκα, για παράδειγμα, θάφτηκε τον 8ο π.Χ. αιώνα με ένα θυμιατήρι που απεικονίζει άνδρες και γυναίκες να αγγίζουν τα γεννητικά όργανα ο ένας του άλλου.

Πώς αντιλαμβάνονταν την πορνεία

Αρκεί να επισκεφθεί κανείς έναν αρχαίο οίκο ανοχής, όπως αυτούς της Πομπηίας, για να διαπιστώσει ότι το σεξ συχνά επιδεικνυόταν, σημειώνει η Ντέιζι Νταν στο BBC Culture. Οι τοίχοι των θλιβερών κελιών όπου ασκούσαν το επάγγελμά τους οι εργαζόμενες του σεξ είναι καλυμμένοι με γκράφιτι, πολλά από τα οποία γράφτηκαν από άνδρες πελάτες που αρέσκονταν να σχολιάζουν τις επιδόσεις συγκεκριμένων γυναικών.

Οι ιστορικές αναφορές και οι ομιλίες είναι γεμάτες με περιγραφές των δυσκολιών που αντιμετώπιζαν αυτές οι εργαζόμενες. Ο λόγος «κατά Νεαίρας», που αποδίδεται στον αθηναίο πολιτικό του 4ου π.Χ. αιώνα Απολλόδωρο (μολονότι βρέθηκε στα διασωθέντα έργα του Δημοσθένη), παρέχει μια συγκλονιστική εικόνα για την επισφαλή ζωή αυτών των γυναικών. Ωστόσο περιστασιακά ακούμε μια γυναίκα που έρχεται σε επαφή με αυτόν τον κόσμο και τα λόγια της μας εκπλήσσουν, γράφει η Νταν.

Τον 3ο ο.Χ. αιώνα, η Νοσσίς, ελληνίδα ποιήτρια και επιγραμματοποιός που ζούσε στους Επιζεφύριους Λοκρούς της Κάτω Ιταλίας (αποικία των Λοκρών στην Καλαβρία), έγραψε ένα εγκώμιο για ένα έργο τέχνης σε ναό –ένα λαμπρό άγαλμα της θεάς του έρωτα Αφροδίτης–, αναφέροντας ότι το έργο χρηματοδοτήθηκε από την εταίρα Πολυάρχη.

Η Πολυάρχις δεν αποτελούσε εξαίρεση. Μια παλαιότερη εταίρα, ονόματι Δωρίχα, χρησιμοποίησε τα χρήματα που είχε αποκτήσει με παρόμοιο τρόπο για να αγοράσει κάτι για δημόσια προβολή. Στην περίπτωσή της ήταν εντυπωσιακές σούβλες για το ψήσιμο βοδιών που θα εκτίθεντο στους Δελφούς.

Δεν ήταν το σεξ που αγκάλιαζαν αυτές οι γυναίκες, αλλά μάλλον τη σπάνια ευκαιρία που είχαν μέσω αυτού να μείνουν στην ιστορία μετά τον θάνατό τους, καθώς η συντριπτική πλειονότητα των γυναικών που γνώριζαν ήταν καταδικασμένες στην ανωνυμία.

Οι απόψεις των ανδρών συγγραφέων

Οι άνδρες συγγραφείς, παρά τις προκαταλήψεις τους, προσφέρουν μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες γνώσεις για τις γυναίκες και το σεξ. Στην κωμωδία «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη, που γράφτηκε και διδάχτηκε το 411 π.Χ., οι γυναίκες της Αθήνας οργανώνουν σεξουαλική απεργία, σε μια προσπάθεια να πείσουν τους συζύγους τους να σταματήσουν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και να ξαναφέρουν την ειρήνη.

Πολλές από τις γυναίκες δεν είναι καθόλου ευχαριστημένες που πρέπει να εγκαταλείψουν την ηδονή τους. Και για να επιτευχθεί το κωμικό αποτέλεσμα, παρουσιάζονται με το στερεότυπο της γυναίκας-γαϊδούρας. Ωστόσο υπάρχει μια στιγμή που το έργο παίρνει σοβαρή τροπή και ο Αριστοφάνης προσφέρει μια πιο πειστική γυναικεία άποψη, παρατηρεί η Νταν.

Η Λυσιστράτη, η οποία οργανώνει την απεργία, περιγράφει πώς είναι πραγματικά η ζωή των γυναικών σε καιρό πολέμου. Οχι μόνο τούς απαγορεύεται η συμμετοχή στη Συνέλευση, όπου συζητείται ο πόλεμος, αλλά και πενθούν, καθώς χάνουν τους άνδρες τους. Μια τόσο μακροχρόνια σύγκρουση είναι κόλαση για τις παντρεμένες γυναίκες, αλλά είναι ακόμα χειρότερη για τις ανύπαντρες, οι οποίες δεν έχουν καν την ευκαιρία να παντρευτούν.

Οι άνδρες, επισημαίνει η Λυσιστράτη, μπορεί να επιστρέφουν από τον πόλεμο με γκρίζα μαλλιά και να παντρεύονται, αλλά αυτό δεν ισχύει για τις παρθένες, πολλές από τις οποίες θα θεωρηθούν πολύ μεγάλες για να παντρευτούν και να τεκνοποιήσουν. Αυτές οι ατάκες μεταφέρουν τη διαφορά μεταξύ της ανδρικής και της γυναικείας εμπειρίας του πολέμου με τόση ακρίβεια ώστε είναι δελεαστικό να πιστέψουμε ότι αντανακλούν αυτό που πραγματικά έλεγαν οι γυναίκες της εποχής, σημειώνει η συγγραφέας του «Missing Thread».

Ακόμη, μπορούμε να βρούμε τους πραγματικούς φόβους των γυναικών σχετικά με το σεξ να εκφράζονται και στην αρχαία τραγωδία. Ο Σοφοκλής, ο περίφημος τραγωδός, στην αποσπασματικά σωζόμενη τραγωδία του «Τηρέας» βάζει την Πρόκνη να περιγράφει πώς είναι να περνάς από την παρθενία στη συζυγική ζωή. «Και αυτό, μόλις μια νύχτα μας ενώσει», λέει η μυθική βασίλισσα, «πρέπει να το επαινέσουμε και να το θεωρήσουμε πολύ όμορφο».

Ηταν αρκετά συνηθισμένο στις ανώτερες τάξεις να κανονίζονται γάμοι. Η πρώτη σεξουαλική εμπειρία μιας γυναίκας, λοιπόν, θα μπορούσε να είναι τόσο αποπροσανατολιστική όσο την περιγράφει η Πρόκνη.

Αρχαίες συμβουλές για το σεξ

Μερικές φορές οι γυναίκες κατέγραφαν τέτοιες σκέψεις σε πάπυρο. Σε μια επιστολή που αποδίδεται στη Θεανώ τη Θουρία, η ελληνίδα αστρονόμος, μαθηματικός και φιλόσοφος από τον κύκλο των πυθαγόρειων φιλοσόφων (λέγεται ότι ήταν επίσης σύζυγος του Πυθαγόρα), προσφέρει στη φίλη της Ευρυδίκη μερικές διαχρονικές συμβουλές. Μια γυναίκα, γράφει, πρέπει να αποβάλλει την ντροπή της μαζί με τα ρούχα της όταν πέφτει στο συζυγικό κρεβάτι. Μπορεί να τα ξαναβάλει και τα δύο μαζί μόλις σηκωθεί ξανά.

Η επιστολή της Θεανώς έχει αμφισβητηθεί και ενδέχεται να μην είναι αυθεντική. Ωστόσο απηχεί πιστά όσα έχουν πει πολλές γυναίκες η μία στην άλλη σε πιο σύγχρονες εποχές, και φαίνεται ότι γυναίκες στον αρχαίο κόσμο είχαν ακολουθήσει τις συμβουλές της.

Η Ελεφαντίς, ελληνίδα ποιήτρια και γιατρός (στα τέλη του 1ου π.Χ. αιώνα), φέρεται να ήταν τόσο πρόθυμη να δώσει στις γυναίκες συμβουλές για το σεξ ώστε έγραψε τα δικά της σύντομα εγχειρίδια για το θέμα. Δυστυχώς κανένα από τα έργα της δεν έχει διασωθεί, αλλά αναφέρονται τόσο από τον ρωμαίο ποιητή Μαρτιάλη όσο και από τον επίσης ρωμαίο ιστορικό, βιογράφο και αρχειονόμο Σουητόνιο, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ο αυτοκράτορας Τιβέριος (γνωστός για τις σεξουαλικές ορέξεις του) κατείχε αντίγραφα.

Σε γραπτά άλλων ανδρών, όπου αναφέρονται γυναίκες τείνουν να εκφράζονται ρητά με όρους αγάπης και όχι σεξ, κάτι που τις διαφοροποιεί από ορισμένους σύγχρονούς τους άνδρες, συμπεριλαμβανομένων των Μαρτιάλη και Κάτουλλου. Η ερωμένη του Κάτουλλου με το ψευδώνυμο Λέσβια, για παράδειγμα, του λέει πως «αυτό που λέει μια κυρία στον εραστή της αυτή τη στιγμή / Πρέπει να γραφτεί στον άνεμο και στο τρεχούμενο νερό», φέρνοντας στο μυαλό μικρές συζητήσεις στο κρεβάτι.

Η Σουλπικία, ελεγειακή ποιήτρια του 1ου π.Χ. αιώνα, μια από τις ελάχιστες ρωμαίες ποιήτριες της οποίας οι στίχοι έχουν διασωθεί, περιγράφει τη δυστυχία της να βρίσκεται στην εξοχή μακριά από τον εραστή της Κήρινθο την ημέρα των γενεθλίων της και στη συνέχεια την ανακούφισή της που τελικά μπορεί να βρίσκεται στη Ρώμη.

Αυτές οι γυναίκες, γράφει, τέλος, η Ντέιζι Νταν στο BBC Culture, δεν χρειαζόταν να περιγράψουν με χυδαίες λεπτομέρειες το σεξ με τον αγαπημένο τους για να αποκαλύψουν τι πραγματικά σκέφτονταν γι’ αυτό. Οι άνδρες μπορεί να κυριαρχούν στις πηγές, αλλά οι γυναίκες, όπως γνώριζε καλά η Αφροδίτη, μπορούσαν να είναι εξίσου παθιασμένες όταν οι κουρτίνες ήταν κλειστές.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News