Αποτελεί για μένα χαρά και, πάνω απ’ όλα, τιμή να συμμετέχω στις τιμητικές εκδηλώσεις για τον Χρήστο Λαμπράκη, 90 χρόνια από τη γέννησή του. Αν και δεν τον γνώρισα όσο θα ήθελα, υπήρξα μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη, μετά τη στρατηγική συμφωνία που υπογράψαμε –λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του– ο ΔΟΛ και ο όμιλος Prisa, του οποίου προέδρευα τότε. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, και αφού έχω συμμετάσχει στα διοικητικά όργανα πολλών μέσων ενημέρωσης στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική, μπορώ να πω ότι έχω ανεξίτηλες αναμνήσεις από τον επαγγελματισμό και την αυστηρότητα της εργασίας στο Βήμα, καθώς και τη θεμελιώδη αφοσίωση των διευθυντών του στην υπεράσπιση της ανεξαρτησίας του Τύπου και της ελευθερίας της έκφρασης, απαραίτητων θεμελίων για τη δημοκρατία. Αυτή ήταν η βασική παρακαταθήκη και το ζωτικό παράδειγμα του ανθρώπου ο οποίος, για περισσότερο από μισό αιώνα, καθοδήγησε και επέκτεινε τον σημαντικότερο οργανισμό μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα και, αναμφίβολα, αυτόν με τη μεγαλύτερη διεθνή εκτίμηση και αποδοχή από όσους λειτούργησαν στη χώρα.

Οι σχέσεις μεταξύ των δύο ομίλων μας ήταν επίσης καρπός της επίμονης εργασίας του Ιωάννη Μάνου, ο οποίος έπεισε τον Ζαν Μαρί Κολομπανί, διευθυντή της γαλλικής Le Monde, και εμένα, ως ιδρυτή της ισπανικής El País, επίτιμο πρόεδρό της σήμερα, να συμμετάσχουμε στην έκδοση του Βήματος. Ο Λαμπράκης κληρονόμησε σε νεαρή ηλικία την εφημερίδα του πατέρα του, την οποία εξέλιξε ως δημοσιογράφος και επιχειρηματίας, επεκτείνοντας τη δράση του σε άλλες εφημερίδες, όπως Τα Νέα, σε πολλά εβδομαδιαία έντυπα και σε εταιρείες οπτικοακουστικών μέσων, με ιδιαίτερη δραστηριότητα στην τηλεόραση. Το γεγονός αυτό τον κατέστησε έναν άνθρωπο που ταυτόχρονα τον θαύμαζαν, τον φοβόντουσαν και τον εξυμνούσαν – έναν αμφιλεγόμενο άνθρωπο, όπως συμβαίνει πάντα με όσους πετυχαίνουν στον πολύπλοκο κόσμο των μέσων ενημέρωσης.

Διώχθηκε επίσης από τη στρατιωτική δικτατορία, στην οποία δεν υποτάχθηκε, όπως άλλοι συνάδελφοί του. Ήταν άνθρωπος με αρχές και αξίες, ο οποίος μέσω της εφημερίδας του υποστήριξε τις προοδευτικές και δημοκρατικές πολιτικές που επέτρεψαν στην Ελλάδα να επιβιώσει από την κατάρρευση της δικτατορίας και να γίνει πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ορισμένοι από τους συνεργάτες του αναδείχθηκαν σε πολιτικούς ηγέτες, με τους οποίους παρέμεινε φίλος, ενώ την ίδια στιγμή υπερασπιζόταν την ανεξαρτησία του. Όταν κάποιοι προσπάθησαν να τον πείσουν να αποκτήσει ο ίδιος πολιτική καριέρα, εκείνος εξέφρασε την επιθυμία του να παραμείνει αυτό που ήταν πάντα: δημοσιογράφος και εκδότης. Πιθανώς επειδή είχε μάθει, όπως πολλοί, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου, το αξέχαστο μάθημα του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο οποίος είχε πει ότι «το επάγγελμα του δημοσιογράφου είναι το καλύτερο στον κόσμο».

Η φήμη και η αναγνώριση του Χρήστου Λαμπράκη δεν περιορίζεται στο παρελθόν του ως δημοσιογράφου και επιχειρηματία των μέσων ενημέρωσης, αλλά επίσης, με τρόπο μοναδικό, στο πάθος του ως λάτρη της μουσικής. Αυτό που τον οδήγησε στην ίδρυση και χρηματοδότηση του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, μιας εξαιρετικής αίθουσας συναυλιών και όπερας, το καινοτόμο κτίριο της οποίας αποτέλεσε αρχιτεκτονικό ορόσημο στην πόλη. Χάρη, όπως πάντα, στην άοκνη δραστηριότητα του προαναφερθέντος Γιάννη Μάνου, μπορέσαμε επίσης να συνεργαστούμε για τη διοργάνωση στην Αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» ενός μοναδικού συνεδρίου όπου συμμετείχαν Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες, σχολιαστές, εκδότες και δημοσιογράφοι παρακολουθώντας παράλληλα μια αξέχαστη συναυλία.

Ο Λαμπράκης υπήρξε, εξάλλου, πρωτοπόρος στην αντιμετώπιση της ψηφιακής πρόκλησης, μιας πραγματικής αλλαγής του πολιτισμού που επηρεάζει όλες τις εκφάνσεις της κουλτούρας, της πολιτικής, της οικονομίας. Κυρίως, όμως, των μέσων ενημέρωσης και του ρόλου τους στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, θεμελιώδες ζήτημα για τη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Οι μετασχηματισμοί που έχουν ήδη συντελεστεί είναι εκτεταμένοι και έχουν επηρεάσει τη δημοσιογραφία με καθοριστικό τρόπο. Εχουν περάσει περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια από τότε που προέβλεψα δημοσίως το τέλος των εντύπων εφημερίδων, προς μεγάλη μου θλίψη, καθώς σε όλη μου τη ζωή δεν είχα αφιερωθεί σε τίποτε άλλο εκτός από τη συγγραφή, την παραγωγή και τη διανομή τους.

Εξέφραζα όμως και ενθουσιασμό για τις νέες τεχνολογίες. Κάποιες εφημερίδες που εξακολουθούν να τυπώνονται, μεταξύ των οποίων και αυτή που ίδρυσα ο ίδιος, αντιστέκονται στον θάνατο, και έχουν το δικαίωμα να το κάνουν. Στην πραγματικότητα καταλήγουν σαν ζόμπι, ζωντανές νεκρές, ηττημένες από τις δικές τους ψηφιακές εκδοχές, επηρεασμένες από τα κοινωνικά δίκτυα, ανίκανες να διατηρήσουν μια αντίληψη του κόσμου που θα βασιζόταν στη συνενοχή των αναγνωστών τους, όπως έκαναν οι εφημερίδες σε παλιότερες περιόδους. Δεν μετανιώνω. Το Διαδίκτυο είναι μια φιλελεύθερη εφεύρεση, όπως ακριβώς ήταν η τυπογραφία στην εποχή της. Είναι ένα εργαλείο ισότητας που κατέρριψε τα εμπόδια ώστε οι πολίτες να εκφράζουν τις σκέψεις τους, να αποκτούν πρόσβαση στην εκπαίδευση και να βελτιώνουν την κουλτούρα τους. Αλλά δημιούργησε επίσης ένα τρομερό χάος στο οποίο οι παλιοί θεσμοί, σχεδιασμένοι να καθοδηγούν τους πολίτες μέσω πεφωτισμένων ελίτ που εκπροσωπούν τους ψηφοφόρους, είναι πλέον ανίκανοι να δώσουν απαντήσεις.

Κανένας πανικός. Οι εφημερίδες όπως τις γνωρίζαμε μπορεί τελικά να εξαφανιστούν, ακόμη και σε αυτή την κατάσταση ζόμπι που ανέφερα. Οι εφημερίδες ναι, αλλά όχι οι δημοσιογράφοι. Αυτοί που, όπως είπε ο Εουτζένιο Σκάλφαρι, ιδρυτής της ιταλικής La Repubblica, είναι άνθρωποι που λένε στους ανθρώπους τι συμβαίνει σε άλλους ανθρώπους. Εξηγούμε, δηλαδή, το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται η ζωή και βοηθάμε στην κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε.

Ο Σκάλφαρι, ο Μπεβ-Μερί, ο Κολομπανί, ο Χρήστος Λαμπράκης, ήταν δάσκαλοι του επαγγέλματός μας. Υπάρχουν πολλοί από εμάς που απαρνούμαστε κάθε άλλη δουλειά εκτός από τη δική μας, παρά τα αναθέματα που συχνά εκτοξεύονται εναντίον μας από τους εκπροσώπους της εξουσίας όταν αισθάνονται ότι τους ασκείται άδικη κριτική. Αυτό είναι ένα μάθημα που πρέπει να πάρουν οι νεότερες γενιές και έχουμε την υποχρέωση να το διαδώσουμε εδώ στην Ελλάδα όπου γεννήθηκε η δημοκρατία, το όνομα της οποίας έχει γίνει μια παγκόσμια λέξη, γιατί παγκόσμιο είναι το πρόταγμα για όσους πιστεύουν στην αξιοπρέπεια.

Αυτή η πίστη στο ανθρώπινο γένος είναι το λάβαρο της ελευθερίας που ο Χρήστος Λαμπράκης δεν έπαψε ποτέ να σηκώνει. Γι’ αυτό και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είπε ότι «η ζωή του Λαμπράκη συνοψίζει την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας καλύτερα από κάθε άλλον Ελληνα». Είναι ο καλύτερος επικήδειος που θα μπορούσε να του αποδοθεί. Τα λόγια του Λαμπράκη, όπως και ο λόγος που παρήγαν τα μέσα ενημέρωσής του, συνέβαλαν ώστε να αλλάξει προς το καλύτερο ο κόσμος στον οποίο έζησε. Ως καλός αναγνώστης του Ομήρου έμαθε ότι είναι κακό να εκστομίζεις λόγια του αέρα, γι’ αυτό προσπαθούσε να είναι διαφανής και ειλικρινής σε όλα τα μηνύματα που διακινούσε μέσω των μέσων του. Αλλά ήταν επίσης συνεπής με τη βιβλική διδασκαλία ότι εν αρχή ην ο Λόγος. Ας αποτίσουμε λοιπόν φόρο τιμής δείχνοντας θαυμασμό στο πρόσωπο και το έργο του Χρήστου Λαμπράκη στα 90χρονα από τη γέννησή του.

* Ο Χουάν Λουίς Θεμπριάν είναι Δημοσιογράφος, Εκδότης και τέως διευθυντής της εφημερίδας El País. Αυτή είναι η τελική μορφή του χαιρετισμού στις εκδηλώσεις «Χρήστος Λαμπράκης: 90 Χρόνια» που έγιναν στο Μουσείο Μπενάκη στις 23 και 24 Φεβρουαρίου 2024.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News