Πρώτα τα γεγονότα. Στις 2 Φεβρουαρίου, έξι μέρες μετά τα πρώτα συλλαλητήρια για τα Τέμπη, πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της Real News (2/2) ανέφερε ότι «οι βέλγοι επιστήμονες που ερευνούν τη σιδηροδρομική τραγωδία καταλήγουν μέσω AI στην εκτίμηση ότι υπήρχε δεξαμενή με τουλάχιστον 3,5 τόνους  εύφλεκτων υγρών στην εμπορική αμαξοστοιχία».

Την επομένη το ρεπορτάζ αυτό δεν διαψεύδεται από την κυβέρνηση, αντίθετα (εδώ) θεωρείται «ακόμα μια απόδειξη ότι δεν υπάρχει καμία συγκάλυψη». Στη συνέχεια αναπαράγεται από το σύνολο των ΜΜΕ και αυξάνει την πίεση στο Μαξίμου να δοθούν απαντήσεις για την εμπορική αμαξοστοιχία —παράλληλα, φουντώνει τις θεωρίες συνωμοσίας στο Διαδίκτυο.

Πολιτικοί παρατηρητές, εξετάζοντας το κλίμα εκείνων των ημερών, εκτιμούν τώρα βασίμως ότι η δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη στον Alpha στις 29/1 (εδώ) με την οποία έπαιρνε πίσω την αναφορά του τον Μάρτιο του 2023 ότι «δεν υπήρχε τίποτα εύφλεκτο» στο εμπορικό τρένο, έγινε λαμβάνοντας υπόψη πληροφορίες για τα πορίσματα στα οποία (υποτίθεται ότι) κατέληγαν οι βέλγοι επιστήμονες… Δεν υπήρχε όμως κάτι τέτοιο.

Κατέληγαν στ’ αλήθεια οι βέλγοι επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Γάνδης σε αυτά τα συμπεράσματα; Δύο μήνες αργότερα, με βάση έρευνα του Δημήτρη Αλικάκου στην ιστοσελίδα ellinikahoaxes.gr και το ρεπορτάζ της Γεωργίας Λαγού για το δελτίο ειδήσεων του ANT1, τα πράγματα πήραν διαφορετική τροπή:

♦ Αυτό που προέκυψε είναι πως δεν επρόκειτο τελικά για έρευνα ή πόρισμα της Γάνδης, αλλά για μια προσομοίωση του Κώστα Λακαφώση, πραγματογνώμονα οικογενειών θυμάτων των Τεμπών.

♦ Σύμφωνα με όσα είπε στα Ellinika Hoaxes o Γιώργος Μαραγκός, ερευνητής του Πανεπιστημίου της Γάνδης, το Πανεπιστήμιο δεν έκανε ούτε καν επαλήθευση στις μετρήσεις που έγιναν και εστάλησαν σε αυτό από τον κ. Λακαφώση. Και πρόσθεσε ότι οι ισχυρισμοί των εν λόγω δημοσιευμάτων (τα οποία, θυμίζουμε, δεν διέψευσε ούτε η κυβέρνηση) ήταν «εξαιρετικά παραπλανητικοί και αβάσιμοι».  

♦ Στις εβδομάδες που ακολούθησαν την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου, παρότι δημοσιεύθηκαν τα βίντεο της εμπορικής αμαξοστοιχίας που δεν απεικόνιζαν δεξαμενές καυσίμου (και πιστοποιήθηκαν αργότερα ως γνήσια), το βασικό θέμα συζήτησης ήταν η θεωρία της ύπαρξης εύφλεκτου υλικού. H οποία, σύμφωνα με τη θεωρία συνωμοσίας που είχε ευρέως διαδοθεί οδήγησε στο μπάζωμα του χώρου για να καλυφθεί (υποτίθεται) κάποιος λαθρέμπορος από τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Τον Φεβρουάριο όλοι ανέμεναν πλέον το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ και τις μεγάλες συγκεντρώσεις στις 28 του μήνα.

♦ Στις 27/2 το πόρισμα του Οργανισμού που συστήθηκε από την κυβέρνηση για τη σοβαρή έρευνα των δυστυχημάτων, είχε ως «αιχμή» τις δηλώσεις των συντακτών του για «άγνωστη εύφλεκτη ύλη» και καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό, χωρίς να γίνει ευρέως αντιληπτό, από τα συμπεράσματα της ίδιας προσομοίωσης του κ. Λακαφώση. Οι τεχνικοί σύμβουλοι των οικογενειών είχαν βαρύνοντα ρόλο και λόγο στα συμπεράσματα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ.

Σύμφωνα με όσα δήλωσε στον ΑΝΤ1 (7/4) ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Γάνδης, Μπαρτ Μερσί, «ουδέποτε υπήρξε επίσημη έγκριση ή αποδοχή του πορίσματος (του ΕΟΔΑΣΑΑΜ) από την πλευρά του Πανεπιστημίου της Γάνδης». 

Την ίδια ημέρα (7/4), το συμβούλιο του ΕΟΔΑΣΑΑΜ αποφάσισε «την απαλοιφή του κεφαλαίου με την πιθανολόγηση για τις αιτίες της πυρόσφαιρας» από την έκθεση και ο πρόεδρός του Χρήστος Παπαδημητρίου ζήτησε συγγνώμη από τους συγγενείς των θυμάτων. Η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Γεωργία Αδειλίνη, μόλις έγιναν γνωστά όλα αυτά, διέταξε κατεπείγουσα έρευνα για το ζήτημα.

Την επομένη (8/4), και ενώ κυκλοφορούσαν πια οι πληροφορίες ότι το πόρισμα του Οργανισμού βασίστηκε στα συμπεράσματα των τεχνικών συμβούλων που προσέλαβαν οι συγγενείς των θυμάτων, ο κ. Παπαδημητρίου έκανε στροφή 180 μοιρών. Είπε ότι τελικά στηρίζει το πόρισμα, καταρρακώνοντας ό,τι είχε απομείνει από την αξιοπιστία του ΕΟΔΑΣΑΑΜ και ολοκληρώνοντας ένα μέγα-φιάσκο. Την επόμενη μέρα παραιτήθηκε.

Πώς βοήθησαν τα λάθη 

Κάπως έτσι η κυβέρνηση θεώρησε αξιόπιστα τα δημοσιεύματα περί των ερευνών της Γάνδης και στη συνέχεια ονόμασε «ευαγγέλιο» το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ για την «άγνωστη εύφλεκτη ύλη», δίχως να αντιληφθεί ότι τα συμπεράσματα για την πυρόσφαιρα στηρίχθηκαν άμεσα ή έμμεσα στην προσομοίωση του κ. Λακαφώση.

Ετσι, χωρίς να το γνωρίζει, η κυβέρνηση έσκαβε τον λάκκο της και τροφοδοτούσε –άθελά της– τη θεωρία συνωμοσίας ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης έδωσε εντολή για το μπάζωμα του χώρου με στόχο να προστατεύσει κάποιον λαθρέμπορο που (τάχα) μετέφερε παράνομα καύσιμα από τον Προμαχώνα ή κάπου αλλού.

Μια παρένθεση:

—Πολλοί επέκριναν το επικοινωνιακό επιτελείο του Μαξίμου για τη συνέντευξη του κ. Μητσοτάκη στον Alpha στις 29/1 ως προς τον τόνο της συγκατάβασης και την απόδοση σεβασμού στους συγγενείς των θυμάτων. Κάτι, όμως, που από κάθε άποψη ήταν σωστό και αναγκαίο. Το πρόβλημα της συνέντευξης ήταν αλλού και ήταν όντως πρόβλημα επιτελείου, αλλά όχι του επικοινωνιακού επιτελείου. Ηταν πρόβλημα συνεργατών του Πρωθυπουργού μετά την αποχώρηση Δημητριάδη (2022) και Γεραπετρίτη (2023) από το Μέγαρο Μαξίμου.

Στο Μαξίμου μπέρδεψαν τη Γάνδη με τον κ. Λακαφώση (και αυτό δεν αποτελεί μομφή για τον κ. Λακαφώση). Το λάθος δεν ήταν ο τόνος του κ. Μητσοτάκη προς τους συγγενείς και τους δικαίως οργισμένους πολίτες, αλλά το υπερβολικό βάρος που έδωσαν σε (τουλάχιστον) επισφαλείς εκδοχές για την πυρόσφαιρα.

Πώς, άραγε, μετά από όλα αυτά η κυβέρνηση ανακάμπτει στις δημοσκοπήσεις (διαβάστε αυτή της Real Polls για το Protagon); Μια εξήγηση είναι ότι οι πολίτες ενοχλήθηκαν μεν από την κατάρρευση του πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, αλλά διαπίστωσαν παράλληλα ότι η κυβέρνηση δεν παρενέβη για να το φέρει στα μέτρα της. Η πενταμελής επιτροπή της ΕΔΑΠΟ (μέλος της οποίας είναι ο κ. Λακαφώσης) ήταν αυτή που είχε τον βασικό ρόλο στη διαμόρφωση του πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, χωρίς να υπάρξει κυβερνητική παρέμβαση.

Ισως λοιπόν να λειτούργησαν δύο αντίρροπες δυνάμεις στο επίπεδο της κοινής γνώμης και η μία να ξεπέρασε την άλλη. Η μία ήταν η απογοήτευση για την κατάρρευση του κύρους του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, στον οποίο επενδύθηκαν ελπίδες για αξιόπιστη έρευνα της τραγωδίας. Και η άλλη, η διαπίστωση ότι η κυβέρνηση «την πάτησε» πιστεύοντας τις επισφαλείς πληροφορίες –και του ΕΟΔΑΣΑΑΜ–, που τροφοδοτούσαν τις θεωρίες συνωμοσίας εναντίον της. Η δεύτερη αυτή εντύπωση, σε συνδυασμό με την κατάρρευση των θεωριών περί μπαζώματος για χάρη λαθρεμπόρων, βοήθησε κατά τα φαινόμενα τη δημοσκοπική ανάκαμψη της ΝΔ.

Βοήθησε, λοιπόν, την κυβέρνηση η ανατροπή, το μη αναμενόμενο. Διότι το να τα κάνει θάλασσα ένας –έστω ανεξάρτητος– κρατικός οργανισμός, όπως ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ, δεν αποτελεί ανατροπή. Ούτε έκπληξη. Είναι το απολύτως αναμενόμενο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News