Διακηρύξεις, δελτία τύπου και επίσημες αναγγελίες όλων των πρόσφατων κυβερνήσεων επανειλημμένα αναφέρονται στην καταπολέμηση της διαφθοράς και μηδενική ανοχή στα πολλαπλά φαινόμενα διαπλοκής και δυσλειτουργίας που πλήττουν τη χώρα για δεκαετίες. Δυστυχώς απογοητευτική έχει αποδειχθεί η πρόοδος, η συνέχεια και η αποτελεσματικότητα των μέτρων και θεσμών που ακλουθούν κάθε νέο κυβερνητικό σχήμα. Διαρκείς αλλαγές, αθέμιτες πρακτικές, βιαστικές αποφάσεις και έλλειψη επαγγελματισμού δημιουργούν εύλογες αμφιβολίες για το σθένος και τη γνησιότητα της πολιτικής βούλησης κυβερνήσεων και εξωτερικών παραγόντων/θεσμών.

Η οικονομία εξακολουθεί να αιμορραγεί, η φήμη της χώρας είναι σοβαρά τραυματισμένη, η κοινή γνώμη είναι αποθαρρυμένη και ηττοπαθής. Η αναγκαιότητα κλίματος ακεραιότητας, εμπιστοσύνης και προϋποθέσεων για την ανάκαμψη της οικονομίας και προσέλκυση επενδύσεων στην Ελλάδα είναι κρίσιμη. Απλές νομικές αλλαγές δεν αρκούν αν και έχουμε δει αρκετές προσφάτως. Χρειάζονται ουσιαστικές και βιώσιμες μεταρρυθμίσεις, προσοχή σε συστημικά προβλήματα (ανταγωνισμός, διακριτική ευχέρεια, διαφάνεια και λογοδοσία) και διαγνωστική προσπάθεια με ευρεία πολιτική και κοινωνική συμμετοχή προς το σταδιακό χτίσιμο περιβάλλοντος έντιμου ανταγωνισμού και επιχειρηματικού ήθους.

Εχουμε φτάσει σε σημείο όπου ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να είναι όχι απλά μέρος της λύσης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς αλλά ο κύριος μοχλός της. Ηγετικές και πρωτοπόρες πρωτοβουλίες στον ιδιωτικό τομέα μπορούν να επιφέρουν θετική αλλαγή μέσω συλλογικών δράσεων (collective actions) ακόμη και χωρίς την ουσιαστική σύμπραξη της κυβέρνησης.

Η ιδέα είναι απλή – εταιρίες και επαγγελματίες σε διάφορους κλάδους μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους και με ενδιαφερόμενους φορείς (ΜΚΟ, ακαδημία, πολιτικά στελέχη όλων των κομμάτων) προκειμένου να αναβαθμίσουν προσπάθειες για την καταπολέμηση της διαφθοράς, να δημιουργήσουν συνθήκες έντιμου ανταγωνισμού και να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση σε κυβέρνηση και άλλους οικονομικούς τομείς. Η συμβολή πολλαπλών φορέων και οπτικών γωνιών παρέχει ειδοποιό διαφορά για τη δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος με ορθές πρακτικές, ελαχιστοποιεί κίνητρα και ευκαιρίες για τη διαπλοκή και τις παραβάσεις του κράτους δικαίου καθώς προωθεί ισότιμους όρους ανταγωνισμού για συμμέτοχους όλων των μεγεθών.

Εχουμε φτάσει σε σημείο όπου ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να είναι όχι απλά μέρος της λύσης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς αλλά ο κύριος μοχλός της…

Υπάρχουν πολλά είδη συλλογικής δράσης – βραχυπρόθεσμες. μακροπρόθεσμες, μόνο για συγκεκριμένα έργα, πολλαπλοί φορείς πέραν του ιδιωτικού τομέα, με/χωρίς συντονιστή και αξιόπιστα τρίτα πρόσωπα, με/χωρίς ανακοινώσεις και κυρώσεις. Κυμαίνονται από διακηρύξεις κατά της διαφθοράς, αυτοδεσμεύσεις κατά τη διάρκεια ενός δεδομένου έργου, πρωτοβουλίες στη βάση συγκεκριμένων αρχών και ηθικών δεσμεύσεων, σύμφωνα ακεραιότητας σχετικά με σειρά δημοσίων έργων και παρακολούθηση απο εξωτερικό συντονιστή ή ελεγκτή, μέχρι συνασπισμούς προς πιστοποίηση προτύπων επιχειρηματικής συμπεριφοράς με εκπαιδευτικά προγράμματα και αξιολόγηση/πιστοποίηση δεοντολογικής και κανονιστικής συμμόρφωσης.

Σε περιβάλλοντα υψηλού κινδύνου εύλογα ερωτήματα εγείρονται. Πώς μπορεί να διασφαλιστεί οτι ανταγωνιστές δρουν με ηθος και ακεραιότητα; Πώς μπορεί να αλλάξει η κουλτούρα της επιχειρηματικής δραστηριότητας; Πώς πριμοδοτούμε αξίες και αρχές σε περίοδο κρίσης; Πώς θα συμβάλλουν όσοι αισθάνονται ότι δεν έχουν κατάλληλους πόρους για την καταπολέμηση της διαφθοράς ή εκείνοι που ωφελούνται από διεφθαρμένες συναλλαγές;

Τα οφέλη κινητοποίησης το ιδιωτικού τομέα είναι προφανή: οικονομική ανάκαμψη, βελτίωση της εθνικής φήμης, εξωτερικές επενδύσεις, επιστροφή ανθρώπινου δυναμικού…

Η υλοποίηση είναι συχνά περίπλοκη και δύσκολη – προκλήσεις και αντιστάσεις πρέπει να εκτιμηθούν. Πριν από οιαδήποτε εφαρμογή, πρέπει να αποφασισθεί ποιος τύπος είναι πιο κατάλληλος για τις δεδομένες συνθήκες, ποιοι θα συμμετάσχουν, ορισμός συντονιστή και διαδικασίας επαφών και ανταλλαγής απόψεων, εκπόνηση πρώτου σχεδίου για συζήτηση, ομάδα εργασίας, συμφωνία στόχων, αρχών και χρονοδιαγραμμάτων, διακυβέρνηση, εφαρμογή και εξάπλωση.

Τα οφέλη μια τέτοιας κινητοποίησης το ιδιωτικού τομέα είναι προφανή: οικονομική ανάκαμψη, βελτίωση της εθνικής φήμης, εξωτερικές επενδύσεις, επιστροφή ανθρώπινου δυναμικού, ευνομία και χρήστη διοίκηση η οποία έστω αργότερα θα προσελκύσει και κυβερνητικούς θεσμούς. Τέτοια ευεργετική παλίρροια θα ανεβάσει όλα τα σκάφη από βαρκούλες μέχρι υπερωκεάνια. Η Διεθνής Ακαδημία Εναντίον της Διαφθοράς εκκίνησε αποκλειστικό πρόγραμμα έρευνας, εκπαίδευσης και πρακτικής εφαρμογής στο θέμα συλλογικών δράσεων. Διάθεση, δυνατότητα και χαμηλότατο κόστος προσφέρουν την ευκαιρία να συζητηθεί και να διερευνηθεί τι είδος συλλογικής δράσης μπορεί να ανατηχθεί στην Ελλάδα. Ας ελπίσουμε ότι τέτοια ηγετική δράση θα σημειώσει επιτυχία σε εύλογο χρονικό διάστημα και θα προσελκύσει και κυβερνητικούς θεσμούς προκειμένου να συνενωθούν οι προσπάθειες για το καλό του τόπου.

 * Ο κ. Νίκος Πασσάς είναι καθηγητής Εγκληματολογίας και Ποινικής Δικαιοσύνης στο Πανεπιστήμιο Northeastern (Βοστώνη) και Διακεκριμένος Καθηγητής στη Διεθνή Ακαδημία Εναντίον της Διαφθοράς (Βιέννη). Θα είναι ομιλητής στο 1ο Οικονομικό Συνέδριο των Δελφών που θα πραγματοποιηθεί 26-28 Φεβρουαρίου 2016.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News