Η αναφορά στη Ρόζα Λούξεμπουργκ ας αποδοθεί στις απόψεις της για τις απεργίες, όπως αυτές εκφράζονται κυρίως σε κείμενά της του 1902 και 1913, εκδομένα παλαιότερα στα ελληνικά υπό τον τίτλο «Απεργία και αυθορμητισμός των μαζών». Μάλιστα, με τα εν λόγω κείμενα και με την εν λόγω έκδοση με συνδέει και κάτι πιο προσωπικό: ήταν μια από τις πολύ πρώτες μεταφράσεις μου, επί χούντας (εξ ου και με ψευδώνυμο), εκεί γύρω στο 1970, πριν από 55 (!) χρόνια.

Γενικά, πάντως, καλό είναι να τη θυμόμαστε τη Ρόζα. Οχι τόσο για τις αναλύσεις της και τις προβλέψεις της για τον καπιταλισμό, οι οποίες διαψεύστηκαν όπως και εκείνες σχεδόν όλων των μαρξιστών της εποχής της (θα εξαιρούσα τον παραγνωρισμένο Μπερνστάιν, τον πατέρα, ουσιαστικά, της Σοσιαλδημοκρατίας), όσο για τη ρητή αντίθεσή της στη λενινιστική αντίληψη για τη δομή και τον ρόλο του κόμματος, για τον τρόπο κατάληψης και άσκησης της εξουσίας.

Ηδη στις αρχές του 1918, από τη γερμανική φυλακή όπου ήταν έγκλειστη και ενώ η Οκτωβριανή Επανάσταση βρισκόταν ακόμη στο ζενίθ της αίγλης της, η Ρόζα, με εντυπωσιακή οξυδέρκεια και διορατικότητα, έγραφε: «Χωρίς γενικές εκλογές, απεριόριστη ελευθερία του Τύπου και των συγκεντρώσεων, ελεύθερη πάλη των ιδεών, η ζωή ξεψυχάει σε όλους τους δημόσιους θεσμούς…». Και προσέθετε: «Η ελευθερία για τους οπαδούς της κυβέρνησης και μόνο, για τα μέλη του κόμματος όσο πολυάριθμα και αν είναι αυτά, δεν είναι ελευθερία. Η ελευθερία νοείται πάντοτε ως ελευθερία για αυτόν που σκέφτεται διαφορετικά».

Πάμε τώρα και στα χαΐρια μας. Πριν από καμιά δεκαριά μέρες στη χώρα μας είχε κηρυχθεί, λέει, γενική απεργία. Ωδινεν όρος και έτεκεν μυν. Με άλλα λόγια, είτε κηρύχτηκε είτε δεν κηρύχτηκε, «μηδέν εις το πηλίκιον», όπως έλεγε και ένας πρώην πρωθυπουργός. Οι επιπτώσεις στην κατάσταση του κόσμου της εργασίας αλλά και γενικότερα στις πολιτικές εξελίξεις ήταν μηδενικές, ανύπαρκτες. Γιατί έγινε, λοιπόν, η απεργία; Μα, επειδή κάποιοι επαγγελματίες συνδικαλιστές και η συνδικαλιστική παράταξη του ΚΚΕ έπρεπε «να βγάλουν την υποχρέωση».

Εδώ και χρόνια η ΓΣΕΕ αποτελεί ουσιαστικά οργανισμό-σφραγίδα, οργανισμό που απλώς στεγάζει κάποιους επαγγελματίες συνδικαλιστές, οι οποίοι, εννοείται, δεν εργάζονται με την παραδοσιακή (την κυριολεκτική, αν θέλετε) έννοια του όρου. Εδρεύουν και συνεδριάζουν σε όμορφα κτίρια, διατηρούν Ινστιτούτο που μελετά τα προβλήματα του κόσμου της εργασίας, πηγαίνουν σε συνέδρια στο εξωτερικό, και άλλα τέτοια. Γενικώς, μια χαρά περνάνε.

Ποιους εκπροσωπούν; Ελα, ντε; Τους πραγματικά σκληρά εργαζόμενους και αναξιοπαθούντες, πάντως, συχνά αλλοδαπής καταγωγής πλέον στη χώρα μας, μάλλον όχι. Οι συνδικαλιστές προέρχονται σχεδόν όλοι από τον χώρο των συντεχνιών του ευρύτερου δημόσιου (κάποτε)  τομέα, οι οποίες γνώρισαν ημέρες δόξης κυρίως επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ, αλλά και όχι μόνο. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις οι τότε συνδικαλιστές της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ, του ΟΤΕ, της αλήστου μνήμης Ολυμπιακής Αεροπορίας, του χώρου των τραπεζών (κάποτε υπό τον έλεγχο του κράτους και αυτές, όπως και η ΔΕΗ και ο ΟΤΕ), της ομοσπονδίας των εργαζομένων στους δήμους ‒ σε κάποιο γραφείο, εννοείται, μη φανταστείτε τίποτα τύπους που τραβολογιούνται στα απορριμματοφόρα.

Ευτυχώς, πάντως, η κοινωνία προχωράει, έστω και με αντιστάσεις και με προβλήματα. Δυστυχώς για τους Φωτόπουλους και για τον κουτσαβάκικης χροιάς («Θα κατεβάσω τους διακόπτες!») συνδικαλισμό τους, η εποχή των παχέων αγελάδων έχει παρέλθει οριστικά. Οσο για την απήχηση του παναγοπούλειου συνδικαλισμού, αρκεί να έριχνε κάποιος μια ματιά στην προ ημερών συγκέντρωση στην πλατεία Κλαυθμώνος για να βεβαιωθεί για του λόγου το αληθές όσων γράφω. Θλίψη και μιζέρια. Τρεις κι ο κούκος, που και αυτοί περίμεναν να τελειώσει η αγγαρεία και να καταφύγουν στα γειτονικά στέκια για τον φρέντο τους, τον καπουτσίνο τους, την μπιρίτσα τους.

Υπάρχει, βέβαια, και μια δεύτερη «συνιστώσα» που συμμετέχει στις αποφασιζόμενες «γενικές απεργίες». Οι συμπαγείς, συντεταγμένες και σε άψογη παράταξη συνδικαλιστικές δυνάμεις του ΚΚΕ, γνωστές και ως ΠΑΜΕ. Με χωριστή πορεία και συγκέντρωση πάντοτε, πειθήνιοι εκτελεστές των εντολών της κομματικής ηγεσίας για αγωνιστική γυμναστική. Και βέβαια, με την απαραίτητη μουσική να μεταδίδεται από τα μεγάφωνα, με ομιλίες ακριβώς ίδιες με τις περυσινές και τις προπέρσινες, με τις κόκκινες σημαίες τους, με τα ίδια και τα ίδια συνθήματα στα πανό τους. Περισσότεροι νοματαίοι από εκείνους του Παναγόπουλου, οπωσδήποτε, αυτοί του ΠΑΜΕ, αλλά και πάλι λιγοστοί. Και, κυρίως, απελπιστικά προβλέψιμοι, ανίκανοι να παραγάγουν το οποιοδήποτε πολιτικό γεγονός, να επηρεάσουν έστω και στο ελάχιστο την πορεία των πραγμάτων.

Μιας και περί απεργιών λοιπόν ο λόγος, δεν βλάπτουν, νομίζω, και δυο επισημάνσεις/υπενθυμίσεις. Εδώ και αρκετά χρόνια, ήδη από τη Μεταπολίτευση θα έλεγα, γίνεται κατάχρηση του όρου «απεργία». Με γλωσσικούς αλλά και με νομικούς όρους, απεργία μπορεί να γίνει μόνο από όποιον απασχολείται με σχέση εξαρτημένης εργασίας. Τις μέρες κατά τις οποίες δεν εργάζεται με δική του απόφαση, ο αυτοαπασχολούμενος δεν απεργεί, απέχει από την εργασία του επειδή έτσι κρίνει σκόπιμο.

Δεν μπορεί, επομένως, να γίνεται λόγος για «απεργία» των ταξιτζήδων, των δικηγόρων, των αγροτών, οι οποίοι καλλιεργούν δικά τους χωράφια, κ.ο.κ. Να ξέρουμε για τι μιλάμε, αν μη τι άλλο. Οσο για το βάφτισμα «απεργία» αυτού του είδους της αποχής από την εργασία, ας θεωρηθεί και αυτό γέννημα μιας περιόδου κατά την οποία περίσσευε ο λεκτικός μαξιμαλισμός και η (να έχουμε να λέμε, κατά κανόνα) «αγωνιστικότητα».

Τελευταίο αλλά όχι ασήμαντο. Ιστορικά, και σίγουρα στην εποχή της Ρόζα, η απεργία είχε για τους εργαζόμενους απτό όσο και αυτονόητο κόστος: έχαναν το μεροκάματο, εξ ου και τα απεργιακά ταμεία, τα ταμεία αρωγής, ο τότε ρόλος των συνδικάτων, κ.λπ. Σήμερα, ποια συνδικάτα και ποιο χάσιμο του μεροκάματου; Ηδη από τα αριστερά μου νιάτα είχα μάθει ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, συχνά ως μέρος της διαπραγμάτευσης που οδηγεί στη λήξη της απεργιακής κινητοποίησης, οι ημέρες της απεργίας είτε δεν αφαιρούνται από τις απολαβές είτε αφαιρούνται για το θεαθήναι αλλά το ποσόν τους αντισταθμίζεται με (εικονικές, κατά κανόνα) υπερωρίες.

Α, ρε κατακαημένη Ρόζα! Α, ρε κατακαημένε καπνεργάτη της δεκαετίας του 1930! Πού να ξέρατε ότι θα έρθει μια μέρα που «γενική απεργία» θα κατέληγε να σημαίνει το θλιβερό θέαμα που παρακολουθήσαμε, και μάλιστα σε απευθείας μετάδοση, πριν από μερικές μέρες. Ας δείξουμε, όμως, και λίγη κατανόηση. Είπαμε: οι άνθρωποι που αποφάσισαν τη «γενική απεργία» έπρεπε να βγάλουν την υποχρέωση.

---

* O Ανδρέας Παππάς είναι συγγραφέας και επιμελητής εκδόσεων

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News