Από την εποχή που χτίστηκε το Empire State Building, στη Νέα Υόρκη έχουν ανεγερθεί (και καταρρεύσει) πολύ υψηλότερα κτίρια. Το ίδιο, όμως, παραμένει στη θέση του ως το απόλυτο και διαχρονικό σύμβολο της αμερικανικής φιλοδοξίας· δεν είναι μόνο ένα αρχιτεκτονικό επίτευγμα, αλλά και ένα μνημείο ανθρώπινης τόλμης. Πίσω από το ατσάλι και τον μύθο του κτιρίου κρύβονται οι άγνωστοι εργάτες που ισορρόπησαν στο κενό, χτίζοντας με κίνδυνο τη ζωή τους ένα ορόσημο της σύγχρονης Ιστορίας.

Ανεβασμένος σε ένα λεπτό ατσάλινο καλώδιο, περίπου 400 μέτρα πάνω από το Μανχάταν, ένας σκληραγωγημένος εργάτης με φθαρμένη φόρμα πιάνει μια βίδα για να τη σφίξει. Κάτω από τα πόδια του απλώνεται ο ποταμός Χάντσον, η χαοτική μεγαλούπολη της Νέας Υόρκης και, συμβολικά, ολόκληρη η Αμερική, μέχρι τη μακρινή γραμμή του ορίζοντα. Από εκείνο το ύψος, αν κάποιος έπεφτε, θα χρειαζόταν περίπου έντεκα δευτερόλεπτα για να φτάσει στο έδαφος.

Αυτή η συναρπαστική εικόνα, που απαθανάτισε ο κοινωνιολόγος και φωτογράφος Λιούις Χάιν, και έγινε γνωστή ως «The Sky Boy» (Το αγόρι στον Ουρανό), συμπυκνώνει το θάρρος και την αποφασιστικότητα των εργατών που έχτισαν το Empire State Building, γράφει ο Guardian, τότε το ψηλότερο κτίριο του κόσμου, με 102 ορόφους και ύψος 381 μ. Σαν πρωτοπόροι εξερευνητές, ανέβαιναν σε ύψη άγνωστα ως τότε για την ανθρώπινη εμπειρία, μετατρέποντας σε πραγματικότητα το όραμα μιας χώρας με αστείρευτη φιλοδοξία· μιας Αμερικής που «άγγιζε τον ουρανό με τα πόδια ριζωμένα στη γη», όπως έλεγε ο μεγιστάνας Τζον Γιάκομπ Ράσκομπ, ένας από τους χρηματοδότες του έργου.

Ο Χάιν, γνωστός για τις φωτογραφικές μελέτες του με θέμα εργάτες και μετανάστες, κλήθηκε να αποτυπώσει την καταιγιστική πορεία της κατασκευής του κτιρίου, που ολοκληρώθηκε σε μόλις 13 μήνες (1930-31). Πέρα από τα πορτρέτα μεμονωμένων εργατών, φωτογράφισε άνδρες σε πλήρη δράση: να τρυπούν τα θεμέλια, να παλεύουν με ατσάλινους σωλήνες, να ισορροπούν σε δοκούς που κρέμονταν κυριολεκτικά πάνω από την πόλη.

Σήμερα, οι επισκέπτες του Empire State ποζάρουν μπροστά σε μπρούντζινα αγάλματα παλιών οικοδόμων, ενώ γύρω τους παίζει τεχνητός ήχος από αμόνια, φωνές και χτυπήματα μετάλλου· μια τουριστική αναπαράσταση ενός ηρωικού άθλου που με τα χρόνια εμπορευματοποιήθηκε.

Η Ιστορία συχνά υμνεί τους πλούσιους και φιλόδοξους άνδρες που ζήτησαν την ανέγερση του κτιρίου, όπως τον πρώην κυβερνήτη της Νέας Υόρκης, Αλφρεντ Σμιθ, αλλά και τους αρχιτέκτονες Σριβ, Λαμπ και Χάρμον, που ανέπτυξαν το χαρακτηριστικό αρ ντεκό ύφος με τυποποιημένα, προκατασκευασμένα τμήματα που συναρμολογούνταν σαν αυτοκίνητα σε γραμμή παραγωγής.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Guardian, οι χιλιάδες άνδρες που πραγματικά το έχτισαν –περίπου 3.000 εργάτες που δούλευαν καθημερινά– παραμένουν σχεδόν αόρατοι στην κοινή μνήμη. Ακόμη και ο Sky Boy, παρά τη ρομαντική αχλή του και τη σύγκριση με τον Τσαρλς Λίντμπεργκ, παραμένει άγνωστος. Ηταν απλώς ένας από τους «σιδεράδες», τους ειδικούς που ανύψωναν και ένωναν τον ατσάλινο σκελετό, ανοίγοντας τον δρόμο για όλους τους υπόλοιπους τεχνίτες: ξυλουργούς, υαλοποιούς, πλακάδες, λιθοξόους.

Οι σιδεράδες αυτοί, κυρίως Σκανδιναβοί, Ιρλανδοαμερικανοί και Ινδιάνοι Μοχόκ, ήταν μια δεμένη αδελφότητα. Αυτοπροσδιορίζονταν ως «roughnecks» (τραχείς), ατρόμητοι κυρίαρχοι μιας επικίνδυνης τέχνης. Οπως έγραψε τότε ένας δημοσιογράφος των New York Times, περνούσαν τις ημέρες τους «περπατώντας στη λεπτή άκρη τού τίποτα».

Ενα νέο βιβλίο με τίτλο «Men at Work: The Untold Story of the Empire State Building and the Craftsmen Who Built It» (Ανδρες στη Δουλειά: Η ανείπωτη ιστορία του Empire State Building και των τεχνιτών που το έχτισαν), του Γκλεν Κερτς, επιχειρεί να δώσει σάρκα και οστά σε ένα μικρό μέρος αυτής της ξεχασμένης εργατικής στρατιάς. Ο ίδιος ο συγγραφέας είχε συναισθηματικούς δεσμούς με το κτίριο, αφού ο πατέρας του εργαζόταν εκεί. Γνωρίζοντας τις φωτογραφίες του Χάιν, πρόσεξε κάποτε μια μικρή πλάκα κρυμμένη στο επιβλητικό λόμπι: πάνω της αναγράφονταν 32 ονόματα εργατών που είχαν τιμηθεί για την «εξαιρετική δεξιοτεχνία» τους. Από εκεί ξεκίνησε η έρευνά του.

Η αναζήτηση, όμως, κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν. Οι οικοδόμοι της εποχής συχνά ζούσαν νομαδικά, μετακινούμενοι από έργο σε έργο. Τα επίσημα αρχεία ήταν περιορισμένα και η προσωπική ζωή των «κοινών ανθρώπων» σπανίως καταγραφόταν. Ακόμη και ο πραγματικός αριθμός των νεκρών κατά τη διάρκεια της κατασκευής παραμένει ασαφής, γράφει ο Guardian: αν και τα επίσημα στοιχεία μιλούν για πέντε νεκρούς, ο Κερτς εκτιμά ότι ήταν τουλάχιστον οκτώ, επτά εργάτες και μια περαστική γυναίκα, η Ελίζαμπεθ Ιγκερ, που σκοτώθηκε από πτώση μιας ξύλινης σανίδας.

Μέσα από αποδελτίωση απογραφών, μεταναστευτικών εγγράφων, συνδικαλιστικών αρχείων, εφημερίδων της εποχής και προφορικών μαρτυριών απογόνων, ο Κερτς «φωτίζει» εκ νέου τους άνδρες των φωτογραφιών. Από αφηρημένα σύμβολα ηρωισμού, μετατρέπονται σε πραγματικούς ανθρώπους με ιστορίες, ελπίδες, φόβους και μικρές τραγωδίες.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Βικτόρ «Φρέντσι» Γκοσελέν, ειδικού «συνδεσμολόγου», που καθοδηγούσε τις αιωρούμενες δοκούς στη θέση τους. Χάρη σε φωτογραφίες όπου ποζάρει ανέμελα πάνω σε μια μεταλλική μπάλα ανύψωσης, ντυμένος σχεδόν σαν ακροβάτης, το πρόσωπό του απέκτησε ξεχωριστή αναγνωρισιμότητα· μια από τις εικόνες του έγινε γραμματόσημο το 2013. Ο Κερτς καταγράφει την πορεία της ζωής του και τον ξαφνικό θάνατό του σε τροχαίο, που άφησε πίσω του μια χήρα και δύο μικρά παιδιά.

Αλλες ιστορίες είναι εξίσου δυνατές: ο Βλαντίμιρ Κόζλοφ από τη Ρωσία, συνδικαλιστής που πάλευε για καλύτερη προστασία των εργατών· ο σκωτσέζος ξυλουργός Μαθιού ΜακΚίν, που είχε αφήσει πίσω του την οικογένειά του για να κυνηγήσει ένα καλύτερο μέλλον· ο ιταλός τεχνίτης Φερρούτσιο Μαριούτο, που έφτασε στην Αμερική δυο χρόνια πριν δουλέψει στο έργο και πέθανε σχετικά νέος, πιθανότατα από μεσοθηλίωμα λόγω αμίαντου.

Στο τέλος, ο Κερτς προχωρά στη δυσκολότερη υπόθεση: ότι ο άγνωστος Sky Boy ίσως ήταν ο Ντικ ΜακΚάρθι, εγγονός ιρλανδών μεταναστών, που ζούσε στο Μπρούκλιν και πέθανε το 1983. Αν και ο Χάιν δεν άφησε καμία σχετική σημείωση, η σύγκριση των χαρακτηριστικών του με το πρόσωπο της φωτογραφίας ενισχύει μια πιθανότητα που ο συγγραφέας εκτιμά στο 50%.

Η αφήγηση της αρχιτεκτονικής Ιστορίας συχνά αγνοεί το ανθρώπινο κόστος· συνηθίζει να εξυψώνει τους λίγους, όχι τους πολλούς. Οπως λέει ο Κερτς, οι ζωές των εργατών θεωρούνται υπερβολικά «συνηθισμένες» για να αξίζουν καταγραφή. Και όμως, χωρίς την επιδεξιότητά τους, την εκπαίδευσή τους και το θάρρος τους, κανένα κτίριο, ούτε καν το Empire State Building, δεν θα είχε υψωθεί ποτέ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News