Οι βιβλιοθήκες της Αγγλίας ετοιμάζονται να ανοίξουν και πάλι, με την υποχρέωση να εφαρμόσουν τον νέο κανόνα που επιβάλλει τήρηση αποστάσεων μεγαλύτερων του ενός μέτρου. Όμως η ανησυχία για την κοινωνική απόσταση δεν είναι κάτι καινούργιο. Το 1841, ένας επισκέπτης βαρέθηκε να είναι «σφηνωμένος» ανάμεσα σε άλλους στη Βιβλιοθήκη του Βρετανικού Μουσείου: «Κανείς δεν μπορεί να διαβάσει ένα βιβλίο καλά με τη φασαρία 300 ή 400 ανθρώπων γύρω του!» έγραψε.

Ο δυσαρεστημένος αναγνώστης ήταν ο ιστορικός Τόμας Κάρλαϊλ, γράφει η Telegraph, ο οποίος οραματίστηκε ένα νέο είδος βιβλιοθήκης, ένα μέρος όπου θα μπορούσε κανείς να περιηγηθεί ολόκληρη τη συλλογή ήσυχα-ήσυχα και, στη συνέχεια, να κάνει κάτι που ήταν αδύνατο μέχρι τότε: να πάρει τα βιβλία στο σπίτι του. Και την δημιούργησε, σε μερικά ενοικιαζόμενα δωμάτια πάνω από μια πρώην κρυφή χαρτοπαικτική λέσχη. Λίγα χρόνια αργότερα, η βιβλιοθήκη μετακόμισε σε μια ήσυχη γωνιά της πλατείας πλατεία Σεντ Τζέιμς, όπου και παραμένει έκτοτε.

Η Βιβλιοθήκη του Βρετανικού Μουσείου έχει εξελιχθεί σε ένα μεγαθήριο παγκοσμίου φήμης, τη Βρετανική Βιβλιοθήκη (British Library), οι περισσότεροι άνθρωποι, όμως, δεν έχουν ακουστά την μικρότερη αντίπαλό της, την Βιβλιοθήκη του Λονδίνου (London Library), η οποία άλλαξε στην πραγματικότητα την μορφή της σύγχρονης αγγλοσαξονικής λογοτεχνίας.

(Δείτε ένα μικρό βίντεο – περιήγηση στην Βιβλιοθήκη του Λονδίνου στο τέλος του κειμένου)

Είναι η μεγαλύτερη ιδιωτική δανειστική βιβλιοθήκη στον κόσμο και μερικοί από τους πιο διάσημους συγγραφείς των δύο τελευταίων αιώνων  εμπνεύστηκαν τα βιβλία τους ψάχνοντας στα ράφια της. Θέλετε ονόματα; Ντίκενς, Δαρβίνος, Τσόρτσιλ. Κίπλινγκ, Κιούμπρικ, Αγκάθα Κρίστι, Αντζελα Κάρτερ, Βιρτζίνια Γουλφ και οι δύο Ελιοτ (Τζορτζ και Τ.Σ.)…  Είναι τόσοι πολλοί που είναι αδύνατον να τους αναφέρει κανείς όλους. Οι σημερινοί βιβλιοθηκάριοι, για παράδειγμα, ανακάλυψαν ότι ο Μάρκ Τουέιν ήταν κάποτε μέλος της βιβλιοθήκης μόλις πριν από μερικούς μήνες, όταν «σκόνταψαν» πάνω στην καρτέλα του. Μάλιστα είχε γίνει μέλος την ίδια χρονιά με τους Χ. Τζ. Γουέλς και Αρθρουρ Κόναν Ντόιλ.

Το 2018, οι βιβλιοθηκάριοι ανακάλυψαν, ακόμη, ότι οι σημειώσεις στις σελίδες ενός ένα βιβλίου για την αργκό του Γουίτμπι είχαν γραφτεί από τον Μπραμ Στόκερ. Ο ιρλανδοβρετανός συγγραφέας τρόμου το είχε δανειστεί όταν έκανε έρευνα για τις σκηνές του Γουίτμπι που αναφέρονται στο διάσημο μυθιστόρημά του «Δράκουλας». Μετά από αυτή την ανακάλυψη, το βιβλίο μεταφέρθηκε στην ενότητα «Ασφαλές», όπου φιλοξενούνται οι πολύτιμοι θησαυροί της βιβλιοθήκης, οι οποίοι μέχρι πρόσφατα –όπως σχεδόν οτιδήποτε υπάρχει στα, μήκους άνω των 27 χλμ. ράφια της– ήταν διαθέσιμοι σε οποιονδήποτε. Μπορούσατε για παράδειγμα, να δανειστείτε  το «Νίκολας Νίκλεμπι» του Ντίκενς στην πρώτη του έκδοση του 1839, και να το διαβάσετε με την ησυχία σας στο σπίτι…

Η δυνατότητα να τραβήξει κανείς οποιοδήποτε βιβλίο από ένα ράφι, βρίσκεται στο επίκεντρο της ταυτότητας της βιβλιοθήκης, λέει στην Telegraph ο Τζούλιαν Λόιντ, επικεφαλής επικοινωνίας της βιβλιοθήκης: «Δεν είναι μουσείο, είναι ένα εκατομμύριο βιβλία για δανεισμό», λέει. Είναι επίσης μια πολυσύχναστη λογοτεχνική κοινότητα. Αν και η βιβλιοθήκη έχει λιγότερα από 7.000 μέλη, περίπου 1.000 από αυτά είναι συγγραφείς κάποιου είδους. Πάντα υπήρχαν μυθιστοριογράφοι και ιστορικοί, αλλά τα τελευταία χρόνια προστέθηκε και ένα νέο κύμα σεναριογράφων.

Η Βιβλιοθήκη του Λονδίνου είναι το μέρος όπου η Ντέμπορα Ντέιβις έκανε την έρευνά της για το σενάριο της ταινίας του Γιώργου Λάνθιμου «Η Ευνοούμενη», (για την οποία η Ολίβια Κόλμαν βραβεύτηκε πέρσι με Οσκαρ Α΄Γυναικείου Ρόλου) και όπου η Ντέζι Γκούντγουιν γράφει το σενάριο της δραματικής τηλεοπτικής σειράς «Βικτόρια» (άρχισε να προβάλλεται το 2016 στο βρετανικό κανάλι ITV ενώ αργότερα  προβλήθηκε επίσης από το Cosmote TV και την ΕΡΤ2).

Για την Βικτόρια Χίσλοπ, συγγραφέα  του best seller «Το Νησί», η ιστορία του κτιρίου είναι λιγότερο ενδιαφέρουσα από την αίσθηση μιας ζωντανής «κοινότητας» που νιώθει όταν συναντάει άλλους συγγραφείς εκεί: «Βλέπεις τον Τομ Στόπαρντ και απλά νιώθεις την καρδιά σου να λιώνει από την απόλυτη χαρά να βρίσκεσαι μαζί του στον ίδιο χώρο», λέει.

Ο Καζούο Ισιγκούρο, παλιό μέλος της βιβλιοθήκης, έπεσε τυχαία στο «The Danger of Being a Gentleman» του Χάρολντ Λάσκι, που τον ενέπνευσε να γράψει «Τα Απομεινάρια μιας Μέρας», βιβλίο το οποίο το 1993 θα μεταφερόταν από τον Τζέιμς Αϊβορι στη μεγάλη οθόνη με πρωταγωνιστές τους σερ Αντονι Χόπκινς και Εμα Τόμσον. Αυτό το είδος του «τυχερού ατυχήματος» είναι πιο πιθανό να συμβεί χάρη στο εκκεντρικό σύστημα των ραφιών της βιβλιοθήκης, το οποίο εφευρέθηκε από τον πρώην βιβλιοθηκάριο του Τσαλς Χάγκμπεργκ Ράιτ και δεν χρησιμοποιείται πουθενά αλλού στον κόσμο.

Η ενότητα «Επιστήμη & Διάφορα» («Science & Misc») είναι εντελώς τρελή. Εκεί, τα βιβλία για τις Τελετές Κηδείας, για παράδειγμα, είναι κάτω από το Τ για την «Ταφή» ή το Α για την «Αποτέφρωση». Και αν ψάχνετε την «Ερμηνεία των Ονείρων» του Φρόιντ, δεν θα τη βρείτε στην Ψυχολογία αλλά στα Όνειρα. Στο μεταξύ οι κατηγορίες έχουν αλλάξει με την πάροδο του χρόνου: Οι Υπολογιστές είναι μια νέα προσθήκη ενώ το Κυνήγι του Αγριογούρουνου καταργήθηκε απρόθυμα όταν οι βιβλιοθηκονόμοι συνειδητοποίησαν ότι δεν υπήρχαν βιβλία για το συγκεκριμένο σπορ.

Ένα άλλο περίεργο είναι η υπερβολική απροθυμία να πετάξουν οτιδήποτε. Οι περισσότερες βιβλιοθήκες κάνουν συχνά «απόσυρση» των βιβλίων που μένουν στα αζήτητα, αλλά (εκτός από τα διπλά αντίγραφα) η Βιβλιοθήκη του Λονδίνου εξακολουθεί να έχει διαθέσιμα για δανεισμό σχεδόν όλα όσα είχε εξαρχής. Για να δημιουργηθεί χώρος για αυτόν τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό βιβλίων, η βιβλιοθήκη έχει εξαπλωθεί σε μισή ντουζίνα γειτονικά κτίρια -ακόμα και στον δρόμο όπου δημιούργησε ένα αναγνωστήριο καλύπτοντας με γυάλινη οροφή μια πλατεία- που συνδέονται μεταξύ τους με ένα αρχιτεκτονικό τρικ. Είναι κάτι σαν οφθαλμαπάτη, αφού απέξω η βιβλιοθήκη φαίνεται μια σταλιά, από μέσα όμως είναι ένας χώρος τεράστιος.

H αίθουσα «Art Room» που φιλοξενεί 25.000 από τα 75.000 βιβλία της βιβλιοθήκη για την Τέχνη σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα του ξενοδοχείου «Ritz», άνοιξε το 1934, βομβαρδίστηκε το 1944, και μετά την τελευταία ανακαίνισή της το 2010 κέρδισε το βραβείο Riba. Ακόμη και οι τουαλέτες είναι έργα τέχνης. Το μόνο άσχημο μέρος είναι το υπόγειο, όπου, σε ένα γραφείο χωρίς χαρακτήρα σε μια σκοτεινή γωνιά, βλέπει κανείς συχνά τον αμερικανό συγγραφέα Μπιλ Μπράισον να δουλεύει σκληρά: «Του αρέσει η απομόνωση», λέει ο Λόιντ.

Παρά την προσπάθειά της, όμως, να προσφέρει ένα ήσυχο περιβάλλον για προβληματισμό, η βιβλιοθήκη κλονίστηκε από ένα  δράμα. Το 1875, αφού προσπάθησε και δεν κατάφερε να δανειστεί τα «Προβλήματα της Ζωής και του Νου», Τόμος Β (είχε ήδη δανειστεί), ένας νεαρός άνδρας ονόματι Μπράιαν Κουρτχόουπ Χαντ κατέστησε σαφές ότι είχε ήδη πολλά προβλήματα ζωής και νου, και αυτοκτόνησε με δύο πυροβολισμούς, στο κεφάλι στην αίθουσα των περιοδικών. Ο Τόμας Κάρλαϊλ δεν έκρυψε την ενόχλησή του: «“Χαίρομαι” στη σκέψη ότι δεν μπορώ να έχω τις εφημερίδες μου μόνο και μόνο επειδή κάποιος διαταραγμένος συγγενής του Λι Χαντ πήγε και πυροβολήθηκε». (Ο Λι Χαντ ήταν δημοσιογράφος, ποιητής και κριτικός του 19ου αιώνα)

Μια άλλη δραματική στιγμή ήρθε το 1944, όταν μια βόμβα έπεσε στην οροφή. Δεν εξερράγη, παρόλα αυτά κατέστρεψε χιλιάδες βιβλία και οδήγησε στο κλείσιμο της βιβλιοθήκης για το μεγαλύτερο διάστημα από ποτέ, σχεδόν όσο και το τελευταίο εξαιτίας του κορονοϊού. Ωστόσο, και τώρα όπως και τότε, πολλά μέλη που δεν επισκέπτονται ποτέ τη βιβλιοθήκη, δεν κατάλαβαν καμιά διαφορά αφού βιβλία παραδίδονται και σε αναγνώστες που δεν μπορούν να τα παραλάβουν αυτοπροσώπως.

Όπως πολλά ιδρύματα, βέβαια, προκειμένου να αντιμετωπίσει τη «νέα κανονικότητα» η Βιβλιοθήκη του Λονδίνου χρειάστηκε να κάνει αλλαγές, στις οποίες περιλαμβάνονται ένα αυστηρό σύστημα μονόδρομης κίνησης, προ-κράτηση της ώρας εισόδου, τα βιβλία που έχουν αγγιχτεί να μπαίνουν σε «καραντίνα» μερικών ημερών πριν ξαναδοθούν. Κατά τα άλλα όμως, όλα παραμένουν καθησυχαστικά αμετάβλητα από την εποχή του Κάρλαϊλ.

Κάποιοι μπορεί να αντιτάσσονται στην ιδέα της ιδιωτικής βιβλιοθήκης, η ανεξαρτησία της, όμως, που οφείλεται στο γεγονός ότι η χρηματοδότησή της βασίζεται εξ ολοκλήρου σε δωρεές και στις συνδρομές των μελών της, της επέτρεψε όχι απλά να επιβιώσει αμετάβλητη -σε αντίθεση με τις περικοπές που έχουν αρχίσει να επιβάλλονται εδώ και χρόνια στις υπηρεσίες των δημόσιων βιβλιοθηκών-, αλλά ακόμη και να ευδοκιμήσει σε μια εποχή που μεγάλο μέρος του κόσμου των τεχνών αγωνίζεται για επιβίωση.

Για τον συγγραφέα Εντουαρντ Μόργκαν Φόρστερ , παρατηρώντας έναν κόσμο σε κρίση το 1941, ήταν μια σπάνια πηγή ελπίδας και άνεσης. Η βιβλιοθήκη του Λονδίνου «φαίνεται να είναι κάτι περισσότερο από μια συλλογή βιβλίων», έγραψε, «Είναι ένα σύμβολο πολιτισμού. Είναι μια υπενθύμιση της λογικής και μια υπόσχεση για τη λογική που θα έρθει».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News