Η πρόσφατη μαζική «αναθέρμανση» των εξοπλισμών στις πλούσιες χώρες, που πυροδοτείται από τις συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, αλλά και τις γενικότερες γεωπολιτικές εντάσεις, αναμένεται να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια οικονομία. Ομως, η αύξηση των αμυντικών δαπανών, αν και πολιτικά ελκυστική ως υποτιθέμενη «κινητήριος δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη», θα επιβαρύνει τις δημόσιες χρηματοδοτήσεις, θα περιορίσει τις κοινωνικές δαπάνες και δεν εγγυάται ουσιαστική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.

Οπως το θέτει ο Economist, «η άνοδος των αμυντικών δαπανών θα πιέσει τα δημόσια οικονομικά, η ανάπτυξη μέσω της άμυνας είναι περιορισμένη και η πολυδιάσπαση στην παραγωγή εξοπλισμών σπαταλά πόρους και μειώνει την αποδοτικότητα».

Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, ο πλούσιος κόσμος ξεκινά μαζικό επανεξοπλισμό. Οι πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, η απειλή σύγκρουσης για την Ταϊβάν και η απρόβλεπτη στάση του Ντόναλντ Τραμπ απέναντι στο ΝΑΤΟ έχουν καταστήσει την ενίσχυση της εθνικής άμυνας επείγουσα προτεραιότητα για πολλές χώρες.

Στις 25 Ιουνίου, τα μέλη του ΝΑΤΟ συμφώνησαν να αυξήσουν το στόχο των στρατιωτικών δαπανών στο 3,5% του ΑΕΠ και να διανείμουν επιπλέον 1,5% για θέματα ασφάλειας (η Ισπανία ζήτησε να εξαιρεθεί). Αν πετύχουν τον στόχο έως το 2035, θα ξοδεύουν ετησίως 800 δισ. δολάρια περισσότερα σε σχέση με πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η έκρηξη αυτή δεν περιορίζεται στο ΝΑΤΟ: το Ισραήλ ξόδεψε πάνω από 8% του ΑΕΠ του πέρυσι για άμυνα, «ενώ μέχρι και η συνήθως φιλειρηνική Ιαπωνία σκοπεύει να αυξήσει τις δαπάνες της», γράφει ο Economist.

Τέτοιες τεράστιες δαπάνες θα αλλάξουν την παγκόσμια οικονομία, πιέζοντας τα δημόσια οικονομικά και μετατοπίζοντας τις οικονομικές προτεραιότητες εντός των χωρών. Οι πολιτικοί υπόσχονται ότι η αναθέρμανση των εξοπλισμών θα φέρει και οικονομικά οφέλη εκτός από ασφάλεια. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Κιρ Στάρμερ, υπόσχεται ότι η άμυνα θα εξασφαλίσει «την επόμενη γενιά ασφαλών και καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας».

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λέει ότι η αύξηση δαπανών θα έχει «οφέλη για όλες τις χώρες». Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Economist, τέτοια επιχειρήματα, παρά την πολιτική γοητεία τους, είναι λανθασμένα. Η χρήση των αμυντικών δαπανών για οικονομικούς σκοπούς είναι ένα λάθος που θα πληρωθεί ακριβά.

Η πιο προφανής οικονομική συνέπεια των αυξημένων αμυντικών προϋπολογισμών θα είναι η πίεση στα δημόσια οικονομικά. Τα χρέη είναι ήδη υψηλά και οι πιέσεις στις κυβερνήσεις, από την γήρανση του πληθυσμού και τα αυξανόμενα επιτόκια, εντείνονται. Ο μέσος όρος των μελών του ΝΑΤΟ, πλην των ΗΠΑ, θα χρειαστεί να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ. Συνεπώς, άλλοι τομείς του προϋπολογισμού, όπως οι κοινωνικές δαπάνες, θα συρρικνωθούν, μειώνοντας το «μέρισμα ειρήνης». Επιπλέον, η πλήρης κάλυψη του κόστους, μέσω αυξήσεων φόρων ή περικοπών, είναι πολιτικά ανέφικτη, οδηγώντας σε υψηλότερα ελλείμματα. Οι αμυντικές δαπάνες θα αυξήσουν τα επιτόκια και θα κάνουν τα δημόσια οικονομικά πιο ευάλωτα, παρά το γεγονός ότι θα κάνουν τις χώρες ασφαλέστερες.

Τι σημαίνει αυτό για την ανάπτυξη; Οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται με έλλειμμα θα δώσουν μια ώθηση στην οικονομία, αλλά αυτή θα είναι μάλλον μέτρια και ανεπιθύμητη σε περιόδους χαμηλής ανεργίας και επίμονης πληθωριστικής πίεσης. Επιπλέον, οι αμυντικές δαπάνες δεν αυξάνουν άμεσα το βιοτικό επίπεδο κανενός. Αντίθετα, η έρευνα και ανάπτυξη (R&D) στην άμυνα μπορεί να αποβεί πιο ωφέλιμη, εξηγεί ο Economist. Η δημόσια χρηματοδότηση καινοτομίας συχνά διεγείρει την καινοτομία και στον ιδιωτικό τομέα· σύμφωνα με εκτίμηση, όταν η άμυνα αυξάνει κατά 1% την προστιθέμενη αξία μιας βιομηχανίας, η ετήσια παραγωγικότητα αυξάνεται κατά 8,3%. Το ίντερνετ ή η πυρηνική ενέργεια, που προέκυψαν από στρατιωτική έρευνα, είναι δύο καλά παραδείγματα.

Οι δαπάνες για οπλικά συστήματα θα μετατοπίσουν τη ζήτηση μέσα στις ίδιες τις οικονομίες. Οι πολιτικοί ελπίζουν να αντιστρέψουν την αποβιομηχάνιση, αλλά μάλλον θα απογοητευτούν. Η αμυντική παραγωγή, όπως και άλλες μορφές βιομηχανίας, είναι πλέον υψηλά εξειδικευμένη και αυτοματοποιημένη, άρα η αναθέρμανση των εξοπλισμών θα δημιουργήσει πολύ λιγότερες θέσεις εργασίας απ’ όσες χάνονται λόγω της τεχνολογίας ή της ξένης ανταγωνιστικότητας. Μία εκτίμηση, σύμφωνα με τον Economist, αναφέρει ότι η αύξηση των αμυντικών δαπανών στις ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ θα δημιουργήσει 500.000 θέσεις εργασίας, ένας αριθμός πολύ μικρός σε σχέση με τα 30 εκατομμύρια εργαζόμενους στη βιομηχανία, της ΕΕ.

Η φύση του σύγχρονου πολέμου κάνει τη μαζική δημιουργία θέσεων εργασίας ακόμη πιο απίθανη. Η περίπτωση της Ουκρανίας δείχνει ότι μια χώρα δεν χρειάζεται γενική βιομηχανική πολιτική για να προετοιμαστεί για πόλεμο. Η κατασκευή drones, που προκαλούν το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών στο πεδίο της μάχης, είναι σχετικά απλή. Οσο περισσότερο αναπτύσσεται η Τεχνητή Νοημοσύνη για την καθοδήγηση και λειτουργία των drones, τόσο λιγότερες θέσεις εργασίας δημιουργούνται στις γραμμές παραγωγής και τόσο περισσότερα κέρδη συγκεντρώνονται στις εταιρείες τεχνολογίας.

Οι μεγάλοι αμυντικοί προϋπολογισμοί θα αναγκάσουν τις κυβερνήσεις να κάνουν δύσκολες επιλογές μεταξύ ασφάλειας, αποδοτικότητας και ισότητας, συνεχίζει ο Economist. Καθώς οι προϋπολογισμοί θα μεγαλώνουν, τοπικοί αξιωματούχοι, εταιρείες και συνδικάτα θα διεκδικούν μερίδιο των κονδυλίων. Ενα από τα προβλήματα με τις αμυντικές δαπάνες στην Ευρώπη είναι η πολυδιάσπαση των οπλικών συστημάτων: οι χώρες της ΕΕ χρησιμοποιούν 12 διαφορετικά μοντέλα αρμάτων μάχης, ενώ οι ΗΠΑ μόνο ένα. Η πολλαπλή παραγωγή οδηγεί σε σπατάλη και μειώνει την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας των στρατών.

«Οι κυβερνήσεις δεν έχουν σημαντικότερο καθήκον από την προστασία των πολιτών τους. Από την άλλη, η ευθραυστότητα των δημόσιων οικονομικών απαιτεί μέγιστη αποδοτικότητα στη χρήση των χρημάτων των φορολογουμένων», καταλήγει ο Economist. Η σπατάλη σε συγκεκριμένες βιομηχανίες θα οδηγήσει σε περαιτέρω αυξήσεις φόρων ή περικοπές κοινωνικών δαπανών. Για να επιτύχει o επανεξοπλισμός, οι κυβερνήσεις πρέπει να σταθούν ειλικρινείς απέναντι στους πολίτες τους για τις δαπάνες αυτές και το στόχο τους. Η προσπάθεια να καλυφθούν τα πάντα με έναν προϋπολογισμό θα οδηγήσει στην αποτυχία.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News