To 1609 ο επίσκοπος της Τλασκάλα, Αλόνσο ντε λα Μότα Εσκομπάρ, επισκέπτεται την εκκλησιαστική επαρχία του, στα νότια της σημερινής Βερακρούς. Εκεί βρίσκει έναν μικρό οικισμό Ελλήνων που ζούσαν από την αλιεία, είχαν εγκατασταθεί με οικογένειες και ζητούσαν την άδεια να κτίσουν δική τους εκκλησία (χωρίς ανταπόκριση). Στο ταξίδι του από το Μεξικό ως τη Νικαράγουα το 1583-1589, εξάλλου, ο φραγκισκανός χρονικογράφος Αντόνιο ντε Τσιουντάντ Ρεάλ σημειώνει ότι στην κωμόπολη Ακατσίνγκο του Μεξικού συνάντησε «πολλούς ξένους, Ελληνες και μερικούς Ισπανούς, να ασχολούνται στην πλειονότητά τους με τη γεωργία και με ιδιαίτερη επιτυχία με την καλλιέργεια του σταριού.

Αυτές είναι δύο μόνο περιπτώσεις από την άγνωστη ιστορία της εγκατάστασης Ελλήνων (Κρητών και Ροδιτών κατά βάση) στη Λατινική Αμερική από την τρίτη δεκαετία του 16^ου αιώνα, ύστερα από την εποχή των μεγάλων εξερευνήσεων. Από το κεφάλαιο, δηλαδή, όπου έλληνες ναυτικοί ακολουθούν τον Χριστόφορο Κολόμβο και τον Μαγγελάνο στις μακρινές διαδρομές για την εξερεύνηση νέων κόσμων.

Ο Μαγγελάνος, για παράδειγμα, ξεκίνησε στις 20 Σεπτεμβρίου του 1519 από το λιμάνι του Σανλουκάρ ντε Μπαραμέδα της Ισπανίας, επικεφαλής στολίσκου πέντε μικρών πλοίων. Σκοπός της αποστολής ήταν η ανακάλυψη ενός σύντομου δρόμου προς τα Νησιά των Μπαχαρικών, μαζί με 240 ριψοκίνδυνους ναυτικούς. Ξεχασμένη λεπτομέρεια είναι ότι οκτώ μέλη ήταν Ελληνες και προέρχονταν από φραγκοκρατούμενα νησιά ή λιμάνια της ηπειρωτικής Ελλάδας. «Η εμπειρία τους από τη Φραγκοκρατία τους έδινε τη δυνατότητα να προσαρμοστούν στους μηχανισμούς των Δυτικών χωρών, στις οποίες αναζήτησαν καλύτερες συνθήκες απασχόλησης» σημειώνει στο navalhistory.gr ο Ζήσης Φωτάκης.

Στον κατάλογο ναυτιλλομένων που φυλάσσεται στα Αρχεία της Σεβίλλης εγγράφονται εννέα ελληνικά ονόματα. Οι Μιγκέλ ντε Ρόδας, Φελίπε ντε Ρόδας, Μιγκέλ Σάντσεθ ντε Ρόδας από τη Ρόδο, Φρανθίσκο Αλμπο, Σιμόν ντε Αξιο, Αντόνιο ντε Αξιο από τη Χίο, Νικολάο Γριέγο, Χουάν Γριέγο από το Ναύπλιο και Ματέο ντε Γκόρφο από την Κέρκυρα. Τελικά επιβιβάστηκαν οκτώ, όπως σημειώνει  ο συγγραφέας Πέδρο Ολάγια στο «Ελληνες ναυτικοί στον πρώτο περίπλου της Γης» (εκδ. Εστία). Στην κατάληξη αυτής της ιστορίας, ο καπετάνιος του «Βικτόρια», του μοναδικού πλοίου που κατόρθωσε να επιστρέψει στη Σεβίλλη από την παράτολμη επιχείρηση, ήταν ο Φ. Αλμπο.

Ως γνωστόν, ο Μαγγελάνος είχε σκοτωθεί από ιθαγενείς στρατιώτες στις Φιλιππίνες, όμως 18 άνδρες επέστρεψαν ζωντανοί – ανάμεσά τους πέντε Ελληνες. Τη μνήμη τους τίμησαν 500 χρόνια αργότερα η ισπανική πρεσβεία και το Ινστιτούτο Θερβάντες εκδίδοντας μεταφρασμένο σε τρεις γλώσσες το «ημερολόγιο καταστρώματος» του Χιώτη Αλμπο και φτιάχνοντας ένα μνημείο στη Ρόδο. Από τους Ελληνες του Μαγγελάνου διακρίθηκε επίσης ο Μιγκέλ ντε Ρόδας, που ανακηρύχθηκε Ιππότης του Τάγματος του Αγίου Ιακώβου και Μέγας Πιλότος της Αυτού Μεγαλειότητος, αναλαμβάνοντας τη μυστική χαρτογραφία του βασιλιά και την ευθύνη της διοργάνωσης των επόμενων αποστολών στον Νέο Κόσμο.

Στον στόλο του Κολόμβου

Οι ναυτικοί αυτοί δεν ήταν οι μόνοι που συμμετείχαν στις Μεγάλες Ανακαλύψεις. Ελληνικές συμμετοχές καταγράφηκαν σε πολλές εξερευνήσεις από το δεύτερο εξερευνητικό ταξίδι του Κολόμβου έως τα τέλη του 17^ου αιώνα. Το εικονογραφημένο εγχειρίδιο ναυσιπλοΐας και ναυπηγικής του Ροδίτη Michalli da Ruodo, μάλιστα, άσκησε σημαντική επιρροή στη ναυτική επιστήμη της εποχής.

Η ένταξη των Ελλήνων στις χερσαίες και ναυτικές δυνάμεις των Ισπανών στην Κάτω Ιταλία και στη Σικελία υπήρξε το προκαταρκτικό στάδιο για τη μετακίνησή τους, αρχικά προς την ιβηρική χερσόνησο και στη συνέχεια προς τις υπερπόντιες χώρες.

«Ιδιαίτερα προβεβλημένη είναι η περίπτωση του Pedro de Candia: σύμφωνα με τους χρονικογράφους της εποχής, ο κρητικός στρατιωτικός, πριν διαπλεύσει τον Ατλαντικό –ακολουθώντας στα 1526 τον Pedro Gutiérrez de los Ríos, δεύτερο κυβερνήτη (1526-1529) της “Χρυσής Καστίλλης” (Castilla de Oro)–, είχε πρώτα διακριθεί στη χρήση των πυροβόλων κατά τους ιταλικούς πολέμους και ιδιαίτερα στην κρίσιμη για την επικράτηση του Καρόλου Ε’ μάχη της Παβίας (24 Φεβρουαρίου 1525)», γράφει ο Ι. Κ. Χασιώτης στο βιβλίο του «Ο Οδυσσέας στις θάλασσες του Νότου» (University Studio Press, 2022).

O ίδιος συνεχίζει με εξίσου συναρπαστικές πληροφορίες: «Τρεις τουλάχιστον έλληνες ναυτικοί, αφού πέρασαν από τις Εσπερίδες (την παραδοσιακή ονομασία των Καναρίων Νήσων), πήραν μέρος στο δεύτερο και το τρίτο ταξίδι του Κολόμβου. Ο ένας από αυτούς, ο Juan/Johan Griego, πιθανότατα Χιώτης, άλλοτε κάτοικος της Γένουας, συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων εποίκων –και μάλιστα ως πρoεστός (“κασίκης”)– της ιδρυμένης το 1504 στην Ισπανιόλα πόλης Βιγιανουέβα ντε Γιάκιμο…

Ο Juan Griego είχε επίσης συμπεριληφθεί –μαζί με τον αδελφό του Pedro Griego και τον ομοεθνή του Lucas Griego, μέλη του πληρώματος της καραβέλας Mari Galante (της γνωστής ως Santa María)– στην ομάδα με την οποία ο Κολόμβος “έστησε” στα τέλη Δεκεμβρίου του 1493 την πρώτη αλλά εφήμερη ευρωπαϊκή πόλη του Νέου Κόσμου, τη Λα Ισαβέλα (La Isabela) της Ισπανιόλας».

---

Για το σημείωμα αντλήθηκαν πληροφορίες από το βιβλίο «Ο Οδυσσέας στις θάλασσες του Νότου» του Ι. Κ. Χασιώτη, εκδ. University Studio Press, 2022. Από εκεί προέρχονται και οι φωτογραφίες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News