Την περασμένη Παρασκευή ο Ντόναλντ Τραμπ προσέφερε στον Βλαντίμιρ Πούτιν την τεράστια αίγλη μιας κατ’ ιδίαν συνάντησης. Αλλά προηγουμένως είχε αυξήσει τους δασμούς στην Ινδία, «τιμωρώντας» την για τις εμπορικές συναλλαγές της με το Κρεμλίνο. Τον περασμένο Φεβρουάριο, συνεπικουρούμενος από διάφορα τσιράκια του, έστησε ενέδρα στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο, αλλά την περασμένη Δευτέρα τον καλοδέχτηκε στον Λευκό Οίκο. Οσο για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, δεν πρόκειται να προσφέρει κάποια εγγύηση ασφαλείας του είδους που χαίρουν η Ιαπωνία, οι Φιλιππίνες, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, αλλά δεν αποκλείει κάποια μορφή αμερικανικής υποστήριξης.

Πώς αντιδρούν οι ευρωπαίοι σύμμαχοι και εταίροι των ΗΠΑ σε αυτήν την αμφισημία του αμερικανού προέδρου; Σχεδόν αντανακλαστικά δηλώνουν πως «τα πράγματα θα μπορούσαν να ήταν και χειρότερα». Είναι, όμως, έτσι; Ο Τζάναν Γκάνες των Financial Times αμφιβάλλει, τόσο ώστε να χαρακτηρίζει αυτήν την ασάφεια του Ντόναλντ Τραμπ ως τη χειρότερη δυνατή στάση που θα μπορούσε να κρατήσει απέναντι στην Ευρώπη.

«Εάν ο Τραμπ ήταν σαφής και συνεπής ότι εγκαταλείπει την Ουκρανία, καθώς και την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ, η ήπειρος δεν θα είχε άλλη επιλογή από το να καταστεί στρατιωτικά αυτάρκης το συντομότερο δυνατό. Θα μπορούσε, φυσικά, να αποτύχει, αλλά δεν θα υπήρχε αμφιβολία για το τι πρέπει να γίνει. Εάν ο Τραμπ ήταν σαφής και συνεπής ότι στέκεται στο πλευρό της δημοκρατικής Ευρώπης μέχρις εσχάτων, δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Μία από αυτές τις καταστάσεις είναι ιδανική. Η άλλη, αν και δυσοίωνη, θα έδινε στην Ευρώπη μια ώθηση ώστε να αλλάξει, ένα σταθερό σημείο με βάση το οποίο οι ηγέτες και οι ψηφοφόροι της θα μπορούσαν να καταστρώνουν σχέδια», γράφει ο γνωστός αρθρογράφος των FT. «Ο χειρότερος από όλους τους κόσμους είναι εκείνος στον οποίο ο Τραμπ αμφιταλαντεύεται – και εμείς ζούμε σε αυτόν τον κόσμο», προσθέτει.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο κίνδυνος έγκειται στο ότι ο Ντόναλντ Τραμπ υποστηρίζει μεν αρκετά την Ευρώπη ώστε να την οδηγήσει σε εφησυχασμό, αλλά όχι τόσο όσο χρειάζεται ώστε να είναι ασφαλής από κάθε απειλή. Σε πρακτικό επίπεδο, το να συνεχίσει τουλάχιστον να ημι-ασχολείται με την Ευρώπη ο αμερικανός πρόεδρος είναι, ομολογουμένως, απαραίτητο. Η ήπειρος δεν είναι σε θέση να αντικαταστήσει ακόμη τη σκληρή ισχύ της Αμερικής. Ομως αυτή η κατάσταση εγκυμονεί άλλους κινδύνους.

Ο Τζάναν Γκάνες εστιάζει στο μέλλον της Ουκρανίας. Γράφει πως, σε περίπτωση μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, εάν οι ΗΠΑ αποφάσιζαν τη μη εμπλοκή τους στην εφαρμογή/τήρησή της, η Ευρώπη θα μπορούσε είτε να συνδράμει αποκλειστικά με τις δικές της δυνάμεις την Ουκρανία, αποστέλλοντας όπλα και στρατό στη χώρα, είτε να διακινδυνεύσει μια νέα καταστροφή στο κατώφλι της έπειτα από λίγα χρόνια. Η κατάσταση θα ήταν σίγουρα κρίσιμη, σύμφωνα, όμως, με τον αρθρογράφο των Financial Times, όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, η μερική δέσμευση της Αμερικής, η προοπτική ορισμένων εγγυήσεων ασφαλείας, αλλά όχι καθοριστικών, θα μπορούσε να είναι, παραδόξως, πιο ανησυχητική.

«Η κρίση έχει τη χρησιμότητά της», γράφει, διερωτώμενος αν μια γερμανική κυβέρνηση συνασπισμού θα συνηγορούσε ποτέ υπέρ του δανεισμού χωρίς φρένο (θεωρητικά) για την άμυνα, εάν τον περασμένο Φεβρουάριο ο Τραμπ δεν είχε τραμπουκίσει τον Ζελένσκι και ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς δεν είχε υποστηρίξει τη γερμανική Ακροδεξιά παραμονές των ομοσπονδιακών εκλογών στη χώρα. «Αν μη τι άλλο, το τραύμα εκείνου του μήνα ξεκαθάρισε τις αντιλήψεις στην Ευρώπη», σχολιάζει ο βρετανός δημοσιογράφος.

Σε σχέση με τότε, την περασμένη Δευτέρα ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν υπέρ το δέον ευγενής, ακόμη και συνεργάσιμος, τόσο ώστε θα μπορούσε να επικρατήσει η άποψη ότι ο Φεβρουάριος ήταν μια παροδική απόκλιση, ότι ο αμερικανός πρόεδρος μπορεί, τελικά, να είναι ένας ημι-χρήσιμος εταίρος. «Θα αποδεχτούν, σε αυτήν την περίπτωση, οι ευρωπαίοι ψηφοφόροι τον περιορισμό της ατομικής κατανάλωσης και τη συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας για να χρηματοδοτήσουν τον επανεξοπλισμό της ηπείρου; Θα εκχωρήσουν οι ηγέτες τους τις εθνικές τους εξουσίες, ώστε η Ευρώπη να μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις ασφαλείας ως μία οντότητα;», διερωτάται ο Τζάναν Γκάνες, αμφιβάλλοντας ότι οι Ευρωπαίοι –πολίτες και πολιτικοί– θα κάνουν ό,τι πρέπει να κάνουν, ειδικά εάν τα λαϊκιστικά κόμματα αρχίσουν να διεκδικούν την ψήφο των πολιτών με το σύνθημα «βούτυρο, όχι όπλα».

Ο Τζάναν Γκάνες δεν υποστηρίζει πως ο Τραμπ στέλνει ανάμεικτα, ασαφή μηνύματα επιδιώκοντας να καθηλώσει την Ευρώπη, να μην της επιτρέψει να αποπειραθεί να καταστεί πραγματικά κυρίαρχη. «Απλώς του αρέσει να του κάνουν τεμενάδες», γράφει. «Ο Κιρ Στάρμερ, ο Εμανουέλ Μακρόν και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δεν θα έτρεχαν να καλοπιάσουν τον πρόεδρο στον Λευκό Οίκο εάν ήταν απόλυτα αφοσιωμένος στην ασφάλεια της Ουκρανίας (γιατί δεν θα υπήρχε λόγος) ή εάν αδιαφορούσε παντελώς για αυτήν (γιατί δεν θα υπήρχε λόγος). Είναι η ασάφεια, η αίσθηση ότι μπορεί να πειστεί, που τους κρατάει αγκιστρωμένους».

Παρ’ όλα αυτά, ο Τραμπ δεν χρειάζεται να προσπαθεί να σαμποτάρει την ευρωπαϊκή ασφάλεια για να είναι αυτό το τελικό αποτέλεσμα. «Μια απούσα Αμερική είναι κακή, αλλά τουλάχιστον είναι ξεκάθαρη. Πολύ λίγα λέγονται για μια Αμερική που κάνει αρκετά ώστε να δίνει στην Ευρώπη ψεύτικες ελπίδες για τη διατήρηση της τάξης πραγμάτων όπως διαμορφώθηκε μετά το 1945», σημειώνει ο Γκάνες. Φυσικά, η Ευρώπη θα μπορούσε και να πιέζει τον Τραμπ για βραχυπρόθεσμη υποστήριξη και να επιδιώκει, κάνοντας τα απαραίτητα βήματα, να καταστεί στρατηγικά αυτάρκης. Με βάση, όμως, το πρόσφατο παρελθόν, ο Γκάνες δεν εμφανίζεται ιδιαίτερα αισιόδοξος.

«Αυτή η ήπειρος εξακολουθούσε να μιλάει για ήπια ισχύ ακόμη και αφού η Ρωσία είχε εισβάλει στη Γεωργία το 2008 και στην Κριμαία το 2014. Αρκετές κυβερνήσεις αρνούνταν να πιστέψουν ότι ο Πούτιν θα στρεφόταν κατά ολόκληρης της Ουκρανίας, ακόμη και όταν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες τις προειδοποιούσαν τον χειμώνα του 2021-22», υπενθυμίζει.

«Μεγάλο μέρος της νότιας Ευρώπης εξακολουθεί να κωλυσιεργεί σχετικά με τις αμυντικές δαπάνες. Το παραμικρό σημάδι από τις ΗΠΑ ότι δεσμεύονται εκ νέου για την άμυνα της Ευρώπης θα κάνει ορισμένους ψηφοφόρους να σκεφτούν ότι ο επανεξοπλισμός δεν επείγει. Οι πλούσιες και ώριμες δημοκρατίες δυσκολεύονται να κάνουν επώδυνες μεταρρυθμίσεις, εκτός κι αν υπάρχει μια κρίση. Ο Τραμπ κρατάει την Ευρώπη λίγο πιο μακριά από την κρίση. Οταν μια κατάσταση “θα μπορούσε να είναι χειρότερη”, είναι ήδη», προειδοποιεί ο Τζάναν Γκάνες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News