Μέσα στο στούντιο του καλλιτέχνη Γκρεγκ Νταν, στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, «βασιλεύει» η αψιά μυρωδιά του διαλυτικού και των βαφών. Λαμπερά σωματίδια ίπτανται στον αέρα κάθε φορά που ο Νταν ανοίγει ένα βάζο μεταλλικής σκόνης, ενώ στο βάθος «βρυχάται» ένας συμπιεστής αέρος.

Από τα εργαστήρια Βιολογίας στο στούντιο ζωγραφικής

Ο 44χρονος Νταν έχει εξοικειωθεί με τα χημικά και τον βιομηχανικό θόρυβο εδώ και χρόνια, καθώς ξεκίνησε ως ερευνητής βιολογίας σε εργαστήρια πριν από 23 χρόνια. Τώρα πλέον, όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο του Smithsonian Magazine το οποίο υπογράφει η  Βικτόρια Σάγιο Τέρνερ, ο καλλιτέχνης συνεχίζει να περιβάλλεται μέσα στο στούντιό του από… εργαστηριακό εξοπλισμό, ενόσω κάνει τέχνη που στο επίκεντρό της έχει τις θαυμαστές δομές του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Ο Νταν, που μεγάλωσε στο Λος Αντζελες, σπούδασε μοριακή βιολογία και εθνομουσικολογία (επιστήμη που μελετά την παγκόσμια μουσική στο πλαίσιο του πολιτισμού) στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Μπέρκλεϊ. Διοχέτευσε αρχικώς τη δημιουργικότητά του στη μουσική – έπαιζε μουσικά όργανα όπως τρομπόνι, κιθάρα και τουρκικό kanun harp σε μια μπάντα στην Περιοχή του Κόλπου της Καλιφόρνιας, καθώς και σε ένα ροκ γκρουπ στο Σιατλ. Ενόσω, όμως, σπούδαζε Νευροεπιστήμες στο πλαίσιο εκπόνησης της διδακτορικής διατριβής του στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας, άφησε τη μουσική για τη ζωγραφική.

Ο Νταν βασίστηκε στην εμπειρία του από τα μαθήματα σχεδίου που είχε λάβει, καθώς και από τον σχεδιασμό εξωφύλλων άλμπουμ, και έχτισε μια παράλληλη καριέρα με την επιστημονική του. Δούλευε υπερωρίες τα Σαββατοκύριακα υπηρετώντας την τέχνη, έχοντας προηγουμένως υπηρετήσει την επιστήμη επί ατελείωτες ώρες κατά την εργάσιμη εβδομάδα, μελετώντας το DNA. Τελικά, ολοκληρώνοντας το διδακτορικό του το 2011, αφοσιώθηκε πλήρως στην τέχνη.

Η ιαπωνική επιρροή

Οπως αναφέρεται στο άρθρο του Smithsonian Magazine, «ο Νταν συνέλαβε μια από τις βασικές φόρμες της δουλειάς του αφού είδε κλασικές εικόνες του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια των σπουδών του. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαθέτει περί τους 86 δισ. νευρώνες. Είναι “πακεταρισμένοι” σε μια γιγάντια μάζα και η κατανόηση των κυττάρων του αποτελεί επί μακρόν πρόκληση για τους επιστήμονες. Ενας ιταλός επιστήμονας εισήγαγε το 1800 μια μέθοδο με χρήση νιτρικού αργύρου με στόχο την τυχαία χρώση ενός μικρού αριθμού νευρώνων, ώστε να φαίνεται ότι αιωρούνται μέσα σε έναν άδειο κίτρινο χώρο.

»Στο μυαλό του Νταν, η αλληλεπίδραση αυτών των λεπτεπίλεπτων κλαδωτών μορφών και του άδειου χώρου θύμιζε ιαπωνικούς παπύρους και πίνακες της περιόδου Εdo. Ετσι, κάποια από τα πρώτα έργα του βασίστηκαν σε αυτή τη σύνδεση. Οι πίνακές του δεν αποτελούν ακριβή αντίγραφα του μικροσκοπικού εγκεφάλου, αλλά μια καλλιτεχνική απεικόνισή της ανατομίας του».

Τα χρυσά έργα

Μια από τις τεχνικές που αποτελεί σήμα κατατεθέν του Νταν και η οποία έχει τις ρίζες της στην τέχνη της Ανατολικής Ασίας αφορά τη χρήση λεπτών φύλλων χρυσού, τα οποία τοποθετούνται επάνω σε ένα στρώμα ειδικής κόλλας. Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο καλλιτέχνης στο άρθρο του περιοδικού, η διαρκής λάμψη και η ομορφιά του χρυσού ελκύει την προσοχή στις αναπαραστάσεις των δομών του εγκεφάλου, ενώ παράλληλα η αξία του πολύτιμου μετάλλου προσθέτει μια ιδιαίτερη βαρύτητα στα έργα.

Ο Νταν χρησιμοποιεί επίσης βαφές και μεταλλικές σκόνες για να προσθέσει χρώμα και λάμψη στα δημιουργήματά του και να «αιχμαλωτίσει» το βλέμμα του κοινού.

Η μύγα και η… αέρινη έμπνευση

Για να δώσει ζωή στα έργα του, συχνά ο καλλιτέχνης ρίχνει αέρα επάνω στο μελάνι ή στην κόλλα, ώστε να σχηματιστούν κλαδιά. Στο άρθρο περιγράφεται η ημέρα κατά την οποία ο Νταν εμπνεύσθηκε αυτή την τεχνική. Οπως σημειώνεται, ήταν το 2006 «όταν μια μύγα προσγειώθηκε επάνω στη σελίδα όπου ζωγράφιζε, και καθώς φύσηξε τη σελίδα για να διώξει τη μύγα συνειδητοποίησε ότι τα “ακατάστατα” σχέδια που προέκυψαν έμοιαζαν πολύ με νευρώνες. Η τεχνική αυτή συλλαμβάνει τη βιολογική τυχαιότητα της ανάπτυξης των εγκεφαλικών κυττάρων και εισάγει έναν αυθορμητισμό τον οποίον δεν μπορεί να επιτύχει η παραδοσιακή ζωγραφική».

Εγκέφαλος, η «καρδιά» των σκέψεων και των συναισθημάτων

Ο Νταν ελπίζει ότι τα πορτρέτα του εγκεφάλου που δημιουργεί θα τραβήξουν το ενδιαφέρον του κοινού με τα εντυπωσιακά σχήματά τους και θα το κάνουν να αντιληφθεί πώς το όργανο αυτό, που «φιλοξενείται» μέσα στο κεφάλι μας, αποτελεί την «καρδιά» κάθε σκέψης, κάθε συναισθήματός, κάθε ανάσας μας.

Η δημοσιογράφος του Smithsonian Magazine επικοινώνησε, μάλιστα, online με τον καλλιτέχνη, ο οποίος βρισκόταν στη Σόφια της Βουλγαρίας, όπου ζει κάποιους μήνες τον χρόνο, προκειμένου να μάθει περισσότερα σχετικά με το πώς εμπνέεται και δημιουργεί. Ιδού τι απάντησε ο Νταν στις ερωτήσεις της:

Ενσωματώνετε τον αυθορμητισμό της μουσικής εκπαίδευσής σας στην εικαστική τέχνη σας;

«Σίγουρα ναι. Σε έργα που είναι πολύπλοκα, απαιτούνται τόσο πολλά βήματα, ώστε κάποια από αυτά εμπεριέχουν πιο αυθόρμητη δημιουργία, όπως συμβαίνει με τα έργα που φτιάχνω με το πιτσιλισμένο μελάνι. Ανέπτυξα την τεχνική να φυσάω το μελάνι στη σελίδα και ο στροβιλισμός του αέρα, καθώς και οι τυχαίες μεταβλητές που εφαρμόζονται, κάνουν το μελάνι να δημιουργεί αυτές τις τριχοειδείς ελικοειδείς δομές που μοιάζουν με τους νευρώνες που αναπτύσσονται υπό τυχαίες μεταβλητές».

Πώς δημιουργείτε τα σχέδια με το «φυσητό» μελάνι;

«Αρχικώς χρησιμοποιούσα ένα χοντρό καλαμάκι. Οσο πιο λεπτό είναι το καλαμάκι, τόσο μεγαλύτερος ο πονοκέφαλος στο τέλος της ημέρας. Οταν χρησιμοποιείται καλαμάκι κανονικού μεγέθους, συσσωρεύεται η υγρασία από την ανάσα εντός του και το αποτέλεσμα είναι να… φτύνεις επάνω στο πολύτιμο έργο σου. Ετσι, άρχισα να κατασκευάζω  εργαλεία που έχουν μεγαλύτερη διάμετρο και το εσωτερικό είναι επενδεδυμένο με τσόχα ή κάποιο άλλο υλικό που απορροφά την υγρασία. Ωστόσο, όλο και συχνότερα χρησιμοποιώ πλέον πεπιεσμένο αέρα με ψεκαστήρες, κάτι που είναι πολύ καλύτερο για τους πονοκεφάλους».

Ποιες ομοιότητες βρίσκετε μεταξύ επιστήμης και τέχνης;

«Πιστεύω ότι η πιο σημαντική σύνδεση μεταξύ των δύο είναι το πώς συντίθενται οι ιδέες. Ενα από τα πιο σημαντικά πράγματα που έμαθα στο πανεπιστήμιο ήταν η ανάπτυξη της ικανότητας για πειράματα σκέψης – το να μπορώ να επαναλαμβάνω ιδέες στο μυαλό μου, έτσι ώστε να μη χάνω χρόνο με πειράματα ή με τέχνη που μπορεί να είναι ακριβά, τόσο σε χρόνο όσο και σε χρήμα.

»Παράλληλα, στην καρδιά της καλής επιστήμης, όπως και στην καρδιά της καλής τέχνης, βρίσκεται το να μπορούμε να επικοινωνούμε αποτελεσματικά με τους άλλους. Πώς συλλαμβάνεις μια ιδέα και την παρουσιάζεις με τρόπο που θα έχει απήχηση τόσο στη λογική όσο και στο συναίσθημα;»

Ποιοι καλλιτέχνες σάς ενέπνευσαν κατά την πορεία σας;

«Ο Γκούσταβ Κλιμτ είναι σίγουρα μια από τις μεγαλύτερες επιρροές μου. Μου αρέσει το πάντρεμα της Art Nouveau με τις ιαπωνικές επιρροές που κάνει, και αγαπώ το στιλ σύνθεσής του. Γενικώς, η Art Nouveau με έχει επηρεάσει πολύ, όπως και η περίοδος Εdo στην Ιαπωνία.

»Ο Ιτό Τζακουτσού, ιάπωνας ζωγράφος του 1700, είναι επίσης ένας από τους αγαπημένους μου. Είχε έναν βαθμό εκκεντρικότητας στη ζωγραφική του. Εκτός του ότι ήταν ένας πραγματικός βιρτουόζος με τα πινέλα, τα έργα του έχουν έντονο χαρακτήρα. Ηταν ένας από τους καλλιτέχνες που σέβονταν το παλιό και παράλληλα αναζητούσαν το νέο. Αυτό είναι κάτι που προσπαθώ και εγώ να συνδυάσω στα έργα μου».

Τι επιθυμείτε να πάρουν από τα έργα σας όσοι τα δουν;

«Οχι μια λογική εξήγηση σχετικά με το τι είναι ο εγκέφαλος, αλλά πιο πολύ μια διαισθητική αντίληψη του εγκεφάλου. Ολες οι ανατομικές πληροφορίες περιλαμβάνονται στην τέχνη, αλλά αυτό που θέλω είναι να βοηθήσω τους ανθρώπους να εκτιμήσουν το γεγονός ότι ο εγκέφαλός μας αποτελεί ένα θαύμα που το θεωρούμε δεδομένο – ένα θαύμα που λαμβάνει χώρα κάθε μέρα, κάθε λεπτό της ζωής μας. Ο εγκέφαλός μας είναι το πιο θεμελιώδες πράγμα της ύπαρξής μας και πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν τίποτα για αυτόν».

Υπάρχει κάποιo νέο εγχείρημά σας για το οποίο θα θέλατε να μιλήσετε;

«Εργάζομαι επάνω σε μια σειρά έργων που ονομάζεται “Brain States” και αφορά τα νευροεκφυλιστικά νοσήματα και τις νευροψυχιατρικές διαταραχές. Είναι ένα εγχείρημα πιο ανθρωποκεντρικό σε σύγκριση με τα περισσότερα έργα που έχω κάνει έως σήμερα.

»Ως έναν βαθμό, νιώθω πως είπα ό,τι είχα να πω σχετικά με την ανατομία του εγκεφάλου. Θα συνεχίσω να κάνω αυτού του τύπου τη δουλειά, ωστόσο θέλω να προχωρήσω περισσότερο στη σύνθεση του ανθρωπισμού με τον εγκέφαλο: πώς παράγει ο εγκέφαλος την ανθρώπινη εμπειρία και ποιες είναι οι συνέπειες; Πιστεύω ότι ένας από τους λόγους που βρίσκω αυτή τη σειρά έργων δύσκολη είναι επειδή η ενδοσκόπηση που εμπλέκεται στη διαδικασία είναι και αυτή δύσκολη.

»Ξεκίνησα τη σειρά με ένα έργο που ονομάζεται “Bipolar” (Διπολικός), και είναι εκείνο με το οποίο σχετίζομαι περισσότερο. Αυτό το έργο με έκανε να σκάψω βαθιά μέσα μου. Οταν προσπαθείς να πεις κάτι που να έχει νόημα σχετικά με ένα θέμα που αγγίζει τόσο πολλούς ανθρώπους, πρέπει να είσαι προσεκτικός και να σέβεσαι το θέμα που θίγεις.

»Το να βρεις τον σωστό τόνο να επικοινωνήσεις σημαντικά ζητήματα μπορεί να θέσει μεγάλες προκλήσεις, καθώς εκείνο που σίγουρα δεν θέλεις είναι να υποβαθμίσεις το θέμα. Θέλω να δείξω πώς μπορεί να είναι ο αγώνας αυτών των ανθρώπων, αλλά θέλω παράλληλα να συμπεριλάβω και το στοιχείο της ελπίδας. Πρόκειται για μια ισορροπία. Είναι ριψοκίνδυνο και σίγουρα σε διαφορετική κατεύθυνση από αυτή που ακολουθούσα έως σήμερα. Είμαι περίεργος για το τι θα βγει τελικά».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News