Η άνοδος της Κίνας ίσως δεν εξηγείται μόνο με οικονομικούς ή πολιτικούς όρους, αλλά και από τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της διακυβέρνησής της. Πολλοί ηγέτες της είναι μηχανικοί, και η χώρα λειτουργεί σαν «κράτος-μηχανικός». Η πρακτική γνώση, η ταχύτητα των κατασκευών και η βιομηχανική ισχύς εξηγούν πολλά, αλλά ευθύνονται, πιθανώς, και για τα όρια και τις αποτυχίες του κινεζικού μοντέλου.

«Πολλοί από τους ανθρώπους που διοικούν την Κίνα είναι μηχανικοί και αυτό φαίνεται», γράφει ο Economist: «Από τη δεκαετία του 1980 η χώρα έχει κατασκευάσει ένα οδικό δίκτυο διπλάσιο από εκείνο των ΗΠΑ και ένα δίκτυο τρένων υψηλής ταχύτητας 15 φορές μεγαλύτερο από της Ιαπωνίας. Παράγει σχεδόν όση ηλιακή και αιολική ενέργεια παράγει ο υπόλοιπος κόσμος μαζί, ενώ ευθύνεται για περίπου το ένα τρίτο των παγκόσμιων βιομηχανικών προϊόντων».

Το ίδιο υποστηρίζει στο νέο του βιβλίο «Breakneck: China’s Quest to Engineer the Future» (Ιλιγγιώδης ανάπτυξη: Η επιδίωξη της Κίνας να κατασκευάσει το μέλλον) ο καναδός αναλυτής τεχνολογίας και συγγραφέας Νταν Γουάνγκ. Ο Γουάνγκ γράφει ότι η Κίνα είναι ένα «κράτος-μηχανικός», σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, που κυβερνώνται κυρίως από νομικούς. Η Κίνα κατασκευάζει γρήγορα. Η Αμερική συζητά ατελείωτα για το αν κάτι πρέπει καν να κτιστεί. Πώς μια χώρα που κάποτε ήταν συνώνυμο της κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας και της παιδικής εργασίας έγινε τεχνολογική υπερδύναμη;

Η απάντηση, ισχυρίζεται ο Γουάνγκ, βρίσκεται στην πράξη και στην εμπειρία. Ο συγγραφέας συγκρίνει τη μηχανική ικανότητα με τη μαγειρική: ο μάγειρας χρειάζεται εξοπλισμό, συνταγή, αλλά πάνω απ’ όλα διαίσθηση, η οποία αποκτάται μόνο με την άσκηση. «Ζήτησε από κάποιον που δεν έχει μαγειρέψει ποτέ να τηγανίσει ένα αυγό· ακόμη κι αν έχει την καλύτερη κουζίνα και την πιο λεπτομερή συνταγή, μάλλον θα αποτύχει», γράφει.

Εκατομμύρια εργάτες και διευθυντές εργοστασίων στην Κίνα έχουν αποκτήσει αυτή τη διαίσθηση μέσα από δεκαετίες εμπειρίας. Ως κατασκευαστές για λογαριασμό μεγάλων εταιρειών, από smartphones μέχρι drones, έχουν δημιουργήσει ένα εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό που στηρίζει γίγαντες όπως η Apple, η Samsung και η Huawei. Αυτή η «γνώση της διαδικασίας» είναι, κατά τον Γουάνγκ, το μεγάλο πλεονέκτημα της Κίνας έναντι των ΗΠΑ.

Ο Σι Τζινπίνγκ δηλώνει συχνά ότι «η πραγματική οικονομία είναι η βάση των πάντων» και γι’ αυτό η χώρα δεν πρέπει ποτέ να αποβιομηχανιστεί. Σήμερα, σημειώνει ο Economist, η Κίνα προηγείται σε καθαρές τεχνολογίες, σε δίκτυα 5G, σε σιδηροδρομικές υποδομές και σε ενεργειακά δίκτυα υπερυψηλής τάσης.

Φυσικά, οι ΗΠΑ έχουν εξίσου σημαντικά επιτεύγματα, από τους ημιαγωγούς μέχρι τις ιατρικές συσκευές. Ομως, σε ενδεχόμενη πολεμική σύγκρουση, το «κράτος-μηχανικός» θα έχει, ίσως, σημαντικό πλεονέκτημα. Το 2022 η Κίνα είχε σχεδόν 1.800 πλοία υπό ναυπήγηση, ενώ η Αμερική μόλις πέντε. Στην Ουκρανία, οι αντιμαχόμενες δυνάμεις εκτόξευαν σε δύο μέρες τόσα βλήματα όσα οι ΗΠΑ παράγουν σε έναν μήνα. Ακόμα και αν οι ΗΠΑ πετύχουν την Τεχνητή Γενική Νοημοσύνη, οι αλγόριθμοι δεν πολεμούν χωρίς drones και όπλα.

Ωστόσο, ο Γουάνγκ δεν παραβλέπει τα μεγάλα προβλήματα: υπερπαραγωγή, χρέος, περιβαλλοντική καταστροφή και το ανθρώπινο κόστος μιας κοινωνίας που βλέπει τους πολίτες ως «σύνολο» και όχι ως άτομα. Αυτά, γράφει, είναι προϊόντα της ίδιας της λογικής του «κράτους-μηχανικού», σε συνδυασμό με το αυταρχικό πολιτικό σύστημα.

Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η πολιτική του ενός παιδιού, που εισηγήθηκε ο πυραυλικός επιστήμονας Σονγκ Τζιάν. Η εφαρμογή της, χωρίς ουσιαστικές αναλύσεις κόστους-οφέλους ή προσαρμογές, οδήγησε σε εκατοντάδες εκατομμύρια εκτρώσεις και στειρώσεις. Παρόμοια, η πολιτική «μηδενικής Covid» υπήρξε αποτέλεσμα άκαμπτης λογικής και όχι ορθολογικής μηχανικής σκέψης. Ο Γουάνγκ περιγράφει τις τρεις χρονιές που έζησε υπό αυτό το καθεστώς, με ατελείωτα τεστ και έλλειψη βασικών φαρμάκων.

Το σχήμα του «κράτους-μηχανικού», καταλήγει ο Economist, είναι χρήσιμο για να κατανοήσει κανείς τον βιομηχανικό ανταγωνισμό ΗΠΑ – Κίνας. Ωστόσο, όπως τονίζεται στο βιβλίο, για να εξηγηθούν οι παθογένειες της κινεζικής διακυβέρνησης, ίσως πρέπει να σταθεί κανείς λιγότερο στη λέξη «μηχανικός» και περισσότερο στη λέξη «μονοκομματικό».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News