Ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι είναι ισραηλινός ιστορικός, καθηγητής στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ και συγγραφέας διεθνών μπεστ σέλερ όπως το «Sapiens» και το «Homo Deus». Θεωρείται ένας από τους πιο επιδραστικούς διανοητές της εποχής μας, καθώς συνδυάζει Ιστορία, φιλοσοφία και ανάλυση διεθνών εξελίξεων. Σε πρόσφατο άρθρο του, στους Financial Times, εστιάζει στον πόλεμο της Ουκρανίας και εξηγεί γιατί, παρά τη ρωσική προπαγάνδα, η Ουκρανία είναι εκείνη που «κερδίζει».

Ακόμα και ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, που τον Φεβρουάριο του 2025 είχε συμβουλεύσει τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι ότι πρέπει να υποχωρήσει στις ρωσικές απαιτήσεις επειδή «δεν έχει τα χαρτιά», δήλωσε αυτήν την εβδομάδα ότι «η Ουκρανία, με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βρίσκεται σε θέση να πολεμήσει και να νικήσει», γράφει ο Χαράρι. Οταν ξεκίνησε η σύγκρουση το 2014, η Ουκρανία έδειχνε εντελώς αδύναμη απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα. Η Ρωσία κατέλαβε με ευκολία την Κριμαία και τμήματα της ανατολικής Ουκρανίας.

Η κρίσιμη καμπή ήρθε στις 24 Φεβρουαρίου 2022, όταν η Μόσχα εξαπέλυσε γενικευμένη επίθεση με στόχο να καταλύσει την ανεξάρτητη υπόσταση της Ουκρανίας. Τότε, το Κρεμλίνο και πολλοί αναλυτές ανά τον κόσμο πίστευαν ότι το Κίεβο θα έπεφτε σε λίγες μέρες. Ακόμη και οι δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας ήταν τόσο επιφυλακτικοί ώστε πρότειναν στον Ζελένσκι να φύγει και να σχηματίσει εξόριστη κυβέρνηση. Η απάντησή του έμεινε ιστορική: «Χρειάζομαι πυρομαχικά, όχι μετακόμιση».

Η ουκρανική άμυνα εξέπληξε τον κόσμο αποκρούοντας την επίθεση στο Κίεβο. Το καλοκαίρι του 2022, ο ουκρανικός στρατός αντεπιτέθηκε, απελευθέρωσε μεγάλα τμήματα σε Χάρκοβο και Χερσώνα και κατέγραψε δύο καθοριστικές νίκες.

Εκτοτε, παρά τις μικρές μετακινήσεις της πρώτης γραμμής, η ουσία δεν άλλαξε: η Ρωσία δεν κατέκτησε καμία πόλη στρατηγικής σημασίας. Το 2025, με κόστος 200.000 έως 300.000 νεκρούς και τραυματίες, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν προχωρήσει μόλις σε μια στενή λωρίδα γης που αντιστοιχεί περίπου στο 0,6% της ουκρανικής επικράτειας. Με αυτούς τους ρυθμούς, εκτιμά ο Χαράρι, θα χρειάζονταν έναν αιώνα και δεκάδες εκατομμύρια θύματα για να καταλάβουν όλη τη χώρα. Μάλιστα, τον Αύγουστο του 2025 η Ρωσία κατείχε λιγότερα ουκρανικά εδάφη απ’ ό,τι τον Αύγουστο του 2022.

Η κατάσταση θυμίζει, όπως σημειώνει ο Χαράρι στους FT, το δυτικό μέτωπο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου οι στρατηγοί θυσίαζαν χιλιάδες άντρες για λίγα χιλιόμετρα ήδη κατεστραμμένου εδάφους. Οι εφημερίδες της εποχής παρουσίαζαν τους ελιγμούς αυτούς σαν μεγάλες προελάσεις, αλλά «οι χάρτες αποκάλυπταν την αλήθεια». Το ίδιο συμβαίνει σήμερα: η Ουκρανία επιλέγει να υποχωρεί τακτικά, διαφυλάσσοντας τη δύναμή της, ενώ αφήνει τη Ρωσία να εξαντλείται με τεράστιες απώλειες για ασήμαντα κέρδη.

Στη θάλασσα, η επιτυχία της Ουκρανίας είναι εξίσου εντυπωσιακή, γράφει ο ιστορικός. Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ο ρωσικός στόλος στη Μαύρη Θάλασσα είχε πλήρη υπεροχή. Το περιστατικό στο Φιδονήσι έγινε θρυλικό: όταν το ρωσικό καταδρομικό Moskva απαίτησε από τη μικρή ουκρανική φρουρά να παραδοθεί, η απάντηση ήταν «Ρωσικό πολεμικό, άντε γ@μήσου». Παρότι το νησί καταλήφθηκε αρχικά, στα τέλη Ιουνίου 2022 οι Ουκρανοί το ανακατέλαβαν. Εν τω μεταξύ, το Moskva και αρκετά ακόμη ρωσικά πλοία κείτονταν στον βυθό. Με καινοτόμο χρήση πυραύλων και drones, οι Ουκρανοί εξουδετέρωσαν την υπεροχή του ρωσικού στόλου, αλλάζοντας τον ίδιο τον χαρακτήρα του ναυτικού πολέμου.

Στον αέρα, επίσης, η Ρωσία απέτυχε, συνεχίζει ο Χαράρι στους FT. Σε αντίθεση με το Ισραήλ, που το 2025 επέβαλε έλεγχο στον ουρανό του Ιράν μέσα σε 36 ώρες, η Μόσχα δεν κατόρθωσε να κυριαρχήσει στον ουκρανικό ουρανό. Οι απώλειες της ρωσικής αεροπορίας ήταν βαριές, ιδίως μετά το ουκρανικό πλήγμα στη στρατηγική δύναμη βομβαρδιστικών της τον Ιούνιο. Η Ρωσία κατέφυγε τότε σε πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς και drones για να πλήττει ουκρανικές πόλεις, μια στρατηγική τρόμου που όμως δεν έφερε έλεγχο του αέρα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι όλα αυτά επιτεύχθηκαν χωρίς άμεση στρατιωτική εμπλοκή της Δύσης. Το μόνο κράτος που έστειλε στρατεύματα ήταν η Βόρεια Κορέα, με πάνω από 10.000 άντρες, οι οποίοι πολέμησαν στο πλευρό της Ρωσίας. Το ΝΑΤΟ στήριξε την Ουκρανία με όπλα και πόρους, αλλά χωρίς δική του εμπλοκή σε μάχες. Μάλιστα, για μεγάλο διάστημα επέβαλε περιορισμούς στη χορήγηση βαρέων όπλων. Παρά τις ελλείψεις, οι Ουκρανοί νίκησαν στο Κίεβο, το Χάρκοβο και τη Χερσώνα. Αν είχαν λάβει πλήρη υποστήριξη από την αρχή, τονίζει ο Χαράρι, πιθανότατα θα είχαν λήξει τον πόλεμο πριν το καλοκαίρι του 2023.

Το 2025, το πιο αδύναμο σημείο της ουκρανικής άμυνας δεν είναι στρατιωτικό αλλά ψυχολογικό: η αντοχή των δυτικών συμμάχων. Αφού απέτυχε να κυριαρχήσει σε ξηρά, θάλασσα και αέρα, η Ρωσία επιχειρεί να υπονομεύσει τη Δύση μέσω της προπαγάνδας, σημειώνει ο Χαράρι. Με το αφήγημα ότι «η ρωσική νίκη είναι αναπόφευκτη», στοχεύει να κάμψει τη βούληση Ευρωπαίων και Αμερικανών ώστε να πιέσουν το Κίεβο για παράδοση. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, οι συνέπειες δεν θα ήταν καταστροφικές μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για το ΝΑΤΟ, που θα έχανε την αξιοπιστία του απέναντι σε μια στρατιωτικά αναβαθμισμένη Ρωσία.

Στο μεταξύ, επισημαίνει ο Χαράρι στους FT, η Ευρώπη τρέχει να επανεξοπλιστεί, αλλά η πιο έμπειρη και πολυάριθμη δύναμη που στέκεται σήμερα ανάμεσα στον ρωσικό στρατό και το Βερολίνο ή το Παρίσι είναι ο ουκρανικός στρατός. Οι ευρωπαϊκοί στρατοί διαθέτουν περίπου 200.000 άνδρες ο καθένας, οι περισσότεροι χωρίς πολεμική εμπειρία. Αντιθέτως, η Ουκρανία έχει περίπου ένα εκατομμύριο στρατιώτες, οι περισσότεροι βετεράνοι του μετώπου. Οπως δείχνουν οι πρόσφατες ρωσικές παραβιάσεις του εναέριου χώρου της Εσθονίας, της Πολωνίας και της Ρουμανίας, η ουκρανική εμπειρία είναι το βασικό ανάχωμα στη ρωσική επιθετικότητα.

Η αμερικανική στρατιωτική ηγεσία επίσης έχει να διδαχθεί πολλά από την Ουκρανία, γράφει ο ισραηλινός ιστορικός. Στον τομέα των drones, η Ουκρανία έχει εξελιχθεί σε παγκόσμιο ηγέτη χάρη στις καινοτομίες και τον όγκο που παράγει. Ισως αυτός να είναι ένας λόγος που ο Τραμπ εμφανίζεται πλέον πιο θετικός προς το Κίεβο: «Του αρέσει να στηρίζει νικητές».

Για τον Χαράρι, το πιο κρίσιμο σημείο είναι ότι η Ουκρανία έχει ήδη κερδίσει πολιτικά. Ο πόλεμος, όπως γράφει, «δεν κερδίζεται από εκείνον που κατακτά περισσότερο έδαφος ή σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους, αλλά από εκείνον που πετυχαίνει τους πολιτικούς του στόχους». Ο Βλαντίμιρ Πούτιν απέτυχε στον πρωταρχικό στόχο του: να αποδείξει ότι η Ουκρανία δεν είναι πραγματικό έθνος.

Ο ίδιος ο Πούτιν είχε υποστηρίξει σε άρθρο του, το 2021, ότι οι Ουκρανοί είναι «στην πραγματικότητα Ρώσοι», και ότι η Ουκρανία είναι μια ψευδεπίγραφη δημιουργία της Δύσης. Ο πόλεμος ξεκίνησε για να επιβεβαιώσει αυτή τη θέση. Ομως, όπως σημειώνει ο Χαράρι, το αποτέλεσμα ήταν ακριβώς το αντίθετο: «έχει γίνει απολύτως σαφές σε όλο τον κόσμο ότι η Ουκρανία είναι ένα πολύ πραγματικό έθνος», με εκατομμύρια πολίτες αποφασισμένους να παλέψουν «μέχρις εσχάτων» για την ανεξαρτησία τους.

Τελικά, καταλήγει, τα έθνη δεν φτιάχνονται από «σβώλους γης» ή «σταγόνες αίματος», αλλά από ιστορίες, εικόνες και μνήμες. Και οι μνήμες της ρωσικής εισβολής, των εγκλημάτων και των ουκρανικών θυσιών θα συντηρούν τον ουκρανικό πατριωτισμό για γενιές.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News