Η πυρκαγιά, που ξέσπασε στις 18 Ιουλίου 2023 σε μια δασική έκταση στη Ρόδο και μαινόταν ανεξέλεγκτη επί δέκα ημέρες καταστρέφοντας πάνω από 180.000 στρέμματα γης, προκάλεσε αγωνία σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Κάτοικοι χωριών που εκκενώθηκαν και ένας μεγάλος αριθμός πυρόπληκτων παραθεριστών βρήκαν καταφύγιο σε κλειστά γυμναστήρια, αίθουσες σχολείων, πλοία και ξενοδοχεία, ακόμα και σε σπίτια που διέθεσαν οι φιλόξενοι Ροδίτες σε όποιον είχε ανάγκη, και δέχτηκαν την πολύτιμη φροντίδα των εθελοντών μέχρι να μπορέσουν να επιστρέψουν στις χώρες τους. Στο μεταξύ, εξαιτίας της πυρκαγιάς, οι πτήσεις της βρετανικής εταιρείας πακέτων διακοπών Jet2.com προς τη Ρόδο ακυρώθηκαν έως τις 30 Ιουλίου ενώ το ίδιο συνέβη και για την TUI έως τις 26 Ιουλίου. Η EasyJet ακύρωσε, επίσης, πακέτα διακοπών προς το νησί αλλά συνέχισε τις πτήσεις από και προς το Ηνωμένο Βασίλειο.

Η πυρκαγιά της Ρόδου, ωστόσο, δεν ήταν μοναδική. Είναι, απλά, ένα τυπικό παράδειγμα αυτού που συμβαίνει πλέον τα καλοκαίρια στη Μεσόγειο, η οποία φλέγεται μεταφορικά (από τους καύσωνες) και κυριολεκτικά. Πυρκαγιές ξεσπούν συνεχώς στην Τουρκία, την Ελλάδα, το Μαυροβούνιο, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, -όλες χώρες αγαπημένες για καλοκαιρινές αποδράσεις- τουριστικές υποδομές απειλούνται, παραθεριστές απομακρύνονται, πολλές φορές κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες.

Η αύξηση της θερμοκρασίας και οι πυρκαγιές, λοιπόν, έχουν σαν συνέπεια οι Ευρωπαίοι να αλλάζουν τις παραθεριστικές τους συνήθειες, οι οποίες από την έλευση των μαζικών οργανωμένων ταξιδιών τη δεκαετία του 1960, έχουν ταυτιστεί με την απόλαυση του μεσογειακού καλοκαιριού.

Οι διακοπές (του Αυγούστου) στη Μεσόγειο αποτελούν μέρος της βρετανικής κουλτούρας, αναφέρουν χαρακτηριστικά οι Financial Times, και υπενθυμίζουν στους αναγνώστες τους μια κλασική τηλεοπτική διαφήμιση της δεκαετίας του 1980, που συμβούλευε τους Βρετανούς να αγοράσουν ένα Audi «αν θέλετε να φτάσετε στην παραλία πριν από τους Γερμανούς»... Τώρα, όμως, καθώς η περίοδος των καλοκαιρινών αποδράσεων  φτάνει παραδοσιακά στο αποκορύφωμά της, ο θερμότερος καιρός ωθεί όλο και περισσότερους Βρετανούς τουρίστες αφενός να αποφεύγουν τα κλασικά θερινά hotspots και αφετέρου να ταξιδεύουν αργότερα μέσα στο έτος. Υπάρχουν σημάδια δε, ότι Γερμανοί, και άλλοι Ευρωπαίοι κάνουν το ίδιο.

Πιο θελκτικός ο βορράς και οι ενδιάμεσες εποχές

Ακόμη και οι Ελληνες, θα προσθέσουμε. Μπορεί ο καλοκαιρινός προϋπολογισμός των περισσοτέρων να μην επιτρέπει μακρινά ταξίδια, ένας καθόλου ευκαταφρόνητος αριθμός συμπατριωτών μας ωστόσο, προτιμά τον Αύγουστο να πεταχτεί στην Ισλανδία ή στα νορβηγικά φιορδ, αντί για τη Μύκονο ή την Τήνο, και αφήνει την περιήγηση στις Δαλματικές Ακτές ή την Πορτογαλία για τον Οκτώβριο. Αφήστε που τα μπάνια στο Αιγαίο είναι υπέροχα το φθινόπωρο.

Αυτές οι τάσεις έχουν καταγραφεί και στην τελευταία έρευνα, που διενεργήθηκε το διάστημα Μαΐου – Ιουνίου 2025 σε 6.000 παραθεριστές για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ταξιδιών (ETC), η οποία εκπροσωπεί 36 εθνικούς τουριστικούς οργανισμούς. Σύμφωνα με την έρευνα, η νότια και Μεσογειακή Ευρώπη παραμένει  η κορυφαία επιλογή για τις καλοκαιρινές διακοπές των ερωτηθέντων, προσελκύοντας το 57% των ταξιδιωτών (+7% σε σύγκριση με το 2024).

Το 9%, ωστόσο, έχει αλλάξει τους μήνες των διακοπών του. Εν μέρει, αυτή η αλλαγή αντανακλά την αναζήτηση φθηνότερων προσφορών σε λιγότερο πολυσύχναστες τοποθεσίες, ενώ παρατηρείται και μια αυξανόμενη αγορά συνταξιούχων και ζευγαριών με μικρά παιδιά που μπορούν να αποφύγουν τον συνωστισμό των σχολικών διακοπών.

Το σημαντικό, όμως, είναι ότι τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων είχαν υιοθετήσει τουλάχιστον μία αλλαγή στις ταξιδιωτικές τους συνήθειες λόγω της κλιματικής αλλαγής. Οι τρεις κορυφαίες τάσεις ήταν η επιλογή προορισμών με  ηπιότερο κλίμα, η αποφυγή εκείνων με ακραία ζέστη και η παρακολούθηση των μετεωρολογικών προβλέψεων πριν οριστικοποιήσουν τα σχέδιά τους.

Μια τάση είναι η μετατόπιση του τουρισμού σε εποχές μεταξύ περιόδων αιχμής και μη αιχμής, την άνοιξη και το φθινόπωρο. Η Tui, ο μεγαλύτερος ταξιδιωτικός πράκτορας της Ευρώπης, φέτος πετάει στην Κρήτη μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, σε σύγκριση με τα τέλη Οκτωβρίου του περασμένου έτους, ενώ έχει αρχίσει να προσφέρει διακοπές όλο το χρόνο σε ορισμένους προορισμούς, όπως η νότια Τουρκία, σημειώνουν οι FT. Και η Wyndham, η οποία διαθέτει 8.300 δωμάτια ξενοδοχείων παγκοσμίως, έχει παρατείνει την περίοδο διακοπών στην Ελλάδα από Απρίλιο-Οκτώβριο σε Φεβρουάριο-Νοέμβριο.

Μια άλλη μετατόπιση, σύμφωνα με την έρευνα, είναι η διαφοροποίηση των προορισμών: το 55% των παραθεριστών δήλωσαν ότι θα απέφευγαν τους μεγάλους τουριστικούς προορισμούς υπέρ λιγότερο δημοφιλών ή εκτός πεπατημένης τοποθεσιών. Οι σκανδιναβικές και οι βαλτικές χώρες έχουν αυξανόμενη ζήτηση για το καλοκαίρι, με καμπάνιες μάρκετινγκ που τις προωθούν ως «Coolcations»( vacations to cooler destinations = διακοπές σε πιο δροσερούς προορισμούς).

Αποτελούν, δε, ολοένα και πιο ελκυστικό πόλο έλξης για τους Αμερικανούς επισκέπτες, οι οποίοι εξακολουθούν να προσελκύονται στην Ευρώπη σε μεγάλο βαθμό, αν και το δολάριο δεν είναι τόσο ισχυρό φέτος, αναφέρουν οι Financial Times. Στοιχεία του ETC για το δεύτερο τρίμηνο έδειξαν ότι οι διανυκτερεύσεις των τουριστών από τις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 35% σε ετήσια βάση στη Νορβηγία και 24% στη Δανία, έναντι 18% στην Κροατία και 16% στην Ελλάδα.

Οι ανησυχίες για τις κλιματικές επιπτώσεις στον ίδιο τον τουρισμό οδηγούν επίσης σε μια ευεργετική στροφή σε πιο βιώσιμους τύπους διακοπών, ιδίως μεταξύ των νέων, σημειώνουν οι FT.

Μια έκθεση του 2023 του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) της ΕΕ προέβλεψε ότι, ειδικά εάν η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας υπερβεί τους 2°C, οι παράκτιες περιοχές της βόρειας Ευρώπης θα βιώσουν σημαντικά κέρδη στη ζήτηση για θερινό τουρισμό, με τις νότιες περιοχές να φθίνουν. Οι περιοχές που εξαρτώνται εδώ και καιρό από τον τουρισμό ενδέχεται να ανησυχούν για τις επιπτώσεις. Ωστόσο, σύμφωνα με όλα τα σενάρια, η τουριστική αγορά της Ευρώπης προβλέπεται να αυξηθεί συνολικά.

Οι μεγαλύτερες σεζόν και οι ευρύτεροι προορισμοί θα μπορούσαν, εξάλλου, να μειώσουν τον υπερτουρισμό κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αιχμής, ο οποίος έχει προκαλέσει αντιδράσεις σε μέρη όπως η Βαρκελώνη και η Βενετία. Για τις οικογένειες που έχουν οικονομικές δυσκολίες, δε, η εξομάλυνση της καμπύλης προσφοράς και ζήτησης διακοπών θα μπορούσε να μειώσει τις τιμές των περιόδων αιχμής. Η αυξανόμενη ζήτηση για ταξίδια την άνοιξη ή το φθινόπωρο θα μπορούσε επίσης να αυξήσει την πίεση για μείωση των καλοκαιρινών σχολικών διακοπών, τις οποίες πολλοί γονείς θεωρούν ατελείωτες.

Οι αλλαγές στις προβλέψεις μπορεί επίσης να αποτελούν έναυσμα για την αναζωογόνηση παραμελημένων θέρετρων σε παραθαλάσσιες περιοχές σε στη Βρετανία, την Ιρλανδία, τη βόρεια Γαλλία, τη Γερμανία, το Βέλγιο και την Ολλανδία, τα οποία προβλέπεται ότ θα επωφεληθούν, αν και σε διαφορετικό βαθμό, όσον αφορά τον τουρισμό. Και οι μέρες δόξας που νόμιζαν ότι είχαν χαθεί λόγω των φθηνών πακέτων διακοπών  στη Μεσόγειο θα μπορούσαν και πάλι να αναβιώσουν.

Απρόβλεπτες συνθήκες παντού

Η κλιματική αλλαγή, ωστόσο, δεν πλήττει μόνο τον τουρισμό της Ευρώπης. Και η οδηγία που αρχίζει με τη φράση «η καλύτερη εποχή για να επισκεφθεί κανείς…» το τάδε μέρος, που υπάρχει απαρεγκλίτως σε κάθε  τουριστικό οδηγό, δεν ισχύει πλέον, και το χάσμα μεταξύ προσδοκίας και πραγματικότητας γίνεται όλο και πιο ενοχλητικό καθώς οι ταξιδιώτες παντού στον κόσμο αντιμετωπίζουν διαταραχές που προκαλούνται από το κλίμα, γράφει στο BBC travel η Ταράνγκ Μονότ.

Για παράδειγμα, ο Απρίλιος και ο Μάιος θεωρείται η «καλύτερη εποχή για πεζοπορία» και γενικά για επίσκεψη στο Νεπάλ. Ολοι οι διαδικτυακοί οδηγοί υπόσχονται καθαρό ουρανό και άνετες θερμοκρασίες. Αντ’ αυτού η Μονότ βρήκε θολό και μολυσμένο αέρα και μικρή ορατότητα, ειδικά σε πιο χαμηλά υψόμετρα. Οι πρώτοι μουσώνες που σάρωσαν τη χώρα καθάρισαν για λίγο τον καπνό, αλλά στην πραγματικότητα τον αντικατέστησαν με καταρρακτώδεις βροχές για τις οποίες δεν ήταν προετοιμασμένη η ταξιδιωτική δημοσιογράφος του BBC.

Πρόβλημα όμως δεν αντιμετωπίζει μόνο το Νεπάλ. Η Αυστραλία κατέγραψε φέτος τον πιο ζεστό Μάρτιο που έχει καταγραφεί ποτέ, με θερμοκρασίες 2,41°C πάνω από τον ιστορικό μέσο όρο. Στην Ιαπωνία, τα άνθη της κερασιάς ανθίζουν νωρίτερα από ποτέ. Σε όλο τον πλανήτη, τα μεγαλύτερα καλοκαίρια, οι μικρότεροι χειμώνες και οι όλο και πιο συχνές, επικίνδυνες «ψευδοανοιξιάτικες ημέρες» (στα τέλη του χειμώνα ή τις αρχές της άνοιξης όταν ο καιρός γίνεται ασυνήθιστα ζεστός πριν κρυώσει πολύ και πάλι) είναι πλέον συνηθισμένες.

«Η θέρμανση του πλανήτη, από το 1980 περίπου, κάνει τα κύματα καύσωνα, τις ξηρασίες και τις πλημμύρες όλο και πιο συχνά και σοβαρά», λέει στο BBC ο Τζόναθαν Ερντμαν, ανώτερος μετεωρολόγος της The Weather Company. «Και τα τρία αυτά είναι πιο συνηθισμένα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, όταν τα ταξίδια κορυφώνονται», τονίζει.

Αλλά τώρα πλέον η απρόβλεπτη κατάσταση εκτείνεται όλο τον χρόνο. «Εξαιρετικά υγρές και ξηρές περίοδοι μπορούν να συμβούν οποιαδήποτε εποχή του χρόνου – συμπεριλαμβανομένης της μεσαίας περιόδου, μεταξύ αιχμής και μη αιχμής του τουρισμού – εάν το καιρικό μοτίβο παραμείνει κολλημένο για λίγο», προσθέτει ο Ερντμαν.

Παραδοσιακά, η «καλύτερη εποχή για επίσκεψη» σήμαινε την τουριστική περίοδο της αιχμής: ένα ιδανικό μέρος με καλό καιρό και εύκολη πρόσβαση σε εμπειρίες, παρατηρεί η Μονότ. Με την πάροδο του χρόνου, οι συμβουλές έγιναν πιο εξειδικευμένες. Ενας ταξιδιωτικός οδηγός για την Ιταλία, για παράδειγμα, μπορεί τώρα να προτείνει τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο για λιγότερο κόσμο, τον Φεβρουάριο για το Καρναβάλι της Βενετίας ή τον Ιανουάριο για σκι στους Δολομίτες, χρονικά πλαίσια που καλύπτουν πιο συγκεκριμένες εμπειρίες πέρα από τον απλό «καλό καιρό».

Αλλά παρόλες αυτές τις βελτιώσεις, παραμένει η υπόθεση ότι οι εποχές θα συνεχίσουν να συμπεριφέρονται όπως πάντα. Και ο οδηγός για σκι στους Δολομίτες κατά πάσα πιθανότητα δεν θα αναφέρει ότι η χιονόπτωση σε όλη την Ευρώπη ήταν αναξιόπιστη…

Γεγονός, λοιπόν, είναι ότι μια από τις μεγαλύτερες επιπτώσεις τις κλιματικής αλλαγής είναι οι απρόβλεπτες συνθήκες. Οπως είπε στο BBC η συνιδρύτρια της Duluwa Outdoors, μιας εταιρείας με έδρα το Νεπάλ: «Απλώς δεν ξέρουμε πια».

Αυτή η φράση, γράφει η Μονότ, επανέρχεται στα ταξίδια της, σε συζητήσεις με τοπικούς ξεναγούς και όλο και περισσότερο σε ακαδημαϊκές μελέτες. Ερευνητές του Στάνφορντ, για παράδειγμα, έχουν διαπιστώσει ότι οι τάσεις αύξησης της θερμοκρασίας μπορεί να καθιστούν ακόμη και τις βραχυπρόθεσμες προβλέψεις λιγότερο αξιόπιστες.

Τούτων λεχθέντων, λοιπόν, ακόμη κι αν αποφασίσετε να πάτε για μπάνια τον Οκτώβριο, καλό θα ήταν να πάρετε μαζί σας φούτερ και μακρύ παντελόνι γιατί μπορεί να πιάσει ξαφνικό κρύο, ομπρέλα ή αδιάβροχο –γιατί ποιος μπορεί να αποκλείσει μια φθινοπωρινή καταιγίδα;- και οπωσδήποτε μερικά βιβλία για διάβασμα αφού δεν αποκλείεται να μην μπορείτε καν να κολυμπήσετε από τον αέρα και τα κύματα. Διακοπές είναι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News