Ηταν πέρυσι τον Οκτώβριο όταν η Ερη Ρίτσου, κόρη του σπουδαίου ποιητή, διέψευδε με ανάρτησή της στο facebook μια δήθεν πληροφορία ότι ο πατέρας της και ο Οδυσσέας Ελύτης αρνήθηκαν να μοιραστούν το Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1978.

«Επειδή το βλέπω να γράφεται ξανά και ξανά πως το 1978 είχε προταθεί στον Ρίτσο και στον Ελύτη να μοιραστούν το Νομπέλ και αρνήθηκαν και οι δύο, έχω να πω πως σε ό,τι με αφορά δεν υπάρχει ίχνος αλήθειας σε αυτό. Κατ’ αρχάς το Νομπέλ δόθηκε στον Ελύτη το 1978 (σ.σ.: απονομή Δεκέμβριος 1979). Ο Ρίτσος πέθανε το 1990 και ο Ελύτης το 1996. Από το 1978 μέχρι το 1990 ή ακόμα και το 1996, γιατί ο έχων την πληροφορία δεν την κοινοποιούσε αλλά περίμενε να πεθάνουν και οι δύο ποιητές για να αναφέρει την “άρνησή” τους;».

Φέτος η αποκάλυψη μιας ακόμη λίστας υποψηφιοτήτων φέρνει μαζί και πάλι τα ονόματα των δύο κορυφαίων μας ποιητών, αλλά για τη χρονιά του 1974 και για διαφορετικό λόγο.

Οπως κάθε χρονιά, ο κατάλογος «αποσφραγίζεται» για να αποκαλυφθούν οι υποψήφιοι πριν από 50 χρόνια. Οπως αποδεικνύεται, λοιπόν, Ελύτης και Ρίτσος ήταν υποψήφιοι μαζί  –πέντε χρόνια πριν τελικά ο πρώτος κερδίσει την ανώτατη διάκριση στον χώρο της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Το 1974 ο Ρίτσος κυκλοφορεί τα εξής ποιητικά έργα: «Ο αφανισμός της Μήλος», «Υμνος και θρήνος για την Κύπρο», «Καπνισμένο τσουκάλι», «Κωδωνοστάσιο», «Χάρτινα», «Ο τοίχος μέσα στον καθρέφτη».

Αντιστοίχως, τα έργα του Ελύτη που κυκλοφορούν είναι: τα «Ετεροθαλή» (όλα τα ως τότε ποιήματα, δημοσιευμένα ή ανέκδοτα, που είχαν μείνει έξω από τις ενότητες των άλλων ποιητικών συλλογών) και τα «Ανοιχτά χαρτιά» (δοκιμιακό).

Η χρονιά εκείνη έχει μείνει στην ιστορία των Νομπέλ Λογοτεχνίας για την αμφιλεγόμενη διπλή επιλογή: η Ακαδημία απονέμει το βραβείο στους Σουηδούς Χάρι Μάρτινσον και Εϊβιντ Τζόνσον, οι οποίοι ήταν μέλη της και συμμετείχαν στην απόφαση για τους νικητές!

Σημειωτέον ότι στη λεγόμενη βραχεία λίστα είχαν μπει σπουδαία ονόματα, όπως η Ντόρις Λέσινγκ, η Ναντίν Γκόρντιμερ, ο Γκράχαμ Γκριν, ο Σολ Μπέλοου και ο Εουτζένιο Μοντάλε. Σύμφωνα με το αρχείο που «ξεκλείδωσε» η Ακαδημία, οι υποψηφιότητες του 1974 ήταν συνολικά 188.

Το όνομα του Οδυσσέα Ελύτη εμφανιζόταν στην 23η θέση –ως προτεινόμενου από την Επιτροπή της Σουηδικής Ακαδημίας– και του Γιάννη Ρίτσου στην 83η. Φαινόταν ότι τον πρότεινε ο Περ Βέστμπεργκ, πρόεδρος της σουηδικής λέσχης P.E.N.

Οι μέχρι σήμερα αποσφραγισμένοι κατάλογοι δείχνουν ότι ο Ρίτσος ήταν πέντε φορές υποψήφιος (το 1971 με δύο προτάσεις, και τις επόμενες τρεις χρονιές) και ο Ελύτης άλλες τρεις φορές (1972-1974) πριν από τη νικηφόρα υποψηφιότητά του (η αποκάλυψη των επόμενων καταλόγων ίσως προσθέσει υποψηφιότητες και στους δύο).

Ο ακαδημαϊκός Αρτουρ Λούντκβιστ είχε προειδοποιήσει από το 1972 –χωρίς αντίκρισμα, όπως αποδείχθηκε– ότι η απονομή του βραβείου σε εν ενεργεία μέλη θα έπληττε το κύρος του θεσμού. Την ίδια ανησυχία εξέφρασε και ο τότε μόνιμος γραμματέας Κ. Ράγκναρ Γιέροου.

Οι αντιδράσεις που ακολούθησαν, πάντως, οδήγησαν τη Σουηδική Ακαδημία να μην απονείμει ποτέ ξανά το βραβείο σε κάποιο μέλος της. Το 2001 μάλιστα έφτασε η τελεσίδικη απόφαση: κανένα μέλος της δεν μπορούσε να είναι υποψήφιο για βραβείο που απονέμει η Ακαδημία.

Για την ιστορία, εκείνη τη χρονιά το Νομπέλ απονεμήθηκε επίσης κατά την επίσημη τελετή της Στοκχόλμης στον Αλεξάντερ Σολζενίτσιν, ο οποίος το είχε κερδίσει το 1970. Αλλά δεν μπορούσε να το παραλάβει λόγω της δίωξης που είχε ασκηθεί σε βάρος του από την τότε Σοβιετική Ενωση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News