Παρά την πίεση του Ντόναλντ Τραμπ, ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είναι σαφής: η χώρα του θα δεχτεί ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία μόνο εάν αυτή συνοδεύεται από αδιαπραγμάτευτες εγγυήσεις ασφαλείας. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ είπε προσωπικά στον Ζελένσκι και σε ευρωπαίους ηγέτες κατά τη συνάντησή τους ότι η Ουκρανία θα έχει «προστασία τύπου Αρθρου 5» του ΝΑΤΟ, χωρίς όμως να δώσει συγκεκριμένες λεπτομέρειες.

Η επονομαζόμενη ευρωπαϊκή «συμμαχία των προθύμων» ασχολήθηκε με το ζήτημα, ενώ ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο ηγείται επιτροπής με ουκρανούς και ευρωπαίους αξιωματούχους για τη διαμόρφωση εγγυήσεων ασφαλείας.

«Ομάδες σχεδιασμού θα συναντηθούν τις επόμενες ημέρες για να ενισχύσουν τα σχέδια παροχής ισχυρών εγγυήσεων ασφαλείας και να προετοιμάσουν την ανάπτυξη δύναμης καθησυχασμού σε περίπτωση που λήξουν οι εχθροπραξίες», ανέφερε σε ανακοίνωσή του ο βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ.

Πρόκειται για τεράστιο πρόβλημα. Οι σύμμαχοι του Κιέβου έχουν επιχειρήσει να το λύσουν πολλές φορές τα τελευταία τρία χρόνια, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, όπως υπογραμμίζει σε δημοσίευμά του το Politico. Η πιο προφανής λύση –και αυτή που πραγματικά επιθυμεί η Ουκρανία– είναι η ένταξή της στο ΝΑΤΟ, έτσι ώστε να προστατεύεται από το Αρθρο 5 της Συμμαχίας. Ομως οι Ηνωμένες Πολιτείες (με τη σιωπηρή υποστήριξη ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών) το έχουν αποκλείσει.

Η ανάγκη δημιουργίας μιας ειδικής αποστολής δημιουργεί σημαντικές περιπλοκές. Ποια χώρα θα στείλει στρατεύματα; Ποιες θα είναι οι συνθήκες ανάπτυξής τους; Πώς θα αντιδράσουν αν δεχτούν επίθεση; Ποιος θα πληρώσει;

Οι ΗΠΑ κατέστησαν σαφές ότι δεν θα στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία. «Μπορώ να σας πω ότι έχει οριστικά αποκλειστεί η αποστολή στρατευμάτων», δήλωσε η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λέβιτ.

Ο αμερικανός πρόεδρος μίλησε ωμά για το ποιος πρέπει να σηκώσει το βάρος. «Εχουμε τα ευρωπαϊκά έθνη, και αυτά θα βάλουν τα πρώτα χρήματα», είπε ο Τραμπ στο Fox News, προσθέτοντας: «Η Γαλλία και η Γερμανία, μερικοί ακόμα, το Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτοί θέλουν να έχουν στρατεύματα στο έδαφος».

Ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν τόνισε το ίδιο, λέγοντας στη γαλλική τηλεόραση ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη να αναπτύξει «δυνάμεις καθησυχασμού» –βρετανικές, γαλλικές, γερμανικές, τουρκικές και άλλες– για επιχειρήσεις «στον αέρα, στη θάλασσα και στην ξηρά».

Πολλά λόγια, λίγες πράξεις

Ωστόσο, πίσω από τα μεγάλα λόγια κρύβεται μια μπερδεμένη πραγματικότητα. Παρά τις συζητήσεις για «στρατεύματα στο έδαφος», η ακριβής μορφή των εγγυήσεων ασφαλείας της Ουκρανίας παραμένει ασαφής – και αυτή η ασάφεια προκαλεί σύγχυση στο Κίεβο.

Ευρωπαίος αξιωματούχος ασφαλείας προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε δύναμη θα χρειαστεί «εντολή μάχης», τουλάχιστον για να αμυνθεί εάν δεχθεί επίθεση από τη Ρωσία, τόνισε όμως ότι μια τέτοια αποστολή δεν θα είναι υπεύθυνη για την επιβολή ειρήνης. Αυτό, είπε, θα παραμείνει έργο του ουκρανικού στρατού.

Η έλλειψη σαφήνειας αποκαλύπτει και τις αδυναμίες όσων θέλουν να ηγηθούν. Ο Μακρόν και ο Στάρμερ, ηγέτες πυρηνικών δυνάμεων με μόνιμες έδρες στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, θέλουν να δείξουν ότι εξακολουθούν να έχουν βαρύνοντα ρόλο στη διεθνή σκηνή. Ομως και οι δύο αντιμετωπίζουν πολιτικές και οικονομικές δυσκολίες που τροφοδοτούν τον σκεπτικισμό για την ικανότητά τους να στείλουν δυνάμεις στην Ουκρανία.

«Αν σκεφτεί κανείς πόσο πολιτικά αδύναμοι είναι ο Μακρόν και ο Στάρμερ, δεν είναι εύκολο να δει πώς θα προχωρήσει αυτό το σχέδιο», σημείωσε ευρωπαίος διπλωμάτης στο Politico. «Δεν είναι οικονομικά καλή περίοδος».

Η Γερμανία παραμένει διχασμένη. Ο σοσιαλδημοκράτης βουλευτής Αντρέας Σβαρτς, αρμόδιος για τον κοινοβουλευτικό έλεγχο του αμυντικού προϋπολογισμού, υπογράμμισε ότι υπάρχουν όρια. «Αυτή είναι μια απόφαση που πρέπει να λάβει η Βουλή», δήλωσε, τονίζοντας ότι η ανάπτυξη στρατού δεν είναι εκτελεστική απόφαση.

Επιπλέον, ο γερμανικός στρατός είναι πολύ μικρός και η νέα ροή χρημάτων στην άμυνα πολύ πρόσφατη για να επιτρέψει μεγάλη ανάπτυξη στην Ανατολή. Ακόμα και η μόνιμη αποστολή 5.000 στρατιωτών στη Λιθουανία πιέζει τις δυνατότητες των γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων. «Απλώς δεν έχουμε το προσωπικό για μια μεγάλη αποστολή», είπε ο Σβαρτς. «Ακόμα και μια μικρή ανάπτυξη θα ήταν πρόκληση».

Η Τουρκία, χώρα με μεγάλο στρατό και με εμπειρία στη Μαύρη Θάλασσα, θα μπορούσε να παίξει βασικό ρόλο. Ομως πολιτικά το ζήτημα είναι περίπλοκο – η Ελλάδα και η Κύπρος ανησυχούν μήπως η Αγκυρα αποκτήσει πρόσβαση σε κοινοτικά κονδύλια για την άμυνα.

«Είναι πολύ νωρίς για να σκεφτούμε μια τέτοια εξέλιξη», σημείωσε μιλώντας στο Politico ο Σελίμ Γιενέλ, πρώην πρέσβης της Τουρκίας στην ΕΕ. Και προειδοποίησε ότι η Αγκυρα θα ζητούσε αντάλλαγμα. «Οσο για το quid pro quo, θα είναι δύσκολο να ξεπεραστούν τα εμπόδια της ΕΕ στη χρηματοδότηση της άμυνας. Είμαι βέβαιος ότι η ΕΕ θα βρει τρόπο να το αποτρέψει».

Η Πολωνία, που διαθέτει πλέον μεγαλύτερο στρατό από κάθε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ, αποκλείει την αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία, λέγοντας ότι μπορεί να βοηθήσει μόνο με τη λογιστική υποστήριξη οποιασδήποτε αποστολής προς Ανατολάς.

«Η Πολωνία έχει το δικό της στρατηγικό δίλημμα, γιατί έχει σύνορα με Ρωσία και Λευκορωσία, οπότε δεν μπορεί να αποδυναμώσει τις δυνάμεις που χρειάζεται για να αποτρέψει μια επίθεση», υπογράμμισε ανώτερος πολωνός αξιωματούχος υπό καθεστώς ανωνυμίας.

Η ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι επίσης διστάζει να στείλει στρατιώτες στην Ουκρανία και έχει συγκρουστεί με τον Μακρόν, υποστηρίζοντας ότι είναι προτιμότερο να δοθεί στην Ουκρανία μια αμυντική συμφωνία παρά στρατεύματα που κινδυνεύουν να εμπλακούν σε πόλεμο με τη Ρωσία.

«Αν ένας από τους στρατιώτες μας σκοτωθεί, θα κάνουμε πως δεν έγινε τίποτα ή θα αντιδράσουμε; Γιατί αν αντιδράσουμε, είναι προφανές ότι το ΝΑΤΟ θα πρέπει να το κάνει. Και τότε θα πρέπει να ενεργοποιήσουμε αμέσως το Αρθρο 5», φέρεται να έχει τονίσει η Μελόνι.

Η αντίδραση της Μόσχας

Παρά το θερμό κλίμα μετά τη φιλική σύνοδο κορυφής Αλάσκας μεταξύ Πούτιν και Τραμπ, η Μόσχα αντιτίθεται κατηγορηματικά σε οποιαδήποτε ανάπτυξη στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.

«Επαναλαμβάνουμε τη διαχρονική μας θέση, απορρίπτοντας κατηγορηματικά οποιαδήποτε σενάρια ανάπτυξης στρατιωτικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, καθώς αυτό εγκυμονεί ανεξέλεγκτη κλιμάκωση με απρόβλεπτες συνέπειες», προειδοποίησε η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα.

Ομως η Ουκρανία έχει καεί πολλές φορές από δηλώσεις που δεν συνοδεύτηκαν από πράξεις. Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης, το 1994, προέβλεπε εγγυήσεις ασφαλείας από ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο με αντάλλαγμα την εγκατάλειψη των πυρηνικών όπλων από την Ουκρανία, αλλά ακολούθησαν συνθήκες με τη Ρωσία που όλες παραβιάστηκαν.

Για το Κίεβο η συζήτηση για εγγυήσεις ασφαλείας είναι απογοητευτικά γνώριμη. Ηδη το 2023, πριν από τη Σύνοδο του Βίλνιους του ΝΑΤΟ, παίχτηκε το ίδιο έργο – και τα ίδια ερωτήματα έμειναν αναπάντητα.

«Καμιά φορά είναι δύσκολο να καταλάβουμε τι ακριβώς συζητάμε», είπε, υπό καθεστώς ανωνυμίας, ανώτερος ανατολικοευρωπαίος διπλωμάτης. Ενας πολωνός αξιωματούχος υπήρξε ακόμα πιο ωμός: «Δεν θα γίνει τίποτα, γιατί οι μάχες δεν θα σταματήσουν», δήλωσε στην Politico. «Οι Αμερικανοί δεν φαίνεται να θέλουν να προχωρήσουν πολύ κοντά στη Ρωσία και οι Ευρωπαίοι συνεχίζουν να στηρίζουν την Ουκρανία, οπότε έχουμε αδιέξοδο».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News