Ο τελευταίος μήνας ήταν, για εμένα, ένας μήνας μεγάλων μεταβάσεων. Από την Αθήνα, στο Αργυρό Πηγάδι Αιτωλοακαρνανίας για μια εταιρική δράση, μετά στην Τήνο για μια ημερίδα σχετικά με την περιφερειακή ανάπτυξη και τον ρόλο της εκπαίδευσης, ακολούθως στις Βρυξέλλες για ένα διεθνές συνέδριο για τις προκλήσεις της σύγχρονης δημοκρατίας, έπειτα στη Νέα Υόρκη για τη συμμετοχή στην τελετή απονομής βραβείων επικοινωνίας και επιστροφή στην Αθήνα. Περίπου 23.000 χιλιόμετρα σε λιγότερο από έναν μήνα, σε ένα ταξίδι που περιελάβανε από ένα ορεινό χωρίο 7 κατοίκων, έως την πρωτεύουσα της παγκόσμιας οικονομίας.

Οσο και αν φανεί παράδοξο, σε κάθε προορισμό, η συζήτηση, παρά τις διαφορετικές εκφράσεις, είχε την ίδια θεματική βάση: την αγωνία για την ανθεκτικότητα των ανθρώπων σε έναν κόσμο που αλλάζει επικίνδυνα, τη σημασία της ευελιξίας και της προσαρμοστικότητας στα δεδομένα και τη σημασία της ενσυναίσθησης. Δεν ήταν λέξεις που επαναλαμβάνονταν στείρα από έλλειψη φαντασίας ή ως απλό  παρακολούθημα της μόδας, ήταν έννοιες που φαίνεται ότι προβληματίζουν οριζόντια τον κόσμο μας. Ψάχνουμε τον βηματισμό μας είτε περπατάμε ανάμεσα στους ουρανοξύστες του Μανχάταν είτε στα μονοπάτια ανάμεσα στις ξερολιθιές της Τήνου.

Αναζητούμε στηρίγματα σε έναν κόσμο που κλυδωνίζεται από τριγμούς, όχι επιφανειακούς αλλά τεκτονικούς, χωρίς να είμαστε σίγουροι ποιος είναι ο φίλος και ποιος ο εχθρός ή αν τελικά οι διαχωριστικές αυτές γραμμές έχουν γίνει πιο θολές από ποτέ. Κοιτάμε μέσα μας, αναζητώντας τη στέρεη βάση για να ενισχύσουμε την ανάπτυξή μας ως άνθρωποι και ως κοινωνίες.

Στο Αργυρό Πηγάδι, οι λιγοστοί κάτοικοι συζητούν για το πώς θα κρατήσουν ζωντανό τον τόπο τους και διεκδικούν λίγη άσφαλτο στον κακοτράχαλο χωματόδρομο για να ξεφύγουν από την απομόνωση. Στην Τήνο, η κοινωνία των πολιτών αναζητά με πάθος και όραμα τρόπους ώστε η γνώση να γίνει μοχλός ανάπτυξης και όχι μια τυπική διαδικασία. Στόχος τους, να διατηρηθεί η παραδοσιακή κληρονομιά ως μέρος μιας βιώσιμης προοπτικής του νησιού, ενάντια στον υπερτουρισμό. Χτίζουν συμμαχίες με τοπικούς φορείς και το υπουργείο Παιδείας για τη δημιουργία μιας πρότυπης σχολής παραδοσιακών τεχνών.

Στις Βρυξέλλες, τα think tanks αναλύουν την κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς και το πώς αυτή μπορεί να αποκατασταθεί. Αναζητούν λύσεις αντιμετώπισης του υβριδικού πολέμου που δέχεται η Ευρώπη από τη Ρωσία και απειλεί την κοινωνική σταθερότητα: Διότι, ας μη γελιόμαστε, είναι σαφές ότι η Μόσχα επενδύει στο χάος ως μέρος της προσπάθειας απαξίωσης και διάβρωσης της Ευρώπης, προφανώς προετοιμάζοντας το επόμενο στρατηγικό βήμα της.

Ταυτόχρονα, στη Νέα Υόρκη, οι επαγγελματίες της επικοινωνίας αναμετριούνται με μια πραγματικότητα όπου η πληροφορία ταξιδεύει πιο γρήγορα από την κατανόηση και ο κλάδος καλείται να έχει έναν δομικό και συνάμα εποικοδομητικό ρόλο, όχι μόνο για τις εταιρικές οντότητες, αλλά και για την κοινωνία συνολικότερα. Η επικοινωνία επιδιώκει να λειτουργήσει συνεκτικά σε ένα κόσμο που διαστέλλεται επικίνδυνα και παράλληλα χαρακτηρίζεται από τον έντονο κατακερματισμό.

Κάτω από τις διαφορετικές διατυπώσεις, προκύπτει ότι η ανθεκτικότητα δεν είναι πια η ικανότητα να «αντέχουμε» απλώς τις κρίσεις, είναι η δυνατότητα να παραμένουμε ουσιαστικοί, να σκεφτόμαστε καθαρά και να νιώθουμε βαθιά, ακόμη και όταν οι ρυθμοί γύρω μας επιταχύνονται.

Η ευελιξία, από την άλλη, δεν είναι μια ποιοτική αρετή που απλώς βοηθά έναν οργανισμό ή μια επιχείρηση να προσαρμοστεί. Είναι ο τρόπος με τον οποίο οι κοινωνίες μας θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τα μεγάλα διακυβεύματα: την κλιματική κρίση, τις γεωπολιτικές αναταράξεις, τη δυσπιστία, τις ανισότητες ή την αδυναμία συνεννόησης. Και η ενσυναίσθηση: Δεν είναι μια «ήπια» δεξιότητα για να γεμίζουμε παρουσιάσεις και ομιλίες. Είναι η προϋπόθεση για να παραμείνουμε κοινωνία – και όχι ένα σύνολο ατόμων που συνυπάρχει τυχαία.

Μάλλον δεν είναι παράδοξο ότι όσο πιο μακριά ταξιδεύει κανείς, τόσο πιο καθαρά βλέπει αυτές τις διαφορετικές διαστάσεις ως ένα ενιαίο σύνολο. Η καθημερινότητα σε ένα ορεινό χωριό επτά ανθρώπων απαιτεί προσαρμογή και συνεννόηση – όσο και η διαβούλευση σε μια αίθουσα ευρωπαϊκών θεσμών. Η ζωή σε μια μικρή κυκλαδίτικη κοινότητα προϋποθέτει ενσυναίσθηση για να λειτουργήσει – όσο και η διαχείριση μιας παγκόσμιας κρίσης εμπιστοσύνης στο ψηφιακό περιεχόμενο.

Αυτό που αλλάζει, τελικά, δεν είναι τόσο ο πυρήνας των αναγκών μας, όσο ο τρόπος με τον οποίο τις αναγνωρίζουμε. Για χρόνια θεωρούσαμε ότι η τεχνολογία, η ταχύτητα και η εξειδίκευση θα λύσουν τα μεγάλα προβλήματα. Σήμερα, αντιλαμβανόμαστε ότι χωρίς το ανθρώπινο στοιχείο, χωρίς το «μαζί», καμία πρόοδος δεν μπορεί να σταθεί. Οι κοινωνίες που θα ευημερήσουν είναι εκείνες που θα επενδύσουν στην ενίσχυση της ανθρώπινης σύνδεσης: στη συνεργασία, στην εμπιστοσύνη, στη δυνατότητα να μιλάμε με ειλικρίνεια ακόμη κι όταν διαφωνούμε.

Αυτό ήταν, ίσως, το σημαντικότερο συμπέρασμα των χιλιομέτρων που διένυσα τις τελευταίες ημέρες: όσο διαφορετικές και αν μοιάζουν οι ανάγκες των τόπων και των ανθρώπων, όλοι αναμετριόμαστε με το ίδιο στοίχημα. Να βρούμε έναν νέο «κώδικα» συνύπαρξης που θα μας επιτρέψει να αντέξουμε τις αλλαγές, να δημιουργήσουμε ευκαιρίες και να μη χάσουμε την επαφή με τον εαυτό μας και τον διπλανό μας.

Από το Σμαρδάκιτο Τήνου έως τα Hudson Yards της Νέας Υόρκης, διαμορφώνεται ολοένα και πιο καθαρά η πεποίθηση ότι στην εποχή των φυγόκεντρων δυνάμεων χρειαζόμαστε κοινότητες κεντρομόλων που δεν φοβούνται το μέλλον αλλά το διαμορφώνουν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News