Ξεκινήσαμε από τη Θεσσαλονίκη πολύ πρωί. Είχε φυσήξει ο Βαρδάρης κι είχε καθαρίσει, ο ήλιος έλαμπε. Η μέρα ήταν από εκείνες τις μαγικές, εκθαμβωτικές, υπέρλαμπρες, που δεν σου αφήνουν καμία επιλογή παρά να σκέφτεσαι ότι η ζωή είναι υπέροχη.

Πήραμε το δρόμο για τα Σκόπια, με τελικό προορισμό τη Σερβία, με σκοπό να καταγράψουμε τη διαδρομή των προσφύγων ως εκεί. Ο δρόμος, στο μεγαλύτερο μέρος του, ήταν άδειος. Σε μια στιγμή, μόνο, είδαμε μια πομπή φορτηγών να κατευθύνεται προς τη Θεσσαλονίκη. Μικρή, όχι τίποτα εντυπωσιακό.

Πιάσαμε με το συνάδερφο κουβέντα για το δρόμο. Είναι κομμάτι του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ: Πάτρα, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Εύζωνοι. Λίγο πριν φτάσεις στους Ευζώνους, στρίβεις προς το άλλοτε άσημο χωριό Ειδομένη, δίπλα στο οποίο είναι ο Σιδηροδρομικός Σταθμός, ο καταυλισμός και το πέρασμα των προσφύγων.

Οι Εύζωνοι είναι τελωνειακό σημείο από τη χώρα μας προς την ακατονόμαστη χώρα, εκείνη που κάποτε ορίστηκε ως ΠΓΔΜ ή FYROM, αλλά όλος ο πλανήτης, πια, πλην ημών, αποκαλεί «Μακεδονία». Δεν πα’ να χτυπιόμαστε εμείς; Ολοι τη λένε «Μακεδονία». Γι αυτό κι εμείς τη λέμε «Σκόπια», να μάθουν αυτοί.

Με το που περνάς τα σύνορα από τους Ευζώνους, πέφτεις επάνω στο Λας Βέγκας της περιοχής: τα δυο τεράστια καζίνο, πόλο έλξης για πάρα πολλούς συμπολίτες μας. Μάλιστα, υπάρχουν και λεωφορεία αλλά και θηριώδεις λιμουζίνες που μεταφέρουν καθημερινά τους φανατικούς του τζόγου από τη Θεσσαλονίκη στους σκοπιανούς ναούς τους. Το σουρεαλιστικό σκηνικό συμπλήρωναν τα τρακτέρ που περίμεναν να έρθει κάποιος να τα βάλει μέσα στο δρόμο και να τον κλείσουν, κάνοντας «το μπλόκο των Ευζώνων». Ολα τα είχε η Μαριορή…

Η πύλη για την Ευρώπη

Το κομμάτι της ΠΑΘΕ Θεσσαλονίκη – Εύζωνοι κατασκευάστηκε από το 1969 έως το 1973 και δεν μπήκαν ποτέ διόδια. Ο δρόμος χρησίμευε, κάποτε, ως κατάληξη του δρόμου της Γιουγκοσλαβίας, στη διαδρομή από κεντρική ή βόρεια Ευρώπη προς την Ελλάδα. Ή και αφετηρία της διαδρομής για όσους έβγαιναν από τη χώρα μας. Ο δρόμος ήταν διάσημος για το μικρό του πλάτος και την επικινδυνότητά του. Μετά τους πολέμους στην πρώην Γιουγκοσλαβία, ο δρόμος φτιάχτηκε. Ωστόσο, τα ίχνη του παρελθόντος έχουν μείνει σε πολλά σημεία στο κομμάτι της FYROM: κακό οδόστρωμα, εφιαλτικές σήραγγες χωρίς σύγχρονες προδιαγραφές, έλλειψη διαχωριστικής λωρίδας, κακές κλίσεις σε στροφές. Οι «Σκοπιανοί» ζήτησαν από το ΝΑΤΟ να τους επισκευάσει τις γέφυρες, καθώς καταστρέφονταν από τη διέλευση των βαρέων οχημάτων, κι έτσι έγινε. Τον καινούργιο δρόμο στη γείτονα χώρα κατασκευάζει, τώρα, ο ΑΚΤΩΡ.

Ο δρόμος για τους Ευζώνους –μέχρι την πτώση του Τείχους – εξυπηρετούσε φοιτητές, τουρίστες, επιχειρηματίες, μεταφορείς εμπορευμάτων. Αργότερα, άρχισαν οι περιπέτειές του: είδε και ξαναείδε ΝΑΤΟϊκά στρατεύματα να περνούν, Ελληνες να πηγαίνουν να βοηθήσουν τους Σέρβους, ερήμωσε λόγω του εμπάργκο προς «τα Σκόπια», ταλαιπωρήθηκε από βαριά οχήματα μέχρι να φτάσει να ηρεμήσει για λίγα χρόνια και να ξαναρχίσει να βλέπει τουρίστες, φορτηγά, παίκτες καζίνο, τρακτέρ και επιχειρηματίες.

Ελεγχος στη ροή

Από το περασμένο καλοκαίρι, άρχισαν τα πούλμαν με τους πρόσφυγες και όλο και πύκνωναν. Δεν έφταναν στους Ευζώνους, έστριβαν προς την Ειδομένη, στον καταυλισμό. Μέχρι την αστυνομική επιχείρηση της 6ης του περασμένου Δεκεμβρίου, όταν ο καταυλισμός άδειασε και τα πούλμαν, πλέον, άρχισαν να σταματούν στο «βενζινάδικο». Πρόκειται για έναν καλά οργανωμένο σταθμό αυτοκινήτων περίπου 15 χιλιόμετρα από την Ειδομένη, όπου η Αστυνομία άρχισε να σταματά υποχρεωτικά τα πούλμαν, ώστε να υπάρχει έλεγχος στη ροή και να μη συγκεντρώνεται ο κόσμος στο εφιαλτικό εκείνο σημείο που βλέπουμε συνεχώς στις οθόνες μας, καθώς ο καταυλισμός έχει πλέον πολλαπλασιαστεί ανεξέλεγκτα.

Η στάση στο «βενζινάδικο» έγινε σημείο τριβής. Εθελοντές και ΜκΟ άρχισαν να διαμαρτύρονται για το γεγονός ότι ενώ στην Ειδομένη είχε στηθεί κανονικός καταυλισμός, δεν χρησιμοποιούνταν. Ελεγαν ότι «ο βενζινάς» τα οικονομάει, πουλάει ακριβά τα προϊόντα του. Οι αρμόδιοι κρατούσαν χαμηλούς τόνους: το κάνουμε επειδή στον καταυλισμό συνέβαιναν διάφορα, έλεγαν. Επέμεναν ότι έτσι τους έλεγχαν καλύτερα, ότι δεν περίμεναν μέρες στον καταυλισμό όπως παλαιότερα, μέχρι να τους περάσουν οι «Σκοπιανοί», ότι ο χρόνος αναμονής ήταν πολύ λίγος. Βεβαίως, με τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών, όλα αυτά έχουν αλλάξει και, πλέον, ακόμη και η άλλοτε 24ωρη αναμονή στο «βενζινάδικο» μοιάζει με βόλτα στον παράδεισο.

Τον τελευταίο καιρό έχει στηθεί κι εκεί καταυλισμός στον οποίον η Yπατη Αρμοστεία κι ο Ερυθρός Σταυρός, κυρίως, μαζί με τους Γιατρούς του Κόσμου προσφέρουν υπηρεσίες και έργο.

«Εδώ φαίνονται οι σοβαρές οργανώσεις. Ξέρεις πόσες αυτοαποκαλούμενες ΜκΟ δραστηριοποιούνται στη χώρα; Καιρός είναι να ξεχωρίσουν οι καλοί» σχολιάζαμε. Στον καταυλισμό αυτόν, τουλάχιστον, οι συνθήκες είναι ανθρώπινες: έχει νερό, φαγητό, καθαριότητα. Με το συνάδελφο σχολιάζαμε πόσα χρήματα θα κόστιζε στο κράτος να φτιάξει κάτι ανάλογο. Πολλά, καταλήξαμε. Κι όσο για «το βενζινά» που βγάζει λεφτά, όπως λένε; Ε, ας βγάλει! Εχει δώσει όλη την υποδομή του, στο κάτω κάτω.

Ο «βενζινάς» που αποφεύγει τη δημοσιότητα

Βρήκα «το βενζινά», λέγεται Θόδωρος Σαουλίδης και κατάγεται από την περιοχή. «Ξέρετε, αποφεύγω τη δημοσιότητα», είπε. Το περίμενα, κι εγώ στη θέση του το ίδιο θα έκανα, δεν είναι λίγα όσα έχει ακούσει τόσον καιρό στα social media. «Μέχρι και λογοπαίγνιο με το ΕΚΟ και το “κονόμα” έκαναν»…

Εχοντας βενζινάδικο στο Πολύκαστρο, θέλησε πριν από 3,5 χρόνια να κάνει μια επένδυση: να νοικιάσει τους δυο σταθμούς εξυπηρέτησης αυτοκινήτων που είχαν κατασκευαστεί στην ΠΑΘΕ το 2004 κι είχαν, πριν από πέντε χρόνια ερημώσει. Πήρε σχεδόν κατεστραμμένες εγκαταστάσεις της ΕΚΟ, τις επισκεύασε κι έφτιαξε τους δυο σταθμούς, τον έναν απέναντι από τον άλλον. Η high season του είναι το καλοκαίρι, από 15 Μαΐου έως τον Σεπτέμβριο, κυρίως με πούλμαν με Σέρβους. Ο χειμώνας είναι δύσκολος: λίγο φορτηγά, λίγο ντόπιοι, λίγο διερχόμενοι για τα καζίνο. Τον περασμένο Οκτώβριο τον ρώτησαν από την Αστυνομία εάν τον πειράζει να σταματούν εκεί τα λεωφορεία για την Ειδομένη για λίγο, μέχρι να παίρνουν σειρά για να περνούν τα σύνορα οι άνθρωποι. Δεν τον πειράζει, είπε. Τελικά, τα πρώτα λεωφορεία ήρθαν μετά την εκκένωση του καταυλισμού στις 6 Δεκεμβρίου. «Σε καμιά περίπτωση δεν περίμενα αυτό που έγινε. Πίστευα ότι θα σταματούν για λίγες ώρες, μία δύο. Στην πορεία εξελίχτηκε έτσι, ήταν μεγάλη έκπληξη για μένα. Δεν περίμενα τις σκηνές. Οταν μου πρωτοείπαν για σκηνές, μου μίλησαν για πεντέξι σκηνές μόνο, κι αυτό για μια εβδομάδα. Και βλέπετε τι έχει γίνει…»

Εκατοντάδες σκηνές, απροσδιόριστος αριθμός ανθρώπων, παιδιά, έγκυοι, γιατροί, εθελοντές… Το «βενζινάδικο» έχει γίνει μια μικρή πολιτεία. Ο «βενζινάς» δεν διαμαρτύρεται. «Εκανε κρύο, έφτασε -6 βαθμούς, δεν μπορούσα να πω κουβέντα. Σκέφτηκα αυτούς τους ανθρώπους, πώς να τους κρίνω εγώ, πώς να αρνηθώ βοήθεια; Δεν ξέρω τι σημαίνει πόλεμος, δεν ξέρω εγώ τι θα έκανα στη θέση τους».

Εφτασε τους 54 εργαζόμενους

Προσέλαβε επιπλέον προσωπικό, το τετραπλασίασε, έφτασε να εργάζονται 54 άτομα εκεί! Θα έλεγε κάποιος ότι κάνει χρυσές δουλειές. Στην πραγματικότητα, έχασε όλη την άλλη πελατεία που είχε. «Ηρθαν εθελοντές από το Κιλκίς και περίμεναν να δουν ότι πουλάω σάντουιτς με μαρούλι και κασέρι 4 ευρώ. Εξεπλάγησαν, γιατί είδαν ότι οι τιμές μας είναι πολύ χαμηλές». Η Υπατη Αρμοστεία του πρότεινε να δώσει ενοίκιο για το χώρο. Το αρνήθηκε, όπως κι όταν χρειάστηκε να χρησιμοποιήσουν τον αποθηκευτικό του χώρο. «Δεν είμαι κερδοσκόπος, βλέπω αυτούς τους ανθρώπους να ταλαιπωρούνται, δεν θέλω τίποτα!»

Την ημέρα που πήγαμε για το ρεπορτάζ, οι «Σκοπιανοί» είχαν αρχίσει να κλείνουν τα σύνορα. Ο κόσμος ήθελε να φύγει από το βενζινάδικο και δεν υπήρχαν λεωφορεία να τον μεταφέρουν στην Ειδομένη. Εφευγε με τα πόδια, με τα μωρά στην αγκαλιά, με τους ανάπηρους στα καροτσάκια, με τα μπαγκάζια στους ώμους. Εμοιαζε απόκοσμο: αλαφιασμένοι πρόσφυγες να τρέχουν σε μια έρημη εθνική οδό φωνάζοντας «Makedonia! Makedonia!», έχοντας την άγρια λαχτάρα εκείνων που πιστεύουν ότι είναι δίπλα στον παράδεισο και κάποιος τους κρύβει το κλειδί του…

https://www.youtube.com/watch?v=Wk-lK3V4V40

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News