Εάν δεν έχει νιώσει κανείς τη ζέστη ενός απογεύματος στο Ντουμπάι, δεν ξέρει τι θα πει ζέστη, αναφέρει το BBC. Οι θερμοκρασίες εκεί μπορούν να γίνουν εξοντωτικές. Ωστόσο, υπάρχει ένα λιγότερο γνωστό κομμάτι της πόλης που προσφέρει ανάσα δροσιάς, χωρίς την παραμικρή χρήση τεχνητών μέσων. Το μυστικό κρύβεται στον ιστορικό οικισμό Αλ Φαχίντι, στην καρδιά του παλιού Ντουμπάι.

Μπαίνοντας στα στενά δρομάκια του Αλ Φαχίντι, ο ήλιος μοιάζει να χάνει τη δύναμή του. Ψηλοί τοίχοι, σκιές και μια ανεπαίσθητη αύρα, δημιουργούν ένα μικροκλίμα ανακούφισης. Οι πρώτοι κάτοικοι του Ντουμπάι γνώριζαν πώς να «δαμάζουν» τη ζέστη. Πάνω από τα κεφάλια των περαστικών υψώνονται οι παραδοσιακοί «πύργοι ανέμου», γνωστοί ως μπαρτζίλ, αρχιτεκτονικά θαύματα που κάποτε δρόσιζαν τα σπίτια με απόλυτα φυσικό τρόπο.

Οι πύργοι ανέμου (ή ανεμόπυργοι) είναι ένα παραδοσιακό σύστημα παθητικής ψύξης που χρησιμοποιείται κυρίως σε περιοχές της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την παλιά πόλη του Ντουμπάι. Είναι κάθετες κατασκευές πάνω από τα σπίτια με ανοίγματα προς όλες τις κατευθύνσεις. Ο άνεμος κατευθύνεται μέσα στον πύργο μέσω των ανοιγμάτων και διοχετεύεται στο εσωτερικό του σπιτιού, δημιουργώντας ροή δροσερού αέρα. Οταν δεν φυσάει, λειτουργούν και ως καμινάδες εξαερισμού, απομακρύνοντας τον θερμό αέρα από το εσωτερικό. Συχνά συνδέονται με πηγάδια ή άλλα υδάτινα στοιχεία, ώστε ο αέρας να ψύχεται περνώντας πάνω από την επιφάνεια του νερού.

Η γειτονιά Αλ Φαχίντι, όπως μεταδίδει το BBC, χρονολογείται από τον 18ο αιώνα, και τα κτίρια της ενσωματώνουν παθητικές τεχνικές ψύξης, δηλαδή μεθόδους που βασίζονται στις φυσικές συνθήκες και όχι στον ηλεκτρισμό ή την νεότερη τεχνολογία. Σήμερα, αυτές οι τεχνικές επανεξετάζονται, καθώς οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόμοι παγκοσμίως αναζητούν λύσεις απέναντι στην κλιματική αλλαγή και την αύξηση της θερμοκρασίας.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι ανεμόπυργοι μπορούσαν να μειώσουν τη θερμοκρασία στο εσωτερικό ενός σπιτιού έως και κατά δέκα βαθμούς Κελσίου.

Η Νουρ Αχμεντ, ξεναγός στην περιοχή, εξηγεί στο BBC ότι δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι δρόμοι του Αλ Φαχίντι είναι στενοί και λαβυρινθώδεις. Οι ψηλοί τοίχοι παρέχουν σκιά στους πεζούς, ενώ οι στενοί διάδρομοι, γνωστοί ως σίκα, ευνοούν την κυκλοφορία του αέρα, επιτρέποντας στη δροσιά από το κοντινό κανάλι (Ντουμπάι Κρικ) να φτάνει στα ενδότερα της συνοικίας.

Τα παλιά σπίτια του Ντουμπάι δεν βασίζονταν μόνο στους πύργους ανέμου για τον φυσικό τους κλιματισμό. Συχνά διέθεταν εσωτερικές αυλές που λειτουργούσαν ως φυσικοί ρυθμιστές της θερμοκρασίας. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, ο ψυχρότερος αέρας κατεβαίνει στην αυλή και διαχέεται στα γύρω δωμάτια. Πυκνή βλάστηση, σκίαστρα και διακοσμητικά πλέγματα (γνωστά ως μασραμπίγια) βοηθούσαν επίσης στη ρύθμιση της φωτεινότητας και στη μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των τεχνικών επιβεβαιώνεται από σύγχρονες μελέτες. Μια έρευνα στην Ισπανία έδειξε ότι οι εσωτερικές αυλές μπορούν να μειώσουν τις ανάγκες ψύξης ενός σπιτιού κατά 18%. Παράλληλα, μια μελέτη του 2024 απέδειξε ότι τα μασραμπίγια μπορούν να μειώσουν τη θερμοκρασία ενός δωματίου κατά 3°C ή και περισσότερο.

Η χρήση φυσικών και τοπικών υλικών συνέβαλε σημαντικά στα αποτελέσματα, αναφέρει το BBC. Παλαιότερα, τα κτίρια κατασκευάζονταν από κοράλλι, ένα υλικό που αντανακλούσε το φως και είχε χαμηλή θερμική απορρόφηση. Αν και σήμερα απαγορεύεται η εξόρυξή του για περιβαλλοντικούς λόγους, η χρήση ανοιχτών χρωμάτων στα κτίρια παραμένει διαδεδομένη, ακριβώς επειδή αντανακλούν την ακτινοβολία του ήλιου.

Η φιλοσοφία του παθητικού σχεδιασμού όμως δεν έχει μείνει στο παρελθόν. Στην πόλη Μασντάρ, κοντά στο Αμπού Ντάμπι, οι αρχιτέκτονες έχουν υιοθετήσει αντίστοιχες παραδοσιακές τεχνικές για να δημιουργήσουν μια βιώσιμη πόλη του μέλλοντος. Εκεί, τα στενά δρομάκια και οι πύργοι ανέμου διατηρούν τη θερμοκρασία έως και 10°C χαμηλότερη από τις γύρω περιοχές, ενώ τα κτίρια καταναλώνουν 40% λιγότερη ενέργεια.

Η Σεριχάν Αλσαχέντ, καθηγήτρια βιώσιμου σχεδιασμού, σημειώνει στο BBC ότι αυτές οι τεχνικές είναι ιδιαίτερα οικονομικές και μπορούν να προσαρμοστούν σχεδόν σε κάθε κλίμα. «Στις τροπικές περιοχές πρέπει να ληφθεί υπόψη η υγρασία, ενώ στις εύκρατες περιοχές χρειάζεται καλή μόνωση και διαχείριση μεταβολών της θερμοκρασίας», εξηγεί.

Ο σύγχρονος σχεδιασμός σε πολλές περιοχές των ΗΑΕ, αλλά και παγκοσμίως, υιοθετεί αυτά τα στοιχεία. Το Μαντινάτ Τζουμεϊρά, μια σύγχρονη πολυτελής περιοχή στο Ντουμπάι, χρησιμοποιεί πύργους ανέμου και στενούς διαδρόμους για να ενισχύσει τη φυσική ροή του αέρα. Αντίστοιχα, το τζαμί Καλίφα αλ-Τζερ αξιοποιεί ανοιχτές διατομές στους πυλώνες για να διευκολύνει τη φυσική κυκλοφορία του αέρα, χωρίς εξάρτηση από ενεργοβόρα μηχανικά συστήματα.

Ανάλογα συστήματα χρησιμοποιούνται και εκτός Ντουμπάι, σύμφωνα με το BBC. Στο Βσιλικό Νοσοκομείο του Τσέλσι στο Λονδίνο και στο Windcatcher House στη Γιούτα των ΗΠΑ, έχουν ενσωματωθεί τεχνικές εμπνευσμένες από τους πύργους ανέμου. Στους Πύργους Αλ Μπαρ, στο Αμπού Ντάμπι, «έξυπνα» μασραμπίγια προσαρμόζονται αυτόματα στην πορεία του ήλιου, ελέγχοντας τον φυσικό φωτισμό και την έκθεση στη ζέστη.

Η παγκόσμια απήχηση των τεχνικών αυτών είναι πλέον εμφανής: από το Τζαμί ΣεΐκΖαγιέντ και τα εμπορικά κέντρα του Ντουμπάι, μέχρι κατοικίες όπως το Breathing Wall Residence (Οικια των Τοίχων που Αναπνέουν) στην Ινδία και το Optical Glass House (Οικία του Οπτικού Γυαλιού) στην Ιαπωνία, όλο και περισσότερα κτίρια αξιοποιούν αυλές και φυσικό αερισμό για τη μείωση της θερμοκρασίας.

Το κοινό νήμα που συνδέει την αρχιτεκτονική του 1700 με τα σύγχρονα βιώσιμα κτίρια είναι η περιβαλλοντική επίγνωση, καταλήγει το BBC. Ο σχεδιασμός που βασίζεται στο τοπικό κλίμα και όχι στην τεχνητή ψύξη είναι πιο επίκαιρος από ποτέ. Η κατανόηση του φυσικού περιβάλλοντος και η προσαρμογή του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού σε αυτό, μπορεί να προσφέρει βιώσιμη δροσιά, χωρίς εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News