Η τέχνη δεν προσφέρει πάντοτε εγγύηση μέθεξης αλλά οδό στη γνώση εκείνη στην οποία δεν έχει πρόσβαση η λογική. Η αναζήτηση της ομορφιάς – του πρότυπου του ωραίου, ήταν υπόσχεση της κλασικής αρχαιότητας και όχι σταθερός σκοπός της τέχνης κάθε εποχής. Κάθε τέχνη όμως ιχνηλατεί την αφετηρία των πρώτων μας εντυπώσεων οι οποίες έκτοτε ρυθμίζουν το διανοητικό και συναισθηματικό μας βίο. Είναι ό,τι μένει όταν ξεχάσουμε όλα τα άλλα. Κάθε μεγάλη τέχνη ίσως μας διδάσκει τη γλώσσα της επιστροφής στην αφετηρία μας. Όπως έγραψε ο Έλιοτ: «Και όλης μας της εξερεύνησης το τέλος, θα είναι να φτάσουμε εκεί από όπου αρχίσαμε, και να γνωρίσουμε το τόπο για πρώτη φορά…».

Η οικία Μπατλιό (1906) του Καταλανού αρχιτέκτονα Αντόνιο Γκάουντι, στη Βαρκελώνη, είναι μια γλυπτική αναπόληση των παιδικών φαντασιώσεων σε μια αστική πολυκατοικία. Ο καλλιτέχνης εξορκίζει τους κινδύνους που ελλοχεύουν στον έξω κόσμο δημιουργώντας ένα παραμυθένιο άδυτο για την οικογένεια Μπατλιό. Τα κεραμίδια είναι τα λέπια του δράκου που κοιμάται στην ταράτσα. Τα λευκά και γαλάζια πλακάκια του γενναιόδωρου φωταγωγού βοηθούν τις νεράιδες να φτάνουν ώς τα όνειρα των παιδιών και να παίζουν στον τοξωτό λαβύρινθο της σοφίτας. Οι ενήλικες ξαναζούν τις μνήμες μιας ηλικίας όπου όλα ήταν παλιότερα από αυτούς και είχαν να διηγηθούν μια ιστορία γεμάτη υποσχέσεις.

Ποια είναι η επόμενη φορά που ο αρχιτέκτονας είδε το έργο του σαν αυτόνομη καλλιτεχνική λειτουργία – σαν αυτοσκοπό. Το άλμα των ενενήντα δύο ετών που αφήνει πίσω του τον λειτουργικό μοντερνισμό, μας φέρνει στο μουσείο Γκουγκενχάιμ (1998) από τον Καναδό Φρανκ Γκέρι, στο Μπιλμπάο. Πρόκειται για το όραμα ενός κόσμου που μόλις γεννήθηκε και μοιάζει χωρίς ιστορία. Το «δέρμα» του κτίσματος είναι από τιτάνιο ώστε να αλλάζει χρώμα καθώς αντικατοπτρίζει το φως της κάθε ώρας. Ο δημιουργός μας οδηγεί οπτικά στη πρόσληψη ενός κόσμου που μεταβάλλεται αδιάκοπα όπως το φως της μέρας. Οι δυνατότητες του γενναίου νέου κόσμου δείχνουν να είναι χωρίς όρια και το αστικό περιβάλλον εκμηδενίζεται από το ίδιο το έργο του Γκέρι. Πρόκειται για ένα μουσείο με μια πόλη – όπως ειπώθηκε, ένα γιγάντιο πλοίο που θρυμματίζεται μέσα στο φως. Το βέβαιο είναι ότι η αρχιτεκτονική θα ακολουθήσει νέους δρόμους μετά το έργο αυτό.

Από τα μόνιμα εκθέματα του μουσείου ξεχωρίζουν οι χαλύβδινοι διάδρομοι του Αμερικανού Ρίτσαρντ Σέρα. Ο χώρος που δημιουργούν μεταλλάσσεται από την κίνηση της διαδρομής μας. Χώρος και χρόνος συνεργούν στην περιπέτεια της μεταλλαγής. Οι διάδρομοι αλλάζουν κλίση και μέγεθος καθώς τους διερχόμαστε και οι κυκλικοί λαβύρινθοι φαίνονται απειλητικοί. Συναισθήματα δέους, κινδύνου και συγκίνησης αποτελούν αναφορές σε πρωτογενείς παιδικές εντυπώσεις. Η εγκατάλειψη, η μόνωση, η επανεύρεση, συνοδεύουν το σύντομο ταξίδι μέσα από τα γλυπτά του Σέρα. Στη συνέντευξη που προβάλλεται δίπλα στα εκθέματα, ο Σέρα διατυπώνει τη δυσφορία του για το συντριπτικό αρχιτεκτόνημα που στεγάζει, αλλά και απειλεί να εκμηδενίσει το δημιούργημά του. «Τα έργα της αρχιτεκτονικής έχουν πάνω από όλα ένα σκοπό να επιτελέσουν. Η τέχνη, η καθαρή τέχνη, δεν έχει πρακτικό σκοπό. Το να καμώνονται κάποιοι αρχιτέκτονες τους καλλιτέχνες κατασκευάζοντας ναούς για τη λατρεία τους, είναι λάθος».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News