Σχεδόν διπλάσιες νέες εκδόσεις μετοχών για offshore εταιρείες με «ελληνικό ενδιαφέρον» που δημιουργήθηκαν σε φορολογικούς παραδείσους ανά τον πλανήτη πραγματοποιήθηκαν την περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, σε σχέση με τα χρόνια της ευφορίας πριν τις εκλογές του 2009. Το στοιχείο αυτό, που προκύπτει από την επεξεργασία εγγράφων τα οποία προέρχονται από κορυφαία εταιρεία δημιουργίας offshore στον πλανήτη και διέρρευσαν στο ICIJ και την Süddeutsche Zeitung, δείχνει ότι οι Ελληνες στρέφονται περισσότερο σε υπεράκτιες δραστηριότητες εν καιρώ κρίσης.

Την Κυριακή 3 Απριλίου 2016 ξεκίνησε η σταδιακή δημοσίευση των αποτελεσμάτων της μεγαλύτερης δημοσιογραφικής διασυνοριακής έρευνας μέχρι σήμερα: πάνω από 370 δημοσιογράφοι από 78 χώρες και τουλάχιστον 100 μέσα ενημέρωσης επί έναν χρόνο «έσκαβαν» ανάμεσα σε 11,5 εκατομμύρια έγγραφα που διέρρευσαν από την Mossack Fonseca, την δικηγορική εταιρεία του Παναμά που εξειδικεύεται στην ίδρυση offshore σε τουλάχιστον 20 εξωτικούς φορολογικούς παραδείσους.  Ανάμεσα στους μεγάλους ειδησεογραφικούς οργανισμούς που έλαβαν μέρος στην έρευνα περιλαμβάνονται ο Guardian και το BBC από τη Βρετανία, η γαλλική Le Monde, η ιαπωνική Asahi Shimbun με τα 12 εκατομμύρια φύλλα ημερήσια κυκλοφορία, το CBC στον Καναδά, η ισπανική El Confidencial, το ιταλικό περιοδικό L’ Éspresso και ο όμιλος της La Repubblica, η ισραηλινή Haaretz, η Australian Financial Review, ο όμιλος McClutchy με τις εφημερίδες Miami Herald και Charlotte Observer στις ΗΠΑ και πολλοί ακόμα. Πρόσβαση στo σύνολο των 11,5 εκατομμυρίων εγγράφων είχε και το Protagon.

Από την ανάλυση των ελληνικών στοιχείων προκύπτει ότι από τον Οκτώβριο του 2009 έως και το 2015 εκδόθηκαν νέες μετοχές σε 194 ιδιοκτήτες offshore εταιρειών στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους, τις Σεϋχέλλες, τον Παναμά, τις Μπαχάμες, την Βρετανική Αγκουίλα και τη Σαμόα.

Αντίστοιχα τα στοιχεία για την περίοδο από το 2003 έως τις εκλογές του 2009 δείχνουν ότι εκδόθηκαν νέες μετοχές σε 106 δικαιούχους υπεράκτιων εταιρειών στους ίδιους σχεδόν φορολογικούς παραδείσους – κατά το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα φαίνεται ότι οι πελάτες από την Ελλάδα δεν είχαν μυηθεί ακόμα στους εξωτικούς φορολογικούς παραδείσους της Βρετανικής Αγκουίλα και της Σαμόα.

Η μεγάλη αυτή διαφορά αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι οι Eλληνες αναζητούν και βρίσκουν τρόπους για να αποφύγουν την βαριά φορολόγηση όπως αυτή διαμορφώθηκε τα χρόνια των μνημονίων και της οικονομικής κρίσης. Οι δικαιούχοι των εταιρειών, βάσει της νομοθεσίας των φορολογικών παραδείσων έχουν την δυνατότητα να παραμένουν ανώνυμοι – οι μόνοι που χρειάζεται να κατονομάζονται είναι οι διευθυντές και οι γραμματείς των offshore και όχι οι μέτοχοί της. Ετσι, αν μία υπεράκτια εταιρεία, της οποίας τις μετοχές κατέχουν Έλληνες, έχει και τραπεζικό λογαριασμό ή άλλα περιουσιακά στοιχεία όπως ακίνητα, αυτά μπορούν να παραμένουν κάτω από τα ραντάρ των ελληνικών φορολογικών αρχών και να μην συσχετίζονται με τους πραγματικούς δικαιούχους.

Για παράδειγμα, η εταιρεία Α, η οποία έχει έδρα στον Παναμά, μπορεί να έχει καταθέσεις ύψους τριών εκατομμυρίων ευρώ και να εισπράττει κάθε χρόνο από ενοίκια ακινήτων που έχει στην κατοχή της 500.000 ευρώ. Οταν αυτή η offshore κατανείμει μέρισμα στους έλληνες μετόχους της, σε τραπεζικούς τους λογαριασμούς που βρίσκονται σε παραρτήματα τραπεζών στις Βερμούδες, οι κινήσεις των εμβασμάτων είναι πάρα πολύ δύσκολο –έως αδύνατο- να εντοπιστούν από τις ελληνικές αρχές. Αν αυτά τα χρήματα παραμείνουν έξω, το πιο πιθανό είναι να μην βρεθούν ποτέ. Ιδίως από την στιγμή που οι δικαιούχοι των μερισμάτων δεν είναι εύκολο να συσχετισθούν με την ίδια την offshore. Μόνο αν υπάρχει δικαστική έρευνα και έχουν γίνει άρσεις απορρήτου των τραπεζικών λογαριασμών είναι εφικτός ο εντοπισμός τους.

Οπως προκύπτει από τα στοιχεία, τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι αποτελούν τον πλέον δημοφιλή προορισμό των Ελλήνων για να συστήσουν offshore εταιρείες και να εκμεταλλευτούν την ανωνυμία που παρέχει η νομοθεσία εκεί για την ιδιοκτησία των εταιρειών.

Ιδιαίτερη έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης οι έλληνες ιδιοκτήτες των offshore προτιμούν -αμέσως μετά τον δημοφιλή φορολογικό παράδεισο των Βρετανικών Παρθένων Νήσων- μία άγνωστη χώρα μέχρι στιγμής για το ελληνικό «υπεράκτιο επιχειρείν», τις Σεϋχέλλες. Αυτό σύμφωνα με ειδικούς οφείλεται στο ότι το νησιωτικό σύμπλεγμα του Ινδικού Ωκεανού επέτρεπε την χρήση ανώνυμων μετοχών (bearer shares), έτσι ώστε να είναι σχεδόν αδύνατον να εντοπιστούν οι πραγματικοί δικαιούχοι. Πρόκειται για ένα «προνόμιο» ανωνυμίας το οποίο είχε απαγορευθεί στην πλειονότητα των φορολογικών παραδείσων.

Από το 2006 και μετά όλες οι ανώνυμες μετοχές που εκδόθηκαν προς Ελληνες σχετίζονται με offshore που συστάθηκαν στον φορολογικό παράδεισο των Σεϋχελλών

Οι ανώνυμες μετοχές είναι επί της ουσίας έγγραφα μετοχών, τυπωμένα σε χαρτί, στα οποία δεν αναφέρεται το όνομα του κατόχου αλλά ο όρος «bearer share». Κάτοχός των μετοχών, όπως υποδηλώνεται από την αγγλική ορολογία, είναι o «φέρων» αυτές, ο «bearer». Αντίθετα, οι ονομαστικές μετοχές συνδέονται με πρόσωπα (φυσικά ή νομικά) και οι μεταβιβάσεις τους καταγράφονται σε μητρώα, ανάλογα με την νομοθεσία που ισχύει στην εκάστοτε χώρα. Στην περίπτωση όμως των ανώνυμων μετοχών δεν υπάρχει κανένα ίχνος των συναλλαγών: αρκεί να δώσει ο κάτοχος τα χαρτιά που αναγράφουν bearer στον νέο κάτοχο. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες με ανώνυμες μετοχές -και μαζί και τα περιουσιακά τους στοιχεία- μπορούν να αλλάξουν ιδιοκτήτες πολλές φορές μέσα σε μία ημέρα, χωρίς ποτέ κανείς να μπορεί να το ανακαλύψει. Πέρα από τους κινδύνους να χάσει κάποιος την εταιρεία του επειδή έχασε -ή του έκλεψαν- τα έγγραφα, οι ανώνυμες μετοχές θεωρούνται ως ο «υπ’ αριθμόν ένα» ύποπτος για ξέπλυμα χρήματος και άλλα οικονομικά εγκλήματα.

Σήμερα, σύμφωνα με τους διεθνείς κανονισμούς, οι τράπεζες οφείλουν να γνωρίζουν τους δικαιούχους κάθε λογαριασμού, τα φυσικά πρόσωπα με ονοματεπώνυμο, διεύθυνση και τηλέφωνο. Μια offshore που έχει εκδώσει ανώνυμες μετοχές μπορεί να αλλάξει δικαιούχους χωρίς η τράπεζα να ενημερωθεί. Αυτό προκαλεί τεράστια ανησυχία για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και άλλων εγκληματικών δραστηριοτήτων. Πλέον, λόγω των αυστηρών κανονισμών, είναι πολύ δύσκολο για μια εταιρεία με ανώνυμες μετοχές να ανοίξει έναν τραπεζικό λογαριασμό, εάν δεν δηλωθούν τα φυσικά πρόσωπα που συνδέονται με τον νέο λογαριασμό. Ομως, τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι.

Οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, ο πλέον αγαπημένος φορολογικός παράδεισος των Ελλήνων, κατάργησε τις ανώνυμες μετοχές στις offshore που δημιουργούνταν εκεί από την 1η Ιανουαρίου 2010. Ωστόσο, από τις αρχές του 2007, αυτοί που κατείχαν bearer shares είχαν την υποχρέωση να αποκαλύψουν την ταυτότητά τους και να εγγραφούν σε ειδικό μητρώο το οποίο τηρούσε εντεταλμένος θεματοφύλακας. Ετσι, τα τελευταία δέκα χρόνια οι Βρετανικές Παρθένες Νήσοι δεν αποτελούσαν τον αγαπημένο προορισμό αυτών που ήθελαν να διατηρούν την πλήρη ανωνυμία τους όσον αφορά την ιδιοκτησία τους μέσω αυτών των μετοχών. Τα ίδια πάνω κάτω ίσχυσαν και με τον Παναμά, με τη διαφορά ότι υπήρξε μία χρονική καθυστέρηση στην επιβολή των κανονισμών περί διαφάνειας όσον αφορά τις bearer shares.

Από τα στοιχεία που διέρρευσαν αποκαλύπτεται ότι από το 2006 και μετά όλες οι ανώνυμες μετοχές που εκδόθηκαν προς Ελληνες -και αυτό φαίνεται από τις διευθύνσεις επικοινωνίας που έχουν καταγραφεί στα εσωτερικά έγγραφα της Mossack Fonseca- σχετίζονται με offshore που συστάθηκαν στον φορολογικό παράδεισο των Σεϋχελλών.

Οι Σεϋχέλλες, σε αντίθεση με τον Παναμά και τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους κατά το μεταβατικό τους στάδιο προς την κατάργηση των ανώνυμων μετοχών, επέτρεπαν στους κατόχους να τις έχουν μαζί τους. Τελικά και οι Σεϋχέλλες απαγόρευσαν στα μέσα του 2014 τις bearer shares για τις νέες εταιρείες που συστήνονταν. Μέχρι τότε προσέφεραν ένα ασφαλές καταφύγιο ανωνυμίας.

Η προτίμηση των Ελλήνων στις ανώνυμες μετοχές των offshore με έδρα τις Σεϋχέλλες αρχίζει δειλά δειλά να εκφράζεται στα μέσα του 2006. Τότε καταγράφονται δύο περιπτώσεις έκδοσης bearer shares που αντιστοιχούν σε ελληνικές διευθύνσεις, με τη βοήθεια διαμεσολαβητικού γραφείου που συνεργάζεται με την Mossack Fonseca. Aλλη μία καταγράφεται το 2007, ενώ από το 2008 το φαινόμενο παρουσιάζει έξαρση: εννέα περιπτώσεις μέσα στην συγκεκριμένη χρονιά και άλλες έντεκα το 2009. Η επόμενη χρονιά με τα περισσότερα «περιστατικά» είναι το 2012, οπότε καταγράφονται πέντε εκδόσεις νέων ανώνυμων μετοχών.

Μία παγκόσμια έρευνα του International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) και της Süddeutsche Zeitung. Συνεργαζόμενα μέσα ενημέρωσης και φορείς: Aftenposten, ARD, BBC Panorama, CBC/Radio-Canada, Columbia University, De Tijd, El Confidencial, Gazeta Wyborcza, Guardian, Haaretz, Indian Express, Irish Times, Korea Center for Investigative Journalism/Newstapa, Kyiv Post, La Nacion, Le Matin Dimanche, Le Monde, L’Espresso, Miami Herald, NDR, OCCRP, Politiken, Premières Lignes, SVT, The Asahi Shimbun, The Australian Financial Review, Trouw, TVI24, UOL, Vedemosti, WDR και περισσότεροι από 70 ακόμα ειδησεογραφικοί οργανισμοί στον πλανήτη, μεταξύ των οποίων και το Protagon.gr

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News