Στις 24 του περασμένου Ιουλίου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης μίλησε για το πρόβλημα της λειψυδρίας, χάραξε τις βασικές κατευθύνσεις για την αντιμετώπισή του, αλλά τώρα φτάνουμε στο «διά ταύτα».

Με άλλα λόγια, ποιος θα πληρώσει τα έργα που είναι αναγκαία για να μη διψάσει σε δύο χρόνια από σήμερα η Αθήνα, ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο στις αποφάσεις για επενδύσεις, προσλήψεις και τους λογαριασμούς του νερού στις 129 Δημοτικές Επιχειρήσεις Υδρευσης (ΔΕΥΑ) που λειτουργούν σε όλη της Ελλάδα, πέραν της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ που είναι ήδη εισηγμένες στο Χρηματιστήριο, και σε κάθε περίπτωση, ποιος θα διαχειρίζεται τον τεράστιο αυτό εθνικό πλούτο (φυσικό πόρο).

Για να γίνουν αντιληπτά τα μεγέθη, ο κύκλος εργασιών γύρω από το τρεχούμενο νερό που προορίζεται για την άρδευση και την ύδρευση και διαχειρίζονται οι μεγάλες εταιρείες Αθήνας και Θεσσαλονίκης και οι Δημοτικές Επιχειρήσεις σε όλη την Ελλάδα, ξεπερνά το ένα δισεκατομμύριο ευρώ ετησίως. Στην Αττική προσεγγίζει τα 400 εκατομμύρια ευρώ και στη Θεσσαλονίκη ξεπερνά τα 50 εκατομμύρια.

Εκτός της ύδρευσης, το νερό των πηγών ή των γεωτρήσεων δίνει πολύ μεγάλα κέρδη στις εταιρείες εμφιάλωσης νερού. Το 2024 υπολογίζεται ότι η κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού ελληνικών εταιρειών ξεπέρασε τα 2,5 δισεκατομμύρια λίτρα, ενώ σύμφωνα με μελέτες του ΙΟΒΕ (στοιχεία 2022) ο συνολικός τζίρος του ελληνικού εμφιαλωμένου νερού από πωλήσεις στο εσωτερικό και εξαγωγές, σε τιμές καταναλωτή διαμορφώθηκε, στα 1,32 δισ. ευρώ, με το μεγαλύτερο μέρος αυτού να αφορά  πωλήσεις σε χώρους εστίασης και ξενοδοχεία (70%).

Δίψα… για τον έλεγχο του νερού

Η εξίσωση λοιπόν για τη διαχείριση του νερού είναι δύσκολη και έχει πολλές παραμέτρους. Πέρα από την ανάγκη να έχουν τρεχούμενο νερό τα νοικοκυριά, οι γεωργοί, τα εργοστάσια και όλες οι επιχειρήσεις προστίθενται και οι αυξημένες τοπικές ανάγκες του τουρισμού. Αρα ο τζίρος μεγαλώνει, το ίδιο και η «δίψα» για κέρδη, ακόμη η «δίψα» θα μπορούσε να πει κανείς, για τον έλεγχο του νερού σε τοπικό επίπεδο ειδικά στα νησιά. Το βέβαιο είναι ότι τα κέρδη από την αγορά είναι μεγάλα.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.

Στις 24 Ιουλίου, όπως είπαμε, ο Πρωθυπουργός, ακούγοντας τα επιστημονικά δεδομένα που παρουσιάστηκαν αναλυτικά σε σύσκεψη και τα οποία δείχνουν ξεκάθαρα το μέγεθος του προβλήματος, λόγω της κλιματικής κρίσης, σε όλες τις χώρες της Μεσογείου, πήρε κάποιες αποφάσεις.

Με βάση τα στοιχεία, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 19η θέση παγκοσμίως ως προς τον κίνδυνο λειψυδρίας. Η στάθμη των φραγμάτων βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, ενώ ενδεικτικό είναι πως τα αποθέματα στην Αττική έχουν μειωθεί πάνω από 50% σε σχέση με το 2022.

Και ανακοίνωσε πέντε άξονες –κατευθύνσεις– στους υπουργούς και τους επιτελείς του, τους οποίους καλούνται να ακολουθήσουν.

Οι πέντε βασικοί, τους οποίους ακόμη περιμένουμε να εξειδικεύσουν οι υπουργοί, είναι οι εξής:

-Το νερό είναι και θα παραμείνει δημόσιο αγαθό, όπως προβλέπει το Σύνταγμα και η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας.

-Βιώσιμες εταιρείες ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης, με στόχο αποδεκτό κόστος για όλες τις χρήσεις.

-Ολιστικός σχεδιασμός και κεντρική διαχείριση όλων των αναγκαίων έργων, μικρών και μεγάλων. Σήμερα είναι σε εξέλιξη 1.200 έργα διαχείρισης και αξιοποίησης υδάτων, εκ των οποίων 1.090 αφορούν στην ύδρευση και 237 την άρδευση.

-Κατεπείγουσες πρωτοβουλίες τους επόμενους έξι μήνες, σε συνδυασμό με εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών.

-Νέες τεχνολογίες και συμπληρωματικοί τρόποι παραγωγής νερού (αφαλάτωση, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση).

Ο διάβολος στις λεπτομέρειες

Το σημείο όμως που πρόβαλε όλη η ιεραρχία της κυβέρνησης, το «κλειδί», θα μπορούσε να πει κανείς της παρέμβασης, βρίσκεται στην οδηγία να υπάρξουν «βιώσιμες εταιρείες ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης, με στόχο αποδεκτό κόστος για όλες τις χρήσεις»

Εδώ άρχισαν τα δύσκολα.

Κάποιοι έσπευσαν να δηλώσουν ότι «το νερό είναι φθηνό στην Ελλάδα» κι ότι η τιμή του πρέπει να αυξηθεί, άλλοι συμπλήρωσαν «οι αγρότες δεν πληρώνουν τίποτε» και οι υπερ-φιλελεύθεροι άρχισαν να προβάλουν ως λύση την απορρόφηση των 129 Δημοτικών Επιχειρήσεων Υδρευσης (έχουν συστήσει Ενωση) κάτω από την ομπρέλα μιας μεγάλης εταιρείας που θα μπορούσε σε μέγεθος να ξεπεράσει ακόμη και τη ΔΕΗ.

Στο βάθος αυτής της πρότασης οι δήμαρχοι έβλεπαν τον «Αθηνοκεντρικό έλεγχο» στις αποφάσεις και στο μέλλον την ιδιωτικοποίηση των νερών.

Πριν από το καλοκαίρι ο αντιπρόεδρος Κωστής Χατζηδάκης προσπάθησε να επιλύσει το θέμα που αφορούσε τα νερά. Στο πλαίσιο αυτό, άρχισε συναντήσεις με ειδικούς και αρμοδίους, ενώ έριξε και την ιδέα να δημιουργηθεί μια νέα επιχείρηση «ομπρέλα» των ΔΕΥΑ και να λειτουργήσει στα πρότυπα της ΔΕΗ. Και αν επιθυμεί η εταιρεία (η ΔΕΗ) να μπει μετοχικά στο σχήμα που θα δημιουργηθεί. Η ιδέα του αντιπροέδρου προκάλεσε την αντίδραση των δημάρχων και όπως λένε οι τελευταίες πληροφορίες εγκαταλείφθηκε.

*****

Αλλωστε δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από όταν η τρόικα πίεζε την Ελλάδα και την Πορτογαλία να ιδιωτικοποιήσουν και τους παρόχους ύδρευσης. Να πωληθούν δηλαδή οι δύο μεγάλες εταιρείες ύδρευσης της Αθήνας (ΕΥΔΑΠ) και της Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ) που είχαν ήδη μπει στο Χρηματιστήριο, σε στρατηγικούς εταίρους από την Ιταλία, τη Γαλλία ή και Ελληνες. Και στην Πορτογαλία η τρόικα ζητούσε να προωθηθεί η ιδιωτικοποίηση της Εθνικής Εταιρείας Υδρευσης Aqua de Portugal, κάτι που δεν έγινε.

Πριν φτάσουμε όμως σε τέτοιες ανεδαφικές λύσεις (καθώς έχουν πολιτικό κόστος και πλησιάζουν εκλογές) στο τραπέζι επανήλθε η πρόταση οργάνωσης των Δημοτικών Επιχειρήσεων σε επίπεδο περιφερειών.

Η Αττική έχει την ΕΥΔΑΠ, η Κεντρική Μακεδονία την ΕΥΑΘ, απομένουν 11 ακόμη περιφέρειες που πρέπει να μπορούν να αποκτήσουν ισάριθμες μεγάλες εταιρείες που θα διαχειρίζονται τους υδάτινους πόρους, τις ανάγκες και τα προβλήματα της περιοχής τους. Φυσικά τη χρηματοδότηση και τα κέρδη. Ακόμη, όμως, δεν έχει αποφασιστεί τίποτε.

Ερχεται «περιβαλλοντικό τέλος για το νερό»

Η ουσία είναι ότι για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της λειψυδρίας, το οποίο οξύνεται όχι μόνο λόγω της κλιματικής κρίσης, αλλά και λόγω της αυξημένης ζήτησης την τουριστική περίοδο – σχεδόν σε όλα τα νησιά – απαιτούνται επενδύσεις, δηλαδή έργα μεταφοράς νερού στα αστικά κέντρα και νέα δίκτυα με μονάδες αφαλάτωσης στα νησιά, πρωτίστως των Κυκλάδων. Και το μεγάλο ερώτημα είναι ποιος θα πληρώσει αυτό το κόστος:

-Οι καταναλωτές μέσα από τους λογαριασμούς, οι χρήστες των αυξημένων καταναλώσεων (π.χ. γεωργοί, ξενοδόχοι, τουριστικοί επιχειρηματίες) ή όλοι;

Κατά τις πληροφορίες, υπό συζήτηση βρίσκεται, μεταξύ άλλων, η εφαρμογή ειδικού περιβαλλοντικού τέλους στους λογαριασμούς ύδρευσης.

Οι δαπάνες για τα έργα ύδρευσης (Εξωτερικό Υδροδοτικό Σύστημα – ΕΥΣ) βαρύνουν το Δημόσιο, το οποίο έχει και την κυριότητα του ΕΥΣ. Υποχρέωση του Δημοσίου είναι να προμηθεύει τους παρόχους με αδιύλιστο νερό, ενώ φορείς όπως η ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ σχεδιάζουν και υλοποιούν τα έργα.

Η κυβέρνηση μπορεί να εξασφαλίσει τους αναγκαίους χρηματοδοτικούς πόρους μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), του ΕΣΠΑ και άλλων διαρθρωτικών ταμείων, ή ακόμα και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Η συμβολή ιδιωτικών κεφαλαίων, όπως εκτιμάται, δύσκολα θα προκριθεί, μιας και το νερό θεωρείται δημόσιο αγαθό, εκτός αν βρεθεί διαδικασία η οποία δεν θα προσκρούει στις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Χρειάζονται επενδύσεις 10 δισ. ευρώ

Σύμφωνα με εκτιμήσεις που έχει δημοσιοποιήσει ο γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, Πέτρος Βαρελίδης, οι μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες επενδύσεις που χρειάζονται για το σύνολο της επικράτειας ανέρχονται σε 10 δισ. ευρώ.

Μόνο στην Αττική, στην οποία ζει σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας, το βασικό έργο που προκρίνει η ΕΥΔΑΠ είναι η μεταφορά νερού από τη λίμνη των Κρεμαστών (ανάμεσα στους νομούς Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας) και ειδικότερα από τους δύο παραποτάμους του Αχελώου, Καρπενησιώτη και Κρικελιώτη. Εκτιμάται ότι θα έχει κόστος 534 εκατ. ευρώ.

Αυξήσεις ζητά η διοίκηση της ΕΥΔΑΠ

Η ΕΥΔΑΠ, που έχει και τη μεγάλη ευθύνη, για τη διαχείριση των υδάτων, προχωρά στην πεπατημένη. Η διοίκησή της έχει ζητήσει από τη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) έγκριση για την αύξηση των τιμολογίων ύδρευσης, επικαλούμενη αυξημένες λειτουργικές και ενεργειακές δαπάνες που επηρεάζουν τη βιωσιμότητα (!) των υπηρεσιών της.

Μάλιστα, ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Χάρης Σαχίνης, μιλώντας στην τελευταία γενική συνέλευση των μετόχων είπε:

–«Εάν συνεχιστούν οι ίδιες κλιματικές και υδρολογικές συνθήκες της προηγούμενης τριετίας και το Δημόσιο δεν προχωρήσει στις απαραίτητες δράσεις και ενέργειες τα, αποθέματα στους ταμιευτήρες που υδροδοτούν την Αττική θα διαρκέσουν έως το τέλος της υδρολογικής περιόδου 2026-2027».

Σύμφωνα με την ΕΥΔΑΠ, στην περίπτωση που το έργο της μεταφοράς νερού από τη λίμνη των Κρεμαστών ξεκινούσε αύριο, για να ολοκληρωθεί θα χρειαζόταν δύο χρόνια, καθώς τόσο χρόνο απαιτεί να κατασκευαστεί μια σήραγγα περί τα 30 χλμ. που θα συνδέει τα Κρεμαστά με τον Εύηνο. Για να ξεκινήσει το μεγάλο αυτό έργο, το οποίο εκτιμάται ότι θα λύσει το πρόβλημα της υδροδότησης της Αθήνας για τα επόμενα 50 χρόνια, θα πρέπει να προηγηθούν περιβαλλοντικές μελέτες και διαγωνισμός, διαδικασίες εξαιρετικά χρονοβόρες.

Ο Μόρνος και οι αριθμοί της λειψυδρίας

Η Λίμνη Μόρνου έχει σήμερα περίπου τη μισή έκταση, σε σύγκριση με εκείνη που είχε τον Ιανουάριο του 2022, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε η μονάδα METEO του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, αναλύοντας δορυφορικές φωτογραφίες.

Το 2022 η έκταση ήταν υψηλότερη του μέσου όρου της τελευταίας δεκαετίας, κυμαινόμενη μεταξύ 16,6 km² και 19,1 km².

Το 2023 σημειώθηκε σημαντική μείωση, με την έκταση της λίμνης να υποχωρεί στα 14,3 km² τον Δεκέμβριο.

Το 2024 η μείωση συνεχίστηκε εντονότερα, με την έκταση της λίμνης να υποχωρεί στα 10,4 km² τον Νοέμβριο.

Το 2025 (μέχρι τον Σεπτέμβριο) συνεχίστηκε η μείωση, με τη λίμνη να υποχωρεί στα  8,7 km².
Συνολικά, από το 2022 έως σήμερα η έκταση της έχει μειωθεί κατά 54% (από περίπου 19,1 km² σε 8,7 km²).

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News